کشمکش هند و پاکستان پروسه صلح افغانستان را به خطر می اندازد

بعد از امضای توافقنامه امریکا و طالبان در ماه فبروری در دوحه به هدف ختم جنگ ۱۹ ساله افغانستان، اسلام آباد امیدوار است که گروه های مورد حمایت اش نقش بزرگ تری در آینده سیاسی افغانستان داشته باشند. 

تحلیلگران توافقنامه امریکا و طالبان را ضربه ای به دهلی جدید عنوان کرده اند. بعد از سقوط رژیم طالبان مورد حمایت پاکستان در سال ۲۰۰۱ توسط نیروهای امریکایی، دهلی جدید نفوذ خود در افغانستان را از طریق پروژه های بازسازی گسترش داده است.

با وجود امضای توافقنامه طالبان و امریکا، حکومت افغانستان و طالبان هنوز به یکدیگر اعتماد نمی کنند. دو جانب ابتدا در مورد رهایی زندانیان طالبان مشاجره داشتند و بعداً اتهام زنی ها شروع شد. حکومت افغانستان گروه طالبان را مسئول حملات اخیر بر شفاخانه ای در دشت برچی کابل و بر یک مراسم جنازه در ننگرهار خوانده است. طالبان دست داشتن در این حملات را رد کرده است و ایالات متحده امریکا گروه «دولت اسلامی» یا داعش را در این حملات مقصر شناخته است.

حلقاتی در دستگاه نظامی پاکستان مدعی شده اند که حمله بر این شفاخانه کار هند بوده است تا پروسه صلح افغانستان را تخریب کند. و ظاهراً طالبان نیز انگشت اتهام را به سوی هند نشانه گرفته اند.

شیرمحمد عباس استانکزی، عضو ارشد دفتر سیاسی طالبان در دوحه روز یک شنبه این هفته گفت که هندوستان همیشه از «خائنان» در افغانستان حمایت کرده است.

به گفته هاشم وحدت یار، رئيس پیشین سازمان غیردولتی «انستیتوت امور جاری جهان» در ایالات متحده امریکا، استانکزی در یک مصاحبه گفته است: «هندوستان همیشه در افغانستان نقش منفی بازی کرده است. هندوستان در این کشور از خائنان حمایت کرده است.»

وزارت خارجه افغانستان فوراً این ادعای گروه طالبان را رد کرد. گران هیواد، سخنگوی این وزارت با نشر یک اعلامیه خبری گفت: «هندوستان یکی از بزرگ ترین کشورهای تمویل کننده است و به افغانستان در عرصه های توسعه و بازسازی کمک کرده است. ما از همکاری آن ها قدردانی می کنیم. ما انتظار داریم که هندوستان و دیگر کشورهای همسایه نقش قابل ملاحظه ای در پروسه صلح افغانستان بازی کنند.»

نقش هندوستان در افغانستان

سبوخ سید، خبرنگار مستقر در اسلام آباد می گوید: «هندوستان سرمایه گذاری بزرگی در افغانستان کرده است و حالا سیاست تهاجمی را برای حفاظت از منافع خود در آنجا به پیش می برد.»

این خبرنگار پاکستانی می گوید: «هندوستان از تاکتیک پاکستان مبنی بر حمایت از گروه ها در افغانستان پیروی می کند و در این زمینه از گروه «دولت اسلامی». این مساله ایالات متحده امریکا را واداشت که پیامی به دهلی جدید بفرستد مبنی بر این که هندوستان باید به صورت مستقیم با طالبان گفتگو کند.»

هرچند واشنگتن حمله اخیر کابل را به گروه داعش نسبت داده است، اما این گروه که در عراق و سوریه نیز فعال است و قبل از این مسئولیت حملاتی را در افغانستان به عهده گرفته است، مسئولیت حمله بر شفاخانه دشت برچی را به عهده نگرفته است.

سید، خبرنگار پاکستانی می گوید: «مایک پومپئو وزیر خارجه ایالات متحده امریکا به طور قاطع به اشرف غنی گفته است که این حمله را طالبان نه، بلکه داعش راه اندازی کرده است. ریاست امنیت ملی افغانستان برای حفاظت از منافع خود از داعش حمایت می کند.»

