ایران و قدرت‌های بزرگ به سوی مذاکراتی متفاوت
۱۳۹۲ مهر ۴, پنجشنبه
دیدار امروز، پنجشنبه ۲۶ سپتامبر (چهار مهر)، "تاریخی" توصیف شده، زیرا از ۳۳ سال پیش که در پی اشغال سفارت آمریکا در تهران روابط دو کشور قطع شد تا کنون ملاقاتی در این سطح میان مقام‌های دو کشور انجام نشده است.
قرار دیدار امروز، روز دوشنبه در جریان گفت‌وگوی کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران گذاشته شد.
مذاکرات ایران و ۵+۱ در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد معمولا میان سعید جلیلی، دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی ایران و کاترین اشتون صورت می‌گرفت. از همین رو دیدار روز پنجشنبه اولین دیدار دو طرف در سطحی بالاتر و بی‌سابقه است.
باراک اوباما در سخنرانی روز سه‌شنبه خود در مجمع عمومی سازمان ملل گفت که جان کری را مسئول مذاکره با ایران در ارتباط با پرونده هسته‌ای این کشور کرده است.
آقای ظریف تا کنون در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل به صورت دو جانبه با سایر وزرای خارجه کشورهای عضو گروه ۵+۱ دیدار کرده است. این گروه که مرکب از فرانسه، بریتانیا، چین، روسیه، آمریکا و آلمان است از سوی شورای امنیت مسئول پیگیری پرونده هسته‌ای ایران است.
اراده سیاسی در راستای یک راه حل جامع
وزیر خارجه ایران چهارشنبه‌شب در مصاحبه ویدئویی با تلویزیون ایران جلسه امروز با ۵+۱ را "جلسه‌ای محتوایی در سطح وزرای خارجه برای نشان دادن اراده سیاسی" دانست و افزود: «ایران این اراده سیاسی را دارد که موضوع هسته یی را بر اساس احترام به حقوق مردم ایران و رفع هرگونه نگرانی معقول بین الملی به پیش ببرد.»
ظریف درباره چارچوب زمانی مذاکرات گفت قابل تصور است که «در یک فاصله زمانی کوتاه به یک راه‌حل جامع برسیم و ضمن توافق بر یک راه حل جامع، گام‌های متعددی هم که مورد نظر دو طرف و به صورت گام به گام باشد به پیش ببریم.»
حسن روحانی، رئیس جمهور ایران نیز در مصاحبه با شبکه تلویزیونی بی بی اس، اهمیت ویژه‌ای برای ملاقات امروز و گشایش احتمالی باب مذاکره و ایجاد ارتباط با ایران قائل شد. او گفت: «حدود ۳۵ سال است كه دو كشور با هم رابطه سياسي ندارند و برقراری مناسبات به طور طبيعي نياز به يك مقدمات دارد كه هر زمان اين مقدمات انجام شد، گفت وگو بين مقام هاي دو كشور آغاز خواهد شد.» روحانی افزود: «مهم اين نيست كه مقام هاي دو كشور تنها با هم گفت وگو داشته باشند، بلكه مهم اين است كه در نخستين ملاقات احتمالی به توافقاتی دست يابيم.»
خواست‌های احتمالی آمریکا
بنا به برخی گزارش‌ها دولت آمریکا در مذاکرات هسته‌ای خواست‌های مشخصی را از ایران مطرح خواهد کرد. صرف نظرکردن از غنی‌سازی ۲۰ درصدی، بستن تاسیسات فردو، انتقال ذخیره اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده به خارج، اجازه به بازرسان آژانس برای دسترسی گسترده به تاسیسات اتمی ایران و توقف ساخت نیروگاه آب سنگین اراک در ازای دریافت یک نیروگاه آب سبک از جمله پیشنهادها و درخواست‌های آمریکا خواهند بود.
معلوم نیست که ایران در رویارویی با چنین خواست‌هایی تا چه حد حاضر به مصالحه باشد. این در حالی است که به گفته برخی از مقام‌های آمریکا تنها در صورتی که جمهوری اسلامی با این خواست‌ها موافقت کند واشنگتن قادر خواهد بود اسرائیل را از اقدام یک جانبه نظامی بازدارد.
در همین حال برخی از مقام‌های غربی هشدار داده‌اند که "انتظارات زیاد و تقاضاهای غیرواقعی" از دولت جدید ایران می‌تواند موقعیت آنها را در نظام سیاسی ایران تضعیف کند و مذاکرات را بی‌نتیجه بگذارد.
رولف موتسنیش، سخنگوی سیاست خارجی فراکسیون حزبی سوسیال دمکرات‌ها در مجلس آلمان، با اشاره به این که اقدام روحانی در انتقال مسئولیت پرونده هسته‌ای به محمدجواد ظریف نشانگر تمایل ایران به یافتن یک راه‌حل سیاسی برای مناقشه است، تآکید کرد که در نهایت آیت‌الله خامنه‌ای حرف آخر را می‌زند. به گفته او، با توجه به توازن قدرت در ایران نباید با فشار وانتظار بیش از حد از دولت روحانی، موقعیت میانه‌روها را در نظام سیاسی ایران تضعیف کرد.
به گفته برخی منابع خبری، در صورتی که نشست امروز وزرای خارجه ایران و ۵+۱ به نتیجه برسد، دور بعدی مذاکرات در ماه اکتبر و در ژنو برگزار خواهد شد.