آخرین شانس ایران برای حل مناقشه‌ی هسته‌ای
۱۳۸۹ اردیبهشت ۲۷, دوشنبه
چرا ایران نظرش را تغییر داد؟
آیا مناقشه‌ی هسته‌ای ایران پس از سال‌ها کشاکش با توافقنامه‌ی سه جانبه ایران، برزیل و ترکیه به پایان رسیده است و آیا ایران در مناقشه‌ی اتمی با غرب مواضع خود راتغییر داده است؟
یک روزنامه نگار ایرانی مقیم استانبول در گفتگو با دویچه وله تائید می‌کند که ایران موضعش را تغییر نداده، بلکه با کسب فرصت و امتیاز با تحویل سوخت اتمی در خاک ترکیه موافقت کرده است. ولی بنظر او فشار جامعه‌ی جهانی از جمله تغییر نظر روسیه که حامی سنتی و شریک منطقه‌ای ایران شناخته می‌شود، تاثیر تعیین‌کننده‌ای بر روند مذاکرات ۳ جانبه داشته است.
"فشارها" سبب تغییر موضع ایران شد
مارکوس کایم Markus kaim کارشناس آلمانی شورای روابط خارجی آلمان، معتقد است که ایران نظرش در قبال مسئله‌ی هسته‌ای تغییر کرده و این تغییر موضع ایران گفت‌و‌گو با غرب را سهل‌تر خواهد کرد. وی تاکید می‌کند: «این فقط یک توافقنامه بین ۳ کشور است. مهمتر از این مسئله‌ی امضاء قرارداد با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین است، زیرا ما در گذشته نیز شاهد بودیم که ایران به وعده‌های خود عمل نکرده.»
این کارشناس در ادامه تائید می‌کند که توافقنامه‌ی سه‌جانبه‌ی ایران، برزیل و ترکیه یک موفقیت به شمار می‌آید و تغییر سیاست ایران در قبال مسئله هسته‌ای است، که مطابق آن در غرب نیز واکنش‌ها تغییرخواهد یافت. مارکوس کای احتمال می‌دهد که در رهبری ایران نیز در قبال مسئله هسته‌ای تغییراتی انجام بگیرد. وی دلیل می‌آورد که در گذشته نیز چنین تغییراتی انجام گرفته است.
ظهور قدرت‌های منطقه‌ای جدید
برخی از کارشناسان ترک از جمله کارمن ساغبیل یکی از معاونان رادیو صدای ترکیه به ظهور قدرت‌های منطقه‌ای مثل ترکیه و برزیل هم اشاره می‌کنند. این کارشناس می‌گوید، ترکیه به دلیل هم مرزی و مسلمان بودن تاثیر مثبتی بر روند این مذاکرات با ایران داشته است.
بنظر او ایران اکنون با یک متحد آمریکا، ناتو و اروپا در رابطه با تحویل اورانیوم موافقت کرده است. این کارشناس که به حل مناقشه اتمی ایران خوشبین نیست، اظهار می‌دارد که اگر سران جمهوری اسلامی صداقت از خود نشان دهند فشارهای سیاسی و اقتصادی بر این کشور کاهش خواهد یافت.
ترکیه بهترین مکان برای تحویل سوخت هسته‌ای
به نظرساغبیل، به لحاظ جغرافیایی و استراتژیک، ترکیه بهترین مکان برای تحویل سوخت هسته‌ای ایران است. سران ایران بالاخره به این نتیجه رسیدند که تن به خواست‌های بین‌المللی بدهند.
ساغبیل به دویچه وله می‌گوید: «بالاخره توافق صورت گرفت و اکنون نوبت ایران است که حسن نیت خود را نشان بدهد و اعتماد دنیا را کسب کند. ترکیه با موفقیتی که در دیپلماسی خود نشان داد باعث شده است که راه اعتمادسازی دنیا به صلح آمیز بودن برنامه‌ی هسته‌ای ایران را هموار کند. تلاش‌های دیپلماسی برزیل و ترکیه با وجود بدبینی‌ها ثمره خود را داده است.»
"همه چیز به ایران بستگی دارد"
سفرغیرمترقبه‌ی اردوغان به تهران در راس خبرهای رسانه‌های ترک زبان بود. برخی از تحلیل‌گران ترک امیدوارند، که مذاکرات پیرامون مناقشه‌ی هسته‌ای ایران با غرب از سرگرفته شود.
کارمن ساغبیل در این رابطه به شروط ایران هم اشاره می‌کند: «ایران طبیعی است که در این زمینه پیش شرطی داشته باشد. در این چارچوب ترکیه موظف است که اگر کشورهای غربی اورانیوم غنی‌شده را به ایران تحویل ندهند، ترکیه باید بدون قید و شرط اورانیوم ایران را پس بفرستد. این برای ایران نوعی ضمانت هست.»
وی در ادامه گفت‌و‌گو بر این نکته تاکید کرد که همه چیز به حسن نیت ایران بستگی دارد.
"برزیل قصد دارد قدرت جهانی شود"
برخی از کارشناسان ترک پیش بینی می‌کنند، پیرامون توافقنامه ۳ جانبه پیش از این با روسیه و آمریکا مشورت شده است، ولی نقش ترکیه و برزیل در روند مذاکرات و همچنین جلب رضایت ایران بسیار موثر بوده است.
کارمن ساغبیل هم در این رابطه به دویچه وله چنین می‌گوید: «نقش برزیل در مرحله‌ی اول در قانع کردن ایران مهم بود ولی نقش داوود اوغلو، وزیر امور خارجه‌ی ترکیه موثرتر بود، زیرا وی یک مذاکره‌ی ۱۸ ساعته را با سران ایران داشت و پس از دریافت چراغ سبز از ایران بود که اردوغان، نخست وزیر ترکیه، به تهران رفت.»
کارشناس آلمانی، مارکوس کایم هم ضمن اشاره به نقش برزیل در عرصه‌ی بین‌المللی می‌گوید که این کشور به دلیل منابع عظیم نفت و گاز قصد دارد به یک قدرت جهانی تبدیل شود و نقش شایسته‌ای را در عرصه‌ی جهانی بر عهده گیرد.
هم کارشناسان ترکیه و هم کارشناس غربی‌ای که با دویچه وله صحبت کردند، تائید می‌کنند که توافقنامه‌ی ایران با برزیل و ترکیه، به معنای حل نهائی مسئله‌ی هسته‌ای ایران نیست، ولی این توافقنامه گامی بزرگ جهت حل این مناقشه از راه‌های دیپلماسی تلقی می‌شود.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: عباس کوشک جلالی