آینده علی لاریجانی؛ وداع با قدرت یا سودای ریاست جمهوری؟
۱۳۹۸ آبان ۱۹, یکشنبه
خبر کوتاه بود، اما گمانه‌زنی‌های بسیاری در پی داشت. یک "منبع موثق" به خبرگزاری ایلنا گفت که علی لاریجانی، رئیس کنونی مجلس شورای اسلامی، در جمع فعالان سیاسی نزدیک به خود در قم اعلام کرده که دیگر نامزد انتخابات مجلس نخواهد شد.
آیا آنگونه که برخی تحلیلگران پیش‌تر هم گفته بودند، رئیس کنونی مجلس با آغاز روند "غروب لاریجانی‌ها" که نشانه‌های آن از چندین ماه پیش دیده شد، چاره‌ای جز رفتن ندیده و تصمیم خود را برای وداع با نقش‌آفرینی جدی در قدرت گرفته است یا آنکه این اصولگرای متمایل به اعتدال اینک سودای ریاست جمهوری در سر دارد؟
نقل "منبع موثق" ایلنا از قول علی لاریجانی اما این گزینه را تضعیف می‌کند. به گفته او، رئیس کنونی مجلس گفته است که "تاکنون هر چه در توان داشته برای کشور به کار گرفته است"؛ سخنی که از احتمال ضعیف نامزد شدن گوینده آن در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ نیز خبر می‌دهد.
چشم‌انداز نه چندان روشن
از سوی دیگر نشانه‌های دیگری هم از کم‌رمق شدن "تیم لاریجانی" در مجلس شورای اسلامی دیده می‌شود. کاظم جلالی که از او به عنوان نزدیک‌ترین فرد به علی لاریجانی یاد می‌شود، در حال رفتن به مسکو است تا سفیر جمهوری اسلامی در روسیه شود. نمایندگان مجلس امروز یکشنبه ۱۹ آبان (۱۰ نوامبر) با استعفای جلالی موافقت کردند. به گزارش روزنامه دولتی ایران، پس از جلالی هم «افرادی چون بهروز نعمتی قرار دارند که معلوم نیست برای آینده چه انتخاب‌هایی پیش رو داشته باشند.»
طرحی هم که پنج سال پیش از سوی نزدیکان علی لاریجانی برای تأسیس حزبی فراگیر "توسط اصولگرایان معتدل و میانه‌رو و به محوریت دکتر لاریجانی" مطرح شده بود، به سرانجامی ملموس نرسیده و تمام اینها چشم‌انداز چندان روشنی از آینده سیاسی او را به نمایش نمی‌گذارد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
انصراف علی لاریجانی از حضور در انتخابات مجلس یازدهم در اسفندماه آینده پس از آن اعلام شد که شورای هماهنگی جبهه اصولگرایان قم فهرست نهایی‌اش برای حضور در این انتخابات را اعلام کرد؛ فهرستی که نام لاریجانی در آن نبود، با حضور احمد امیرآبادی فراهانی، مجتبی ذوالنور و علیرضا زاکانی بسته شد.
رانده از اصولگرایان و مانده از اصلاح‌طلبان
اصلاح‌طلبان نیز که در دوره قبل علی لاریجانی را در فهرست خود گنجانده بودند، این بار تمایلی برای ائتلاف با دیگر جریان‌ها از خود نشان نداده‌اند. از سوی دیگر، علی لاریجانی که گفت بود بی‌نیاز از حمایت اصلاح‌طلبان است، عملا خود را از پشتیبانی این جبهه محروم کرده است.
در جریان موسوم به اصولگرا نیز تمایل چندانی برای حمایت از علی لاریجانی وجود ندارد و این جریان برای بستن فهرست خود در قم حتی برخلاف معمول، منتظر اعلام نظر جامعه مدرسین حوزه علمیه نیز نشده است.
روزنامه ایران با بیان اینکه علی لاریجانی "جایی در معادلات اصولگرایان ندارد" و "در میان اصلاح‌طلبانی که سال ۹۴ او را در قم سرلیست خود کرده‌اند هم بعید است جایی داشته باشد"، نوشته است: «حتی همان کارگزاران که تا اینجا برای انتخابات مجلس برخلاف بسیاری از دیگر اصلاح‌طلبان حاضر به نفی صریح ائتلاف نشده‌اند، در رابطه با موقعیت علی لاریجانی در ۱۴۰۰ اصلاً نظر مثبتی ندارند.»
