«اروپا باید حتی بدون آمریکا برجام را حفظ کند»
۱۳۹۶ مهر ۲۰, پنجشنبه
دویچه‌وله: آقای امید نوری‌پور، رئیس جمهور آمریکا باید هر ۹۰ روز یکبار تأیید کند که ایران به توافق اتمی پایبند بوده و این توافق با منافع ایالات متحده آمریکا سازگار است. این مهلت ۹۰ روزه یکشنبه (۲۳ مهر/ ۱۵ اکتبر) به سر می‌رسد. دونالد ترامپ قرار است پنجشنبه (۲۰ مهر/ ۱۱ اکتبر) در یک سخنرانی، "استراتژی ایران" خود را اعلام کند. با توجه به سخنان او تردید چندانی وجود ندارد که او تصمیم دارد از آنچه "بدترین توافق ممکن برای آمریکا" می‌خواند، خارج شود و تصمیم‌گیری در مورد تحریم‌ها را به کنگره واگذار کند. در آستانه این سخنرانی فدریکا موگرینی، مسئول هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، موضع اروپا را روشن و بار دیگر تأکید کرده که "حفظ منافع و مسئولیت" حکم می‌کند اروپایی‌ها به توافق اتمی با ایران پایبند باشند. موضع‌گیری اروپا برای حفظ توافق اتمی مهم و خوب است. اما فکر می‌کنید اروپایی‌ها توان نجات برجام را داشته باشند؟
امید نوری‌پور: اروپایی‌ها باید به صراحت برای آمریکا روشن کنند که اگر این توافق لغو شود ما با پیامدهای قابل پیش‌بینی آن مواجه خواهیم بود؛ پیامدهایی که امنیت اروپا را به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد. برای همه روشن است که توافق اتمی با ایران برای هیچ کدام از طرف‌های امضاء کننده توافق بهترین توافق نیست. ما پس از سال‌ها مذاکره به مصالحه رسیدیم. نباید فراموش کرد که بدون این توافق، امکان بازرسی کامل از تأسیسات اتمی ایران وجود ندارد. پایان این بازرسی‌ها، سریع‌ترین راه برای ایران برای دست‌یابی به بمب اتمی است.
علاوه بر این، در صورت لغو این توافق و تصویب تحریم‌های جدید، موضع تندروها در داخل حکومت تقویت خواهد شد. چنین شرایطی برای دست‌یابی صلح در منطقه خاورمیانه سازنده نخواهد بود. اما مهمترین نکته اینجاست که اگر ایران به بمب اتمی دست پیدا کند، باید این گزینه را جدی گرفت که سایر کشورهای منطقه هم به فکر دست‌یابی به سلاح اتمی خواهند افتاد. نه تنها عربستان سعودی و ترکیه بلکه احتمالأ مصر هم به فکر بمب اتمی خواهد افتاد. این یعنی، با توجه به درگیری‌های کوچک و بزرگ منطقه، خاورمیانه هسته‌ای هم خواهد شد. این شرایط به ویژه برای اروپایی‌ها در همسایگی خاورمیانه، ویرانگر خواهد بود. ما باید به وضوح به آمریکایی‌ها بگوییم که حفظ توافق اتمی برای ما ضروری است.
دویچه‌وله: دونالد ترامپ در سخنرانی اخیر خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به شدت از نقش بی‌ثبات کننده ایران در منطقه انتقاد کرد. او احتمالأ این نکته را بار دیگر در سخنرانی روز پنجشنبه خود در مورد استراتژی ایران تکرار خواهد کرد و به دخالت ایران در عراق، سوریه یمن اشاره خواهد کرد. اتهامات رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا و تلاش او برای افزایش فشار بر ایران را درست می‌دانید؟
این درست است که سیاست ایران در منطقه تهاجمی است. اما من با نظر دونالد ترامپ موافق نیستم. نقش ایران در سوریه یا لبنان قابل انکار نیست. اما در یمن مشکل اساسی سیاست تهاجمی عربستان در منطقه است. ما با ایران و عربستان دو کشور در دو سوی خلیج فارس داریم که برابر هم ایستاده‌اند و مدام در کشورهای همسایه مشکل‌تراشی می‌کنند. مسئله اینجاست که دونالد ترامپ به شدت یک‌جانبه و یک‌طرفه قضاوت می‌کند. مثلأ به عربستان سفر می‌کند، مدال افتخار می‌گیرد و می‌شنود که ایرانی‌ها آد‌م بد‌های منطقه هستند. بعد برمی‌گردد و اعلام می‌کند که سعودی‌ها تنها کسانی هستند که می‌توانند صلح را به خاورمیانه بیاورند.
