انتشار آمار درباره کودک‌همسری در ایران "متوقف شد"
۱۴۰۳ شهریور ۱۹, دوشنبه
عباس عبدی، روزنامه‌نگار طی یادداشتی در شماره روز یکشنبه ۱۸ شهریورماه روزنامه اعتماد، چاپ تهران، از حذف آمار مربوط به مادران زیر ۱۴ سال از وبسایت سازمان ثبت احوال خبر داد.
طبق این یادداشت، مقام‌های سازمان ثبت احوال در پاسخ به پیگیری‌های این روزنامه اعلام کردند: «به ما گفتند چون فلان روزنامه آمار را چاپ کرده و بحث کودک‌همسری رواج یافته دستور آمده دیگر آمار نگذاریم.»
به نوشته اعتماد، مقام‌های این سازمان همچنین در پاسخ به پرسش خبرنگار این روزنامه مبنی بر اینکه آیا دستور نیامده جلوی فاجعه بارداری دختران زیر ۱۴ سال گرفته شود، گفتند: «فقط دستور آمده آمارش منتشر نشود.»
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
عباس عبدی همچنین با انتقاد از عدم به‌روزرسانی آمار و اطلاعات مربوط به ازدواج، طلاق و فوت در وبسایت سازمان ثبت احوال این وضعیت را "بازگشت به تنظیمات کارخانه" و مشابه با وضعیت به‌روزرسانی این آمار در دولت ابراهیم رئیسی دانست.
این تحلیلگر مسائل سیاسی و اجتماعی ضمن اشاره به هدف ضمنی قانون "فرزندآوری" برای دستیابی به نرخ باروری ۲/۵ درصدی افزود که در حال حاضر این رقم به حدود ۱/۵ درصد و نرخ رشد جمعیت نیز به ۰/۶۱ درصد رسیده است.
او این آمار را نشان‌دهنده شکست کامل سیاستگذار در ترویج فرزندآوری و "اتلاف بیهوده وقت و منابع مالی مردم" دانست.
افزایش نگرانی‌ها از کودک‌همسری در ایران
در سال‌های گذشته انتشار آمار و گزارش‌ها درباره افزایش کودک‌همسری در ایران، نگرانی‌های فراوانی را درباره این موضوع و پیامدهای زیان‌بار آن به دنبال داشته است.
از جمله معدود آمارهای دولتی در این زمینه، طبق گزارش مرکز آمار ایران، از زمستان سال ۱۴۰۰ تا پایان فصل پاییز سال ۱۴۰۱، دست‌کم ۲۷ هزار و ۴۴۸ دختر زیر ۱۵ سال در ایران ازدواج کرده‌اند.
روزنامه اعتماد ضمن بررسی این آمار در گزارشی نوشته بود که به این ترتیب، با وجود آنکه روند ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در ایران، از سال ۱۳۹۶ سیر نزولی پیدا کرده بود اما این رقم از سال ۱۳۹۸ دوباره به روال قبلی خود بازگشته و سیری صعودی داشته است.
طبق این گزارش، در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به ترتیب ۳۱ هزار و ۶۴۶ و ۳۲ هزار و ۶۵۵ دختر زیر ۱۵ سال در ایران ازدواج کرده‌اند.
یافته‌های وبسایت دیده‌بان ایران نیز با بررسی آمارهای دولتی حاکی از آن است که آمار ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در پاییز ۱۴۰۱ نسبت به تابستان همان سال ۹۳۳ مورد افزایش یافته است.
همچنین در پاییز سال ۱۴۰۱ در بازه سنی ۱۵ تا ۱۹ ساله نیز بیش از پنج هزار و ۵۰۰ دختر بیشتر نسبت به فصل پیش از آن یعنی تابستان ۱۴۰۱ ازدواج کرده‌اند.
طبق این گزارش، بیشتر زنان کودک‌همسر در همان سنین پایین مادر می‌شوند؛ به‌طوری که بنابر اعلام سازمان ثبت احوال در اردیبهشت ۱۴۰۱، در سال ۱۴۰۰ دست‌کم ۶۹ هزار و ۱۰۳ نوزاد از مادران گروه سنی ۱۰ تا ۱۹ ساله و همچنین هزار و ۴۷۴ نوزاد از مادرانی در بازه سنی ۱۰ تا ۱۴ سال متولد شده‌اند.
بیشتر بخوانید: ایران؛ فرزندآوری ۱۴۷۴ کودک‌همسر زیر ۱۴سال در سال ۱۴۰۰
کارشناسان مستقل اما آمار واقعی کودک‌همسری در ایران را فراتر از آمارهای دولتی می‌دانند. از جمله، شهلا کاظمی‌پور، جامعه‌شناس، اردیبهشت‌ماه گذشته گفته بود که "سالانه ۲۰۰ هزار نفر از جمعیت دختران ۱۵ تا ۱۹ ساله ازدواج می‌کنند."
محمود عباسی، دانشیار دانشگاه شهید بهشتی تهران و معاون حقوق بشر وزیر دادگستری شهریورماه سال ۱۴۰۰ با بیان اینکه ایران در ارتباط با بروز کودک‌همسری در مجامع بین‌المللی مورد سوال است، افزود که آمار رسمی تنها بیانگر ازدواج‌های به‌ثبت رسیده است و نرخ واقعی کودک‌همسری بسیار بالاتر از نرخ رسمی است.
ترویج فرزندآوری در جمهوری اسلامی
افراد و نهادهای مسئول در جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته در پیروی از علی خامنه‌ای برنامه‌های گسترده‌ای را برای ترویج فرزندآوری و سیاست‌های معطوف به افزایش جمعیت تهیه و اجرا کرده‌اند.
علی خامنه‌ای از جمله در فروردین ۱۳۹۸ در دفاع از تاکیدهای خود در مورد افزایش جمعیت گفت: «امروز در دنیا آن کشورهایی که جمعیت‌های زیادی دارند، به‌برکت آن به خیلی امکانات دست یافته‌اند؛ چین یک نمونه‌است، هند یک نمونه‌است.»
از میان برنامه‌های حکومتی برای ترویج ازدواج و فرزندآوری می‌توان به ارائه تسهیلات بانکی برای ازدواج اشاره کرد که به گفته بسیاری از کارشناسان منجر به آن شده تا برخی از خانواده‌ها در ایران عمدتا به دلیل فقر و مشکلات معیشتی دختران زیر ۱۸ سال خود را وادار به ازدواج کنند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده در دولت ابراهیم رئیسی، تابستان سال ۱۴۰۰ طی یک نشست خبری در مخالفت با کودک‌همسری گفته بود: «با هر نوع ظلمی که به زنان شود و ازدواج قبل از بلوغ که این ظلم را به زنان مضاعف کند موافق نیستیم.»
بیشتر بخوانید:قتل "ناموسی" یک دختر ۱۷ ساله و خودکشی به‌خاطر ازدواج اجباری
خزعلی که خود در ۱۶ سالگی ازدواج کرده، حدودا یک سال بعد ضمن تشریح موضعش در این خصوص گفت: « اگر بخواهم ازدواج زیر ۱۸ سال را محکوم کنم، باید خودم را محکوم کنم چون زیر ۱۸ سال ازدواج کرده‌ام. اما الان معتقد نیستم که زمانی که ازدواج کردم بالغ نبودم و قدرت مدیریت زندگی را نداشتم.»
مطابق ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی جمهوری اسلامی حداقل سن قانونی ازدواج برای دختران ۱۳ و برای پسران ۱۵ سال است. پیش از انقلاب این سن ۱۵ و ۱۸ سال بود.
قوانین جمهوری اسلامی راه برای ازدواج کودکان زیر سن قانونی را نیز بازگذاشته و این کار را با "اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح" مجاز کرده است.
کودک‌همسری در ایران تا کنون بارها با انتقادهای گسترده فعالان مدنی، مدافعان حقوق کودک و همچنین نهادهای بین‌المللی مواجه شده که از جمهوری اسلامی خواسته‌اند بلافاصله در قوانین مربوطه تجدیدنظر کند؛ تلاش‌هایی که البته تا کنون به نتیجه نرسیده و مقام‌های حکومت ایران گامی در این خصوص برنداشته‌اند.