بحث درباره‌ی امکان پیش‌بینی زلزله
۱۳۸۸ فروردین ۱۸, سه‌شنبه
ایتالیا مصیبت‌زده شد. زلزله بیش از ۲۰۰ نفر را کشت، عده‌ی کثیری را زخمی کرد. دهها هزار نفر بی‌خانمان شده‌اند. در شهر ۷۰ هزار نفری لاکویلا از هر دو خانه، یکی آسیب دیده است.
تمام ایتالیا زلزله‌خیز است. زیر آن، توده‌ی مذابی با دمای ۱۰۰۰ درجه آماده است منفذی بیابد تا بتوفد و سقف بالای خود را فرو ریزد. آتش‌فشان‌های وزوو و اِتنا از این توده‌ی مذاب تغذیه می‌کنند.
علاوه بر این، سطح زمین در حرکت است. فشاری که حرکت صفحه‌های زمین ایجاد می‌کنند در سفره‌ی صخره‌ای ناحیه‌ی لاکویلا ترک افکند و فاجعه را باعث شد. انرژی‌ای آزاد شد، آنسان که گویی یک میلیون تن تی-ان-تی یا یک بمب اتمی بزرگ منفجر شده است. رم هم که ۹۰ کیلومتر از لاکویلا فاصله دارد، لرزید.
زلزله‌ی پیش‌بینی‌شده
اول صبح دوشنبه (۶ آوریل / ۱۷ فروردین)، در برخی خبرها در مورد زمین‌لرزه در ایتالیای مرکزی، این نکته نیز ذکر شده بود که چند روز پیشتر یک کارشناس ایتالیایی به نام جامپاولو جولیانی (Giampaolo Giuliani)، که به صورت آماتور حرکت زمین را در ایتالیا بررسی می‌کند، زلزله را پیش‌بینی کرده بوده است.
جولیانی، کاردان فنی در یک آزمایشگاه فیزیک است. او در اوقات فراغتش دستگاه‌هایی ساخته که با آنها نوسان میزان خروج گاز رادون (Radon) از زمین را بررسی می‌کند. این گاز، که بی‌بوست، از سنگهای حاوی اورانیوم یا توریوم در اعماق زمین ساطع می‌شود و به سطح زمین می‌رسد.
جولیانی بر این باور است که افزایش میزان خروج رادون از اعماق زمین می‌تواند به عنوان نشانه‌ی افزایش احتمال وقوع زلزله تعبیر شود.
او بر همین مبنا هفته‌ی پیش هشدار داده بود که زلزله‌ای در پیش است. مقامات حرف او را جدی نگرفته و حتا به او انتقاد کرده بودند که باعث آشفتگی مردم می‌شود. اینک همه از او سخن می‌گویند. حتا در ایتالیا برخی از مخالفان دولت خواهان استعفای نخست‌وزیر برلوسکونی هستند، به این دلیل که دولتیان به هشدار جولیانی توجه نکرده‌اند.
بحث در رسانه‌ها
ماجرای جولیانی باعث شده است که در رسانه‌ها این بحث درگیرد که آیا می‌توان زلزله را پیش‌بینی کرد. خبرنگاران به سراغ متخصصان می‌روند و نظر آنان را می‌پرسند.
روزنامه‌ی "نویه تسورشر" (NZZ)، تیتر زده است: «هیچ شیوه‌ی قابل‌اتکایی برای پیش‌بینی زلزله وجود ندارد». این روزنامه فرضیه‌ی جولیانی را شرح می‌دهد و بعد نظر مؤسسه‌ی زلزله‌سنجی سوئیس را در این مورد می‌پرسد.
فلوریان هاسلینگ، زلزله‌شناس، به خبرنگار روزنامه‌ی "نویه تسورشر" می‌گوید که در مورد درستی فرضیه‌ی جولیانی تردید دارد. او می‌گوید که پژوهشگران از دهه‌ی ۱۹۶۰ بر این موضوع آگاهی دارند که رابطه‌ای وجود دارد میان افزایش میزان ساطع شدن گاز رادون و وقوع زمین‌لرزه، اما هنوز نمی‌توان گفت که افزایش میزان رادون نشانه‌ی قریب‌الوقوع بودن زلزله است.
روزنامه‌ی "نویه تسورشر" نظر یک کارشناس دیگر را پرسیده است: دومنیکو گاردینی، از مؤسسه‌ی زمین‌شناسی دانشگاه زوریخ. او می‌گوید که گاه دستگاه‌ها افزایش خروج رادون از زمین را ثبت می‌کنند، پس از آن اما هیچ اتفاقی نمی‌افتد. او رادون را شاخص خوبی برای هشداردهی نمی‌داند و می‌گوید نمی‌توان مردم را پیاپی آشفته کرد.
صدق تصادفی
نمونه‌ای دیگر از نظر کارشناسان در رسانه‌ها:
برنامه‌ی شبانگاهی خبر در تلویزیون ARD (آلمان) مصاحبه‌ای داشته است با پروفسور راینر کیند (Rainer Kind)، زلزله‌شناس از مؤسسه‌ی زمین‌شناسی آلمان در پوتسدام. این کارشناس نیز می‌گوید که هنوز نمی‌توان زلزله را پیش‌بینی کرد. به نظر وی پیش‌بینی‌هایی که درست از کار درآمده‌اند، بر حسب قضا خوش‌اقبال بوده‌اند. صدق آنها، نه قاعده‌مند، بلکه تصادفی بوده است.
راینر کیند در مورد فرضیه‌ی جولیانی می‌گوید که آن را باید جدی گرفت، اما نه به صورتی که اکنون هست. در حال حاضر دو چیز را به هم پیوند می‌دهند، یکی بالا رفتن میزان خروج گاز رادون از زمین است و دیگری بالا رفتن احتمال وقوع زلزله. هنوز هیچ توضیح فیزیکی‌ای برای این ارتباط وجود ندارد.
به نظر راینر کیند نیز، با فرضیه‌هایی چون فرضیه‌ی جولیانی نمی‌توان یک نظام هشداردهی ایجاد کرد. این کارشناس، مقامات ایتالیا را برای جدی نگرفتن هشدار جولیانی سرزنش نمی‌کند.
نویسنده: رضا نیکجو
تحریریه: کیواندخت قهاری