ایران نمی‌تواند در سازمان شانگهای عضو شود!
۱۳۹۰ خرداد ۲۵, چهارشنبه
"سازمان همکاری شانگهای" در تاریخ ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۱ در شانگهای تاسیس شد. اهداف اصلی سازمان همکاری کشورهای عضو در زمینه‌ی حفظ صلح، تامین امنیت و ثبات در منطقه، توسعه مناسبات اقتصادی است.
از ۱۲ ژوئن سال ۲۰۱۰ ریاست "سازمان همکاری شانگهای" را قزاقستان به عهده دارد و امسال دهمین سالگرد تاسیس آن در آستانه پایتخت این کشور روز سه‌شنبه ۲۴ خرداد جشن گرفته شد. نشست اصلی این سازمان روز چهارشنبه برگزار شد.
روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان اعضای اصلی سازمان همکاری شانگهای هستند. ایران، پاکستان و مغولستان بعنوان عضو ناظرو افغانستان نیز به عنوان عضو همکار در نشست سران سازمان شانگهای در آستانه حضور دارند.
سازمان همکاری شانگهای، از دشمنی به دوستی با غرب
۱۰ سال پیش که سازمان شانگهای آغاز به کار کرد کارشناسان غربی بر این باور بودند که این سازمان جدید پیمانی علیه غرب و ناتو است. حتی هنوز هم این سازمان در غرب به عنوان "ناتوی شرق"، "کلوب دیکتاتورها" توصیف می‌شود.
منتقدین غربی دلیل می‌آورند که اعضای این سازمان ارزش‌هایی چون دموکراسی و حقوق بشر را قبول ندارند. رزمایش‌های نظامی این سازمان و به ویژه بیانیه آن درباره‌ی خروج نیروهای آمریکایی و ناتو از آسیای‌میانه، بی‌اعتمادی به این سازمان را در غرب تقویت کرد و این سازمان جدی گرفته نشد.
ایران را به عضویت نپذیرفتند!
اکنون ۶ سال است که ایران به عنوان ناظر در نشست‌های سران این سازمان شرکت می‌کند و تاکنون غیر از تاجیکستان هیچ کشوری از عضویت ایران در سازمان شانگهای رسما حمایت نکرده است.
بغداد امرییف، سفیر قزاقستان محلق شدن ایران به اعضای اصلی این سازمان منطقه‌ای را در آینده، دور از انتظار نمی‌داند. سرگئی پريخودكو مشاور رئیس جمهوری روسیه نیز صریحا اعلام کرد که عضويت كشورهای جديد در پايان اجلاس سران آستانه پيش‌بينی نمی‌شود.
اما موقعیت سازمان همکاری شانگهای پس از ۱۰ سال تغییر یافته است. به باور حتی منتقدین آن، غرب و ناتو اکنون نقش این سازمان را در تحکیم ثبات در منطقه می‌ستایند. به گفته برخی از صاحبنظران، یکی از انگیزه‌های نظر مثبت غرب به این سازمان، عدم تمایل اعضای آن به عضویت ایران است.
پائین آمدن اعتبار جهانی ایران!
در سخنانی که محمود احمدی‌نژاد در دیدار با ایرانیان مقیم قزاقستان روز سه شنبه ۲۴ خرداد عنوان کرد، نیز حتی یک بار اشاره‌‌ای به عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای نشد.
یوسف پیلتن روزنامه‌گار ایرانی که سال‌ها مقیم قزاقستان است به دویچه وله می‌گوید: «با آن اعتباری که ایران در سطح بین‌المللی دارد حضور احمدی‌نژاد برای ما ایرانی‌ها اکنون اصلا مطرح نیست. تاجران ایرانی هم که در قزاقستان مشکلاتی دارند و با او این مسئله را طرح کردند، فکر نمی‌کنم مشکلاتشان حل شود».
قزاقستان به شدت مخالف عضویت ایران است
یوسف پیلتن در ادامه به موضع قزاقستان درباره‌ی عضویت ایران اشاره می‌کند: «قزاقستان اجازه نمی‌دهد ایران عضو سازمان شانگهای بشود. این کشور نمی‌خواهد در کنار ایران قراربگیرد و در مقابل جامعه بین‌الملل موضع‌گیری بکند».
