"برای قومیت‌های ایران انتخابات شوراها مهمتر است"
۱۳۹۲ خرداد ۲۱, سه‌شنبه
بر اساس قانون، در تمامی روستاهای بالای ۲۰ خانوار در ایران که حداقل ۱۰۰ نفر سکنه داشته باشند، شورای اسلامی روستا تشکیل می‌شود. ﻫﺮ ﺗﯿﺮه از ﻋﺸﺎﯾﺮ ﮐﻮچ رو ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﯿﺴﺖ ﺧـﺎﻧﻮار هم در ﺣﮑـﻢ روﺳـﺘﺎ (ده) است و ﺷﻮرای ﻋﺸﺎﯾﺮی ﺑﺎ وﻇﺎﯾﻒ و اﺧﺘﯿﺎرات ﺷﻮرای روﺳﺘﺎ در آن ﺗﯿﺮه ﺗﺸﮑﯿﻞ می‌گردد.
در حال حاضر حدود ۶۲ هزار روستا در کشور وجود دارد که بیش از نیمی از جمعیت آنها واجد شرایط تشکیل شورا هستند. بنا بر آمار منتشرشده از سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰، نزدیک به یک‌سوم از جمعیت کشور در روستاها زندگی می‌کنند.
در ۸ شهر بزرگ – جمعیت بیش از یک میلیون نفر – نیز حدود یک‌چهارم از جمعیت کشور زندگی می‌کنند.
گفته می‌شود در نواحی قومی ایران شورای شهر و روستا تنها نهادی است که تا اندازه‌ای مشارکت قومیت‌ها در سرنوشت شهر و روستای خود را امکان‌پذیر ساخته است. این شهروندان در ۳ دوره‌ی پیشین فعالیت شوراها توانسته‌اند تا حدودی از این ابزار استفاده کنند.
انتخابات شوراها در سایه انتخابات ریاست جمهوری
۲۴ خرداد ۱۳۹۲ – پس از ۱۳۷۷، ۱۳۸۱ و ۱۳۸۵ – چهارمین دوره‌ی انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا برگزار می‌شود. این نخستین بار است که انتخابات شوراها در ایران همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود. این امر به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.
کارشناسان از "قرار گرفتن انتخابات شوراها زیر سایه انتخابات ریاست جمهوری" صحبت می‌کنند و بر این باورند که از اهمیت اولیه انتخابات شوراها برای "تمرکزی‌زدایی" کاسته شده است.
از سوی دیگر حسین طلا، رئیس شورای عالی نظارت بر انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، از "سیاسی‌شدن انتخابات شوراها" به دلیل قرار گرفتن آن در کنار انتخابات ریاست‌جمهوری اظهار نگرانی کرده است.
نقش شوراهای شهر و روستا در نواحی
یک عضو سابق شورای شهر در یکی از مناطق قومی درباره‌ی اهمیت شوراهای شهر و روستا به دویچه وله می‌گوید: «هر شهری که شورای شهر قوی و کارآمد داشته باشد، آبادتر و پویاتر است. از سوی دیگر شوراها سبب افزایش سهم قومیت‌ها در مدیریت شهر و روستا می‌شوند و این باور را ایجاد می‌کنند که آنها هم می‌توانند در عرصه‌ی مدیریت شهری موفق ظاهر شوند و خدمت کنند.»
این عضو شورای شهر اضافه می‌کند: «شورا نهادی نوپاست و هنوز در مراحل اولیه قرار دارد. با این وجود در برخی از مناطق با توجه به ظرفیت‌های موجود کارنامه‌ی موفقی داشته است. در برخی نقاط هم کارنامه ضعیفی داشته و مردم را بدبین کرده است. به طور کلی شوراهای شهر و روستا در فعالیت‌های اجتماعی، آبادانی و فرهنگی فعایت کردند و ما اکنون از نزدیک شاهد شور و شوق انتخاباتی در نواحی قومی هستیم که بیشتر برای انتخابات شوراها مهم بوده است تا انتخابات ریاست جمهوری ایران. رأی‌دهندگان قومیت‌ها که همیشه به اصلاح‌طلبان رأی دادند، این بار قصد دارند در به‌دست گرفتن مدیریت روستاها و شهرهای خود مشارکت فعالی داشته باشند.»
این عضو شورا در پایان صحبت‌های خود شوراها را "پارلمان‌های محلی" توصیف کرد که در "تمرکززدایی" نقش برجسته‌ای برعهده گرفته‌است.
"انتخابات ریاست جمهوری احساس نمی‌شود"
گرچه انتخابات ریاست جمهوری ایران نسبت به انتخابات شوراها به مراتب اهمیت سیاسی بیشتری دارد، اما به باور برخی ناظران محلی که با دویچه وله صحبت کردند، انتخابات شوراهای شهر و روستا در نواحی قومی کشور اکنون اهمیت بیشتری پیدا کرده‌اند.
ناصر دیه‌جی، روزنامه‌نگار و حقوقدان از شهر بندرترکمن، این نظر را تائید می‌کند. به نظر او شوراها به دلیل نوع فعالیت و ارتباط نزدیک‌تر با شهروندان از ظرفیت بالایی برای جذب مشارکت‌های مردمی در شهرها و روستاها برخوردارند.
به اعتقاد دیه‌جی، در شهرهای کوچک‌تر اهمیت شوراها بیشتر شده و مردم سعی می‌کنند تا آنجا که می‌توانند مدیریت شهر را در اختیار بگیرند: «در شهر بندرترکمن تقریبا انتخابات ریاست جمهوری احساس نمی‌شود و مردم با شورای شهر بیشتر ارتباط دارند و خود کاندیداها هم مستقیما به مردم مراجعه می‌کنند.»
"فشار مقام‌های محلی برای انصراف نامزدهای منتقد شوراها"
ناصر دیه‌جی که خود برای شرکت در انتخابات شوراها ثبت‌نام کرده، می‌گوید: «شوراها در بدو کار بهتر عمل کردند و از نظر تمرکززدایی بعدها کیفیت آن کم‌تر شد. چون که به نظر من کسانی که در مدیریت هستند به مردم‌سالاری معتقد نیستند و می‌خواهند نقش مردم را کاهش دهند. مثلا فرمانداران قصد دارند افراد مورد اعتماد خود را در شوراها بنشانند.»
وی ادامه می‌دهد که صلاحیت او برای شرکت انتخابات شورای شهر "بیشتر به دلیل شیطنت‌های محلی" رد شده است: «به برخی از نامزدها زنگ زدند که انصراف کنند و اگر انصراف نکنند ممکن است مشکلاتی برای آنها فراهم شود. به خود من زنگ زدند و گفتند که انصراف بدهم بهتر است. ولی من انصراف ندادم اما از طرف هیات اجرائیه به بهانه‌ی واهی صلاحیتم رد شد.»
"انتخابات شوراها، برای داغ‌کردن تنور انتخابات ریاست جمهوری"
سردبیر یک روزنامه‌ی‌محلی که نخواست نامش فاش شود هم در گفت‌وگو با دویچه وله تائید کرد که در نخستین دوره انتخابات شوراهای اسلامی در زمان محمد خاتمی، شوراها کارنامه موفقی داشتند. وی همزمان انتقاد می‌کند که شوراها در انتقال قدرت‌های محلی به مردم موفق نبوده‌اند و اراده‌ی مردم در تصمیم‌گیری آنها تجلی نیافته است.
وی در این مورد توضیح می‌دهد: «ما هنوز سایه سنگین دولت و حکومت را روی انتخابات و روی اقداماتی که این شوراها می‌خواهند انجام دهند، داریم و این شوراها نتوانستند سیاست خود را اعمال کنند. تصمیم‌گیرنده اصلی هنوز هم نمایندگان دولت یعنی بخشداران، فرمانداران و استانداران هستند.»
وی همچنین انتقاد می‌کند که شوراها در زندگی سیاسی و مشارکت‌های اجتماعی تاثیری نداشته‌اند و اختیارات چندانی به آنها داده نشده است، در حالی که شوراها "بهترین ابزار برای تشکیل حکومت‌های محلی هستند تا مردم در تعیین سرنوشت خود بتوانند سهیم باشند".
کارشناسان محلی در گفت‌وگو با دویچه وله همچنین تاکید کردند که همزمانی انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا با انتخابات ریاست جمهوری و قرار گرفتن "دو صندوق در یک حوزه‌ی انتخاباتی" عملا تنور انتخابات ریاست جمهوری را داغ کرده است. اما آنها پیش‌بینی می‌کنند که مشارکت و حضور فعال مردم در مناطق قومی بیشتر به دلیل انتخاب نمایندگان شوراهای اسلامی شهر و روستا خواهد بود تا گزینش رئیس جمهور.