«نسخهء قیدی» داکتران؛ طبابت یا تجارت؟

غلام رسول، باشنده قریه زرغون کوت ولسوالی بلخ که برای تداوی مریض خود به شهر مزارشریف آمده است، نمیتواند ادویه مورد نیازش را پیدا کند. داکتر برای مریض او نسخه مینویسد، اما او به هر دواخانهای که میرود نمیتواند آنچه را در نسخه نوشته شده است پیدا کند.

غلام رسول میگوید: «ادویه فروشیهای دیگر رهنمایی ام کردند که این نسخه فقط در دواخانه خود داکتر پیدا میشود و بس. راستی وقتی به دواخانه خود داکتر صاحب آمدم، نسخه را اجرا کرد».

داکترها در افغانستان به پیچیده نویسی نسخهها مشهورند، طوری که خطوط نوشته شده در نسخه مریضان، فقط برای دوافروشان قابل فهم است. اما اکنون مشکل بیشتر شده است و نسخه اکثر داکتران را فقط دوافروش خاصی میتواند بخواند. این چیزی است که مردم آن را «نسخهء قیدی» میگویند که در آن نام دواها به صورت رمزگونه نوشته میشود.

محمد نعیم، باشنده ولایت فاریاب میگوید: «نسخهای که یک داکتر برایم مینویسد فقط دواخانه خود او آن را خوانده میتواند و ادویه نوشته شده بر روی نسخه را دارد و بس. در جای دیگر نه کسی این نسخه را خوانده میتواند و نه ادویه آن را دارد».

این مشکل در بسیاری موارد مریض داران را سرگردان میسازد. آنهایی که از قضیه اطلاع ندارند، به چندین دواخانه سرمیزنند تا این که به آنها فهمانده میشود به دواخانه مربوط به خود داکتر مراجعه کنند. همچنان مردم از قیمت بالایی دواها شکایت دارند.

غلام رسول میافزاید: «من بسیار سرگردان شدم. از داکتران میخواهم که نسخهای بنویسند که درهمه ادویه فروشیها اجرا شود و از ریاست صحت بلخ میخواهم که به این مشکل مردم توجه نماید و با این داکتران برخورد قانونی و جدی نماید».

دوافروشان تایید میکنند که اکثر داکتران معالج در نزدیکی معاینه خود دواخانه نیز دارند و به این دلیل «نسخهء قیدی» مینویسند تا مریض داران از دیگر دوافروشیها ادویه را پیدا نتوانند و از دواخانه مربوط به داکتر، با قیمت بالاتری آن را خریداری کنند.

محمد رفیع، دواساز در دواخانه «قیوم صبور» در شهر مزارشریف میگوید: «اکثر داکتران وقتی برای مریض نسخه میدهند، در تمام شهر پیدا نمیشود. مریض ناگزیر است آن را به قیمت گزاف از دواخانه خود داکتر خریداری نماید. اگر از جای دیگر خریداری کند، آن را قبول نمیکنند و میگویند این دوا خراب است».

مشکل فقط داشتن دواخانه شخصی توسط داکتران یا ارتباط با یک دواخانه دیگر نیست. حتا برخی داکتران با شرکتهای دواسازی در پاکستان سازش کرده اند که نام ادویه را به شکل مخفف بنویسند.

رفیع میافزاید: «این داکتران نسخه را به شکل مخفف مینویسند که فقط دواخانه خودش آن را می داند و بس. اینها حتا در پاکستان فرمایش میدهند که فابریکه دواسازی در پاکت ادویه مخفف بنویسد. به طور مثال: مخفف پراستامول را «پر» مینویسند که فقط دواخانه خودش آن را میداند و بس».

«مشکل عمومی»

مسوولان وزارت صحت عامه افغانستان میپذیرند که این مشکل در میان داکتران و دوافروشان وجود دارد. داکتر میرویس ربیع، رییس صحت عامه در ولایت بلخ میگوید این مشکلی جدید نیست و مختص به ولایت بلخ نیز نمیباشد بلکه افغانستان شمول است.

رییس صحت عامه ولایت بلخ میگوید که چون مردم همکاری نمیکنند، آنها نمیتوانند از این مشکل جلوگیری کنند. او شکایت میکند که مردم با ریاست صحت عامه در این بخش همکاری نمیکنند.

داکتر ربیع میگوید: «شماری از باشندگان شهر مزارشریف بارها برایم تیلفون کرده اند که نسخه از داکتر گرفته ایم قیدی است و در تمام شهر مزار ادویه آن پیدا نمیشود. من برای شان گفته ام که برادر یا خواهر یک کاپی این نسخه را در اختیار ریاست صحت قرار بدهید، اما آنها این کار را نکرده اند».

وقتی دواخانهها به مریض داران دوا میدهند، قیمت آن در پشت نسخه قید نمیشود و مریض داران هیچ سندی ندارند تا در مورد اضافه ستانی و قیمت فروشی علیه دوافروشان ادعا کنند.

ربیع میافزاید که امکانات ریاست صحت عامه محدود است و نمیتواند بدون همکاری مردم به مشکلات صحی رسیدگی کند. او میگوید که هیات بررسی تطبیق قوانین صحی در ولایت بلخ متشکل از پنج نفر است، در حالی که در شهر مزار شریف بیش از 500 دواخانه و حدود یک هزار معاینه خانه وجود دارند.

دویچه وله/ نبی اثیر
ویراستار: عارف فرهمند