حسین مرعشی، شهریورماه گذشته به‌صراحت گفته بود: «حزب کارگزاران دست‌کم به اندازه انگشتان یک دست چهره سیاسی برای کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری دارد و نیازی به ائتلاف با علی لاریجانی ندارد.»
به گزارش "ایران": «در سوی دیگر میدان هم یعنی در اردوگاه اصولگرایی، وقتی جایی برای لاریجانی در بین سه کاندیدای شهر قم نیست به طریق اولی می‌توان حدس زد که نه تنها برای نامزدی نهایی او در ۱۴۰۰ که حتی برای طرح نامش برای این انتخابات هم جای چندانی نباشد.»
رفتن به زیر پرچم روحانی به عنوان "تنها راه"
روزنامه دولتی ایران در ادامه با بیان اینکه علی لاریجانی راهی جز نزدیک شدن به حزب اعتدال و توسعه و رفتن به زیر پرچم حسن روحانی ندارد، نوشته است: «به نظر می‌رسد برای آینده سیاسی علی لاریجانی اگر یک گزینه جز بازنشستگی باشد آن گزینه چیزی نیست جز تبدیل شدن به محور جریانی که نه اصولگراست و نه اصلاح‌طلب و حسن روحانی پرچمدار فعلی آن است. در میان گروه‌های سیاسی هم حزب اعتدال و توسعه واجد ویژگی‌های اعتدالی است که اتفاقاً اعضای آن رابطه حسنه‌ای هم با رئیس مجلس دارند. چهره‌های مطرح دیگری همچون علی اکبر ناطق نوری و علی مطهری هم هستند که اگر چه ریشه در جریان اصولگرا داشته‌اند اما حالا همچون علی لاریجانی زاویه‌های معناداری با این جریان سیاسی پیدا کرده و البته تمایلی هم برای قرار گرفتن زیر تابلوی اصلاح‌طلبی ندارند.»
از نظر این روزنامه دولتی: «بیراه نیست اگر گفته شود برگ برنده احتمالی رئیس مجلس اهتمام برای سر و سامان دادن به جریان اعتدالی و مجاب کردن افکار عمومی به این گزاره است که تأمین منافع آنها نه از دوگانه مرسوم اصلاح‌طلبی- اصولگرایی بلکه از مسیر میانه‌روی و اعتدال است.»
حسن رسولی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز در گفت‌وگو با روزنامه همدلی، ضمن اشاره به اینکه "اگر حمایت سیاسی اصلاح‌طلبان از آقای لاریجانی در مجلس دهم نبود، چه بسا او نه تنها در راس قوه مقننه نبود که اساسا در مجلس دهم نیز حضور نمی‌داشت"، گفته است: «در مجموع تصور می‌شود که با وجود این مواضع و رفتارهای آقای لاریجانی که در دو دهه گذشته در بستر افکار عمومی از او دیده شده است و نیز این رویکرد که همواره سعی کرده است متاثر از معادلات قدرت، مواضع خود را تنظیم کند، مورد توجه هیچ کدام از دو جناح اصولگرا و اصلاح‌طلب قرار نگیرد.»
ریاست مجلس همچون "سکوی پرش"
در این میان برخی تحلیلگران با اشاره به "موقعیت پیچیده" علی لاریجانی، از احتمال "شرکت مستقل" او در انتخابات مجلس خبر می‌دهند. از نظر آنان حتی پایگاه مجلس می‌تواند سکوی مناسبی برای پرش لاریجانی به سوی صندلی ریاست جمهوری باشد. ناصر ایمانی، فعال سیاسی اصولگرا، در گفت‌وگو با روزنامه سازندگی، با بیان اینکه علی لاریجانی به شرط کاندیداتوری از تهران یا آمل بخت پیروزی در انتخابات مجلس را دارد، در عین حال تأکید می‌کند که او بایستی چالش دیگری را هم از سر بگذراند.
به گفته این فعال اصولگرا، ورود لاریجانی به مجلس و عدم توفیق او در رسیدن به کرسی ریاست آن، شانس پیروزی‌اش در انتخابات ریاست جمهوری را به‌شدت کم می‌کند، زیرا: «کسی که ۱۲ سال رئیس مجلس بوده و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دیگر نتواند رئیس مجلس شود نوعی شکست سیاسی محسوب می‌شود که موقعیت ایشان را در انتخابات ریاست جمهوری متزلزل می‌کند.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
در روزهای گذشته اخباری هم از احتمال نامزدی محمدباقر قالیباف و نیز قرار گرفتن او به عنوان "سرلیست" انتخاباتی اصولگرایان در انتخابات مجلس منتشر شده بود. برخی هم احتمال داده‌اند که اصولگرایان اکثریت مجلس یازدهم را در دست بگیرند.
