بلوچ‌های ایران، دور باطل انتقام و انتحار

در عملیات انتحاری چابهار ۳۸ نفر کشته و ۸۰ نفر زخمی شدند. گروه جندالله مسئولیت این انفجار را برعهده گرفت. این گروه تصاویر دو نفر عامل بمب‌گذاری‌های انتحاری چابهار را در سایت اینترنتی خود منتشرکرد که جلیقه‌های انفجاری بر تن داشتند. بدنبال آن "دادگستری کل استان سیستان و بلوچستان" در وبسیات خود خبر از اعدام ۱۱ نفر از افراد "وابسته به گروهک تروریستی جندالله" داد.

۳ روز پس از آن عبدالرئوف ریگی، سخنگوی جندالله در مصاحبه با روزنامه شرق‌الاوسط تهدید کرد، به دلیل برآورده ‌نشدن خواسته‌های این گروه مبنی بر مبادله ۲۰۰ عضو زندانی جندالله، گروه وی امیرحسین شیرانی "یک دانشمند هسته‌ای گروگان" را خواهد کشت.

"جندالله به درخواست ما پاسخ مثبت داد"

"انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان" و برخی از شخصیت‌های بلوچ با نوشتن نامه‌ای صریحا از گروه جندالله طلب کردند آقای امیرحسین شیرانی، شهروند ایرانی را اعدام نکند.

ایرج بلوچ از"انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان" در این رابطه به دویچه‌وله می‌گوید: «اخيرا با نوشتن نامه‌ای خطاب به مسئولين جندالله از آنان خواستار توقف اعدام آقای اميرحسين شيرانی شديم که خوشبختانه به درخواست ما پاسخ مثبت داده شد وجوابيه‌ای هم در اين زمينه در وبلاگ روابط عمومی آنان منتشر شد».

در عین حال جندالله هشدار داده است که هر اعدام دیگری را با یک حمله انتحاری پاسخ‌ خواهد گفت. این گروه به مقامات دولتی توصیه می‌