کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی‌های فسیلی
۱۳۹۸ دی ۳۰, دوشنبه
در حقیقت قرار بود نیروگاه زغال سنگ در نزدیکی مجمع الجزایر اطراف جزیره لامو به توسعه شبکه برق در منطقه محروم شمال کنیا کمک کند. اما حدود شش ماه پیش این پروژه به حالت تعلیق درآمد. یک محکمه در کنیا حکم کرد که باید آسیب های احتمالی محیط زیستی این پروژه به مناطق ساحلی دوباره مورد بررسی قرار گیرد.
نه تنها فعالان به این پروژه اعتراض کردند، بلکه چندین سرمایه گذار و بانک نیز سرمایه گذاری در نیروگاه زغال سنگ لامو را رد کردند. عمر الماوی در بیانیه کمپاین توقف استفاده از زغال "DeCOALonize" گفت: «سرمایه داران از بازده مالی بد این پروژه ها به خصوص در مقایسه با پروژه هایی در بخش انرژی های تجدید پذیر آگاه اند. »
به نظر کینگزمیل باند، کارشناس مالی در مرکز تحقیقاتی «کاربن تراکر» این یک روند جهانی است. باند در مصاحبه یی با دویچه وله گفت: «سرمایه گذاران پول شان را از این بخش خارج می کنند چرا که ترس دارند سرمایه شان در نهایت تبدیل به سوخت های بی ارزش فسیلی شود.»
سرمایه گذاری پرمخاطره؟
بزرگترین خطر مالی در جهان این است که تقاضا برای منابع انرژی فسیلی از نظر ساختاری رو به کاهش است. میزان سرمایه گذاری سالانه در بخش سوخت های فسیلی و سهم انرژی فسیلی در میان انواع دیگر انرژی از سال ۲۰۱۰ به این سو رو به کاهش است. در یک گزارش موسسه تحقیقاتی بلومبرگ برای برنامه انکشافی سازمان ملل متحد آمده است که در سال ۲۰۱۸ مبلغ ۲۷۹ میلیون دالر در بخش انرژی های تجدیدپذیر سرمایه گذاری شد که سه برابر بیشتر از مجموع سرمایه گذاری در بخش های نفت، گاز و زغال سنگ بوده است.
همزمان بازدهی سوخت های فسیلی در حال کاهش اند، اما بازدهی انرژی های تجدید پذیرهمواره سودآور اند. براساس معلومات آژانس بین المللی انرژی های تجدیدپذیر(IRENA) از سال ۲۰۰۹ قیمت انرژی خورشیدی تا ۸۰ درصد کاهش یافته است که این رقم برای انرژی های بادی میان ۳۰ تا ۴۰ درصد بوده است.
جهان مالی به آهستگی بیدار می شود
کسی که بخواهد یک نیروگاه زغال سنگ مانند نیروگاهی لامو تاسیس کند، به شرکا، سهامداران و طبعا پول ضرورت دارد. برای اینکه بتوان سرعت تغییرات اقلیمی را کاهش داد و از ابتدا از چنین پروژه هایی جلوگیری کرد، جنبش مخالف سرمایه گذاری در بخش انرژی های فسیلی (Fossil fuel divestment) در سال ۲۰۱۲ از سرمایه گذاران و موسسات خواست که سرمایه گذاری در بخش سوخت های فسیلی را توقف دهند.
حداکثر از سال ۲۰۱۵ موضوع جلوگیری از سرمایه گذاری در بخش انرژی های فسیلی در جهان مالی نیز در دستور کار قرار دارد. مارک کارنی، رئیس بانک مرکزی انگلستان در یک سخنرانی مقدماتی به خطرات مالی تغییرات اقلیمی اشاره کرد و خواستار تجدید نظر در سکتور مالی شد. در این میان حداقل بخشی از این تلاش ها آغاز شده است.
بنا بر معلومات این جنبش هم اکنون در جهان بیش از ۱۱۰۰ موسسه، بانک و سرمایه گذار متعهد شده اند که در بخش انرژی های فسیلی هرگز سرمایه گذاری نکنند و یا هم به صورت جزئی سرمایه گذاری کنند. آنها مجموعا بیش از ۱۲ بیلیون دالر را در اختیار دارند. در سال ۲۰۱۴ این رقم ۵۲ میلیارد دالر بود.
با وجود این در گزارش «بانک داری در مورد تغییرات اقلیمی» شماری از سازمان های غیر دولتی گفته اند که در سراسر جهان ۳۳ بانک فعالیت دارند که از سال ۲۰۱۵ به طور مجموعی ۱.۹ بیلیون دالر برای تجارت سوخت های فسیلی اختصاص داده اند. این روند در دو سال اخیر رو به افزایش بوده است.
با وجود آن هنوز هم تحرک در بازار وجود دارد. بارزترین نمونه ترک انرژی های فسیلی در سکتور مالی در صندوق تقاعدی ناروی است. بخش زیادی از درآمد دولت از درک استخراج تیل خاک این کشور به این صندوق می رود که با حدود یک تریلیون یورو ثروتمندترین صندوق دولتی در جهان است. در سال ۲۰۱۵ این کشور تصمیم گرفت که در آینده بالای شرکت هایی که بیش از ۳۰ درصد از عواید شان را از زغال سنگ به دست می آورند دیگر سرمایه گذاری نکند. در سال ۲۰۱۹ تصمیم گرفت که یازده میلیارد یوروی دیگر از شرکت های تیل و زغال سنگ بکاهد. همزمان میلیاردها یورو در بخش انرژی های تجدید پذیر سرمایه گذاری می شود.
صندوق بازنشستگی در شهر نیویارک نیز می خواهد در سال های آینده پول اش را دیگر در بخش انرژی های تجدیدپذیر سرمایه گذاری کند. این صندوق در سطح جهان مجموعا ۲۰۰ میلیارد یورو در اختیار دارد.
به نظر برت فلایشمن که به عنوان کارشناس مالی در جنبش (divestment) فعالیت دارد، در مجموع صنعت انرژی های فسیلی در حال حاضر در مرحله تغییرات اساسی قرار دارد. او معتقد است که برای شرکت ها در آینده به دست آوردن قرضه های ارزان همواره دشوارتر خواهد شد.
کینگزمیل باند می گوید همچنان این مثال به عرضه اولیه سهام شرکت ملی نفت عربستان سعودی آرامکو در اوایل دسمبر تطابق دارد. آرامکو فکر می کرد که در غرب بسیار محبوب می شود اما این طور نشد چرا که سرمایه گذاران نمی خواهند در این بخش سرمایه گذاری کنند.
آرامکو دارای حدود دو تریلیون دالر ارزش بازار است و بنا بر این هنوز از با ارزش ترین شرکت های جهان یعنی اپل و گوگل پیش است. با وجود این، با عرضه اولیه سهام اش در خزان سال ۲۰۱۹ این شرکت در ابتدا سهام کمتری از آنچه برنامه ریزی شده بود را به فروش رساند. سرمایه گذاران به خصوص از خارج از خریداری سهام آن خودداری کردند. تیم لاو از شرکت مشاوره سرمایه گذاری «GAM» می گوید دقیقا سرمایه گذاری در یک شرکت بزرگ نفتی مانند آرامکو «تاثیر قابل توجهی بر سهم شرکت ها در افزایش انتشار گاز کاربن دای اکساید دارد».
از آنجایی که حکومت ها در سراسر جهان در این باره فکر می کنند که بر انتشار مستقیم یا غیر مستقیم کاربن دای اکساید مالیات وضع کنند، بسیاری شرکت ها نگرانند که سرمایه گذاری در بخشی که منجر به تولید گاز کاربن می شود، از نظر اقتصادی فایده ای نخواهد داشت.
این چیزی است که به گفته مرکز تحقیقاتی «سند بگ» حداقل در نیمه اول سال ۲۰۱۹ برای بسیاری از نیروگاه های زغال در اروپا اتفاق افتاده است. از جمله به دلیل اجرایی کردن مالیات کاربن دای اکساید، مفاد در این بخش کاهش یافته است. در آلمان و انگلستان حتی بعضی از نیروگاه ها ضرر کرده اند.
کشور سویدن با وضع ۱۱۴ یورو مالیه برای هر تُن کاربن دای اکساید در سطح جهان پیشگام است.
بانک های مرکزی خطرات را می بینند و می خواهند تغییراتی بیاورند
«شبکه سبز کردن سیستم مالی» که در سال ۲۰۱۷ تاسیس شده نشان می دهد که تا چه اندازه خواست جنبش (divestment) تا کنون به مراکز کنترول مالی نفوذ کرده است. گروه جهانی بانک های مرکزی می خواهد که خطرات تغییرات اقلیمی با سیاست های پولی مرتبط باشد. در حین خروج ایالات متحده امریکا از توافقنامه اقلیم پاریس که دیگر بخشی از این شبکه نیست، بانک مرکزی اروپا عضو این ابتکار عمل است. گر چه حفاظت از محیط زیست تا کنون از وظایف اش نبوده است اما اکنون این می تواند تغییر کند.
کریستیان لاگارد، رئیس بانک مرکزی اروپا در دسمبر ۲۰۱۹ گفت: «در بررسی استراتژیک مان، ما به تغییرات اقلیمی خواهیم پرداخت... و می بینیم کجا و چگونه ما در این برنامه خاص می توانیم شرکت کنیم.»
ساخت نیروگاه زغال سنگ در لامو در واقع در سال ۲۰۱۵ آغاز شد و برق باید حداکثر تا سال ۲۰۲۰ جریان پیدا می کرد. اینکه چه زمانی ساخت و ساز آن دوباره آغاز خواهد شد، تا کنون مشخص نیست.
تیم شاونبرگ/ پ. ع.