دورخیز "نظامیان اصولگرا" برای تصاحب مجلس
سایت "زیتون" که گرایش‌های اصلاح‌طلبانه دارد، از مشاهده نشانه‌هایی از سرلیست شدن قالیباف در فهرست اصولگرایان خبر داده و همچنین نوشته است که «برخی شواهد نشان می‌دهد طیف نظامیان اصولگرا دست بالا را در مجلس یازدهم خواهند داشت.»
به گزارش زیتون: «قالیباف در گفت‌وگویی با صدا و سیما نشان داد قصد حضوری دوباره در عرصه سیاست دارد. او ادعا کرد که کشور را با حداکثر ۵۰ میلیارد دلار می‌توان اداره کرد. وی در آن گفت‌وگو درباره دیدارش با احمدی‌نژاد نیز توضیح داده و گفته است که آن دیدار به قصد احوال‌پرسی و عید دیدنی بوده. این در حالی است که روح‌الله حسینیان یکی از فعالان جبهه پایداری نیز اخیراً گفته است که این جبهه ممکن است از احمدی‌نژاد برای حضور در انتخابات مجلس دعوت کند.»
به گفته نویسنده این سایت خبری تحلیلی: «به نظر می‌رسد طیف اصولگرایان مسلح این بار تلاش خواهند کرد تا با قرار دادن فردی با پیشینه نظامی در رأس مجلس مقدمات روی کار آمدن یک رئیس جمهور نظامی را برای دور بعد ریاست جمهوری فراهم سازند.»
وضعیتی دشوار در موقعیتی شکننده
اما آیا راهیابی احتمالی قالیباف به مجلس و تصمیم احتمالی علی لاریجانی به کاندیداتوری از "تهران یا آمل"، به معنای قرار گرفتن این دو در برابر یکدیگر و آغاز رقابت آنان بر سر احراز کرسی ریاست خواهد بود؟ ناصر ایمانی، تحلیلگر اصولگرا نظر دیگری دارد: «من اصلا درباره این موضوع که اصولگرایان می‌توانند اکثریتی در مجلس آینده به دست بیاورند که رئیس مجلس را انتخاب کنند تردید جدی دارم. با قاطعیت نمی‌گویم این موضوع رخ نمی‌دهد بلکه می‌گویم این موضوع خیلی شکننده است و نباید روی آن حساب کرد. از طرف دیگر سرلیستی آقای قالیباف هنوز محل تردید است و از طرف دیگر معلوم نیست اگر کسی سرلیست شود لزوما رئیس مجلس هم خواهد شد.»
بر اساس پیش‌بینی این فعال اصولگرا، مجلس یازدهم نه به دست اصولگرایان یا اصلاح‌طلبان، بلکه به دست گروه سومی "فاقد خاستگاه و سابقه سیاسی مشخص" خواهد افتاد که «مشخصه آنها این است که افرادی هستند که از ناراحتی مردم از دو جناح سیاسی بیایند و رای مردم را بگیرند. یعنی آنها حاصل رای سلبی مردم به هر دو جناح و سیاسیون معروف هستند.»
علی لاریجانی که از حدود سی سال گذشته تاکنون همواره در پست‌های حساس حکومتی قرار داشته، در برابر موقعیت دشوار و پیچیده‌ای قرار گرفته است. از یک سو به‌خصوص پس از افشاگری احمدی‌نژاد در مجلس شورای اسلامی و سپس فراگیر شدن موضوع "فساد لاریجانی‌ها"، به نظر نمی‌رسد که او از شانس چندانی برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ برخوردار باشد.
از سوی دیگر اما شاید تلاش برای تصاحب قوه مجریه تنها روزنه‌ای باشد که بتواند از حذف کامل او از معادلات قدرت در جمهوری اسلامی جلوگیری کند. به‌خصوص اینکه هیچیک از دو جریان موسوم به اصلاح‌طلب و اصولگرای میانه‌رو از "گزینه مناسب" مشترک دیگری برای ریاست جمهوری بهره‌مند نیستند. هم‌زمان به نظر می‌رسد که مسیر رسیدن به مقام ریاست جمهوری برای علی لاریجانی از مجلس می‌گذرد؛ مسیری که او، به گفته نزدیکانش، از پیمودن آن انصراف داده است.