من تنها می‌توانم بگویم برای آمریکا هم مانند اروپایی خوب خواهد بود که سیاست متعادلی در مورد عربستان و ایران در پیش گیرد. مسئله این نیست که ایران کشور خوبی است. وضعیت حقوق بشر در ایران هولناک است. تهدید مداوم اسرائیل قابل پذیرش نیست. اما از سیاست‌های ناخوشایند عربستان هم می‌توان یک فهرست بلند تهیه کرد. نه تنها وضعیت حقوق بشر در عربستان و سیاست تهاجمی آن در منطقه، بلکه حتی اینجا در آلمان هم شاهد آن هستیم که عربستان از سلفی‌‌هایی حمایت می‌کند که در پیاده‌روهای شهرهای ما بچه‌های ما را به جهاد تشویق می‌کنند.
ما باید با هر دو طرف وارد گفتگو شویم. مسائل بسیاری پیش روی ماست که باید مورد آنها مذاکره کنیم و مسلمأ یکی از این مسائل میانجیگری میان این دو حکومت است که مانع برقراری صلح در منطقه هستند. اما یک‌طرفه به مسائل نگاه کردن، طرف یکی از آنها را گرفتن و فروختن محموله‌های سلاح و مهمات به عربستان، تنها به تنش در شرایط بحرانی منطقه دامن می‌زند. ما باید هر چه در توان داریم انجام دهیم تا خاورمیانه هسته‌ای نداشته باشیم؛ این هم هدف توافق اتمی است. روح برجام را هم می‌توان تفسیر کرد. من نمی‌د‌انم منظور ترامپ از روح برجام چیست. او شاید باید از حقوق‌دانان کاخ سفید بپرسد که روح برجام چیست. اما این تفسیر هر چه هست از متن توافق برداشت می‌شود. همه ناظران تأیید می‌کنند که تمام بازدید‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تأسیسات اتمی ایران، نشانگر آن است که ایران به برجام پایبند است.
دویچه‌وله: اروپایی‌ها در ماه‌های گذشته مذاکرات فشرد‌ه‌ای با مقامات دولت آمریکا داشتند. اما از قرار معلوم این مذاکرات دستکم در مورد نظر شخص رئیس‌جمهور بی‌نتیجه بوده است. در کنگره هم به نظر می‌رسد که مخالفت با برجام جدی است. اگر کنگره تحریم‌های مرتبط با برنامه اتمی ایران ر ادوباره وضع کند این تحریم‌ها چه تأثیری بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت.
مسلم است که شرایط بسیار سخت خواهد شد. اما نکته اصلی تأثیر اقتصادی این اقدام نیست بلکه تأثیر سیاسی آن است و آن هم تقویت موضع تندروها خواهد بود. من حامی دولت میانه‌روی کنونی ایران نیستم. وضعیت حقوق بشر در دولت روحانی هم رضایت‌بخش نیست. اما تندروها موتور اصلی سیاست‌های تهاجمی ایران در منطقه هستند که موقعیت‌شان در صورت لغو برجام تقویت خواهد شد.
دویچه‌وله: چنین اقدامی چه تأثیری بر روابط آمریکا و اروپا خواهد داشت؟
اقدام یک‌طرف آمریکا و نادیده گرفتن منافع امنیتی اروپا پرهزینه خواهد بود. اگر آمریکا از برجام خارج شود ما باید برای هم‌پیمان آمریکایی‌مان روشن کنیم که خودمان دست به کار خواهیم شد. اگر آمریکایی‌ها توافق اتمی را لغو کنند و تحریم‌های جدیدی علیه این کشور وضع کنند، برای اروپایی‌ها چاره‌ای جز این نمی‌ماند که با چین و روسیه طرف ایران را بگیرند و تلاش کنند وارد مذاکره با ایران شوند تا مانع خروج ایران از توافق اتمی شوند. باید دید چه پیشنهادهایی می‌توان به ایران ارائه کرد تا توافق اتمی حفظ شود. ما نمی‌توانیم اجازه دهیم که در خاورمیانه مسابقه تسلیحاتی راه افتد.
مصاحبه‌کننده: ماتیاس فون‌هاین