زلمی خلیل زاد، نماینده خاص ایالات متحده امریکا برای روند صلح افغانستان، اوایل این ماه از دهلی جدید دیدار کرد و گزارش شده است که او از حکومت نارندرا مودی خواسته است از توافقنامه امریکا و طالبان حمایت کند. هندوستان تا حالا در تعامل با گروه طالبان بی میل بوده و آن را یک گروه زیر حمایت و تمویل پاکستان می داند.

سودها راما چندران، تحلیلگر امور سیاسی و امنیتی جنوب آسیا در بنگلور می گوید: «توافقنامه امریکا و طالبان در هندوستان بیشتر به حیث پیروزی طالبان و پاکستان نگریسته می شود.»

این تحلیلگر هندی می افزاید: «توافقنامه امریکا و طالبان یک ضربه مرگبار به تلاش های بازسازی جامعه بین المللی در افغانستان است. این توافقنامه نه تنها برای افغان ها، بلکه برای منافع و نگرانی های امنیتی هندوستان نیز یک عقب گرد است. این توافقنامه روحیه گروه های جهادی را که در کشمیر [زیر کنترول هند] فعالیت می کنند، تقویت می نماید.»

سودها به این نظر است که هندوستان نیاز به باز کردن کانال های ارتباطی با طالبان دارد: «این البته که به مفهوم تایید ایدیولوژی طالبان نیست، بلکه بازتاب دهنده واقعیت در حال ظهور در افغانستان است.»

طالبان به عنوان گروه نایب پاکستان

امر سینا، سفیر پیشین هندوستان در کابل در مصاحبه ای با روزنامه «هندو» گفته است تا زمانی که گروه طالبان به مذاکرات بین الافغانی نپیوندد، دهلی جدید نباید به این گروه مشروعیت بدهد. سینا همچنین از توافقنامه تقسیم قدرت میان عبدالله و غنی استقبال کرده است.

مقام های هندوستان به این باورند که یک حکومت قوی در کابل می تواند تهدید پاکستان را دفع کند. با وجود این، دهلی جدید هنوز به تماس با طالبان بی میل است.

حکمت الله اعظمی، معاون رئیس مرکز مطالعات جنگ و صلح در کابل می گوید: «هندوستان به مناسبات طالبان با پاکستان مشکوک است.»

تحلیلگران هندی می گویند که نگرانی های دهلی جدید راجع به گروه های تروریستی مورد حمایت طالبان در این توافقنامه در نظر گرفته نشده است. اعظمی می گوید: «با وجود مذاکرات امریکا و طالبان و توافق دوحه، طالبان به کار نزدیک با گروه های ضد هندی به خصوص لشکر طیبه و جیش محمد ادامه داده اند. من زمینه زیادی برای همکاری میان طالبان و هندوستان نمی بینم.»

احتمال افزایش تنش ها

هندوستان همچنین نگران است که بعد از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، چاره ای جز دفاع از خود در این کشور ندارد.

پروفیسور هارش پانت، مسئول بخش مطالعات استراتژیک در «بنیاد تحقیقات آبزرور» به دویچه وله گفت: «هندوستان از این آگاه است که باید مبارزه خود را خودش به پیش ببرد. با شروع مذاکرات بین الافغانی هندوستان نیازمند حمایت از آن گروه هایی خواهد بود که آن ها را به دیده مثبت می نگرد.»

مایکل کوگلمن، کارشناس جنوب آسیا در مرکز تحقیقاتی «وودرو ویلسون» به این باور است که خروج قریب الوقوع نیروهای امریکایی از افغانستان منطقه را بی ثبات می کند.

کوگلمن می گوید: «طالبان قوی تر تبارز خواهند یافت و این مساله احتمال توسل جستن هندوستان به روش های مخفی برای حفاظت از منافع اش در آنجا را تقویت می بخشد. از آنجایی که هند و پاکستان رقبای سرسخت یک دیگر اند، هرکاری که هندوستان بخواهد در افغانستان انجام بدهد از نظر پاکستان کاملاً منفی نگریسته می شود.»

این تحلیلگر معتقد است که بهترین گزینه برای هندوستان تماس نزدیک با واشنگتن و کابل است تا در جریان تحولات بماند و نظرات و انتظارات خود در پیوند به پروسه صلح و مصالحه شریک بسازد.

شامل شمس/ ع. ف.