حضور احمدی‌نژاد در اجلاسیه آستانه به نظر آقای پیلتن بیشتر «یک ژست سیاسی است و برای فرار از مشکلات داخلی به ویژه مشکلاتی که او با "رهبر" دارد، انجام گرفته است».
کارشناس: ایران در شرایط کنونی هرگز عضو نخواهد شد
آلکساندر راهر، کارشناس آلمانی شورای روابط خارجی آلمان یکی از برگزارکنندگان همایش بین‌المللی "دهمین سالگرد تاسیس سازمان همکاری شانگهای" در برلین است. در این همایش دورنما و استراتژی سازمان شانگهای مورد بحث قرار گرفت. به عقیده آقای راهر در غرب آن دیدگاه‌های خصمانه علیه سازمان شانگهای دیگر از بین رفته است.
آقای راهر جزو آن دسته از کارشناسانی است که معتقدند روی کار آمدن احمدی‌نژاد و تحریم‌های اقتصادی مانع عضویت ایران در این سازمان شده است.
راهر در گفتگو با دویچه وله خاطرنشان می‌کند: «در وضعیت کنونی ایران هیچ گونه شانسی برای عضویت ندارد. زیرا در میان
کشورهای عضو این سازمان در قبال برنامه‌ی هسته‌ای ایران بی‌اعتمادی وجود دارد. سازمان شانگهای قصد ندارد از ایران دفاع و یا حمایت بکند».
این کارشناس شورای روابط خارجی آلمان تاکید می‌کند که عضویت ایران بین چین و روسیه با غرب، آمریکا و ناتو تنش بوجود خواهد آورد و اعضای شانگهای چنین اهدافی را دنبال نمی‌کنند. وی نتیجه می‌گیرد که ایران نمی‌تواند عضو این سازمان شود.
ایران بالاخره عضو خواهد شد!
دکترهومن پیمانی، رئیس بخش امنیت انرژی و جغرافیای سیاسی انستیتوی مطالعات انرژی دانشگاه سنگاپور، این نظر آقای راهر را قبول ندارد. او به دویچه وله می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم چنین چیزی باشد. زیرا اصل فلسفه وجودی پیمان شانگهای تمایل روسیه و چین برای ایجاد یک نیروی جایگزین در مقابل گسترش نفوذ غرب و آمریکا در منطقه آسیای مرکزی بوده است. از این جهت عضویت ایران در درازمدت نمی‌تواند مورد قبول قرار نگیرد».
به نظر دکتر پیمانی حضور ایران به عنوان ناظر ادامه پیدا خواهد کرد. وی اما تاکید می‌کند: «در درازمدت اگر پیمان شانگهای بخواهد بصورت جدی جلوی گسترش نفوذ غرب و آمریکا را بگیرد، اجبارا با عضویت ایران موافقت خواهد کرد».
احمدی‌نژاد از عضویت ایران سخنی نگفت!
آلکساندر راهر اما از نزدیکی مواضع کشورهای غربی و سازمان شانگهای صحبت می‌کند و می‌افزاید: «پس از ده سال سازمان همکاری شانگهای اکنون به مهمترین هدف خود رسیده و موفق شده روسیه و چین را در یک سازمان گرد هم آورد. این سازمان مراحل تاریخی جالبی را پشت سرگذاشته. قبلا این سازمان جدی گرفته نمی‌شد. اما حالا مقامات غرب خوشحال هستند که چنین سازمانی وجود دارد و آن را مخالف یا دشمن ناتو به حساب نمی‌آورند».
به نظر آقای راهر کشورهای غربی و پیمان ناتو امیدوارند که سازمان همکاری شانگهای در این منطقۀ پرتنش مسئولیت و سهمی را در دو سال آینده برعهده گیرد.
برای ایران گفتگوهای حاشیه نشست سران سازمان همکاری شانگهای هم مهمترین مسئله بود. احمدی‌نژاد حتی یک روز پیش از برگزاری رسمی اجلاسیه به همراه وزیر امورخارجه به قزاقستان شتافت تا با رهبران چین و روسیه درباره‌ی مذاکراه پیرامون برنامه‌ی هسته‌ای ایران با غرب صحبت کند.
احمدی‌نژاد در سخنرانی خود ۲۲ سئوال را طرح کرد و به مسائل منطقه و جهان اشاره کرد اما وی از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای سخنی بر زبان نیاورد.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: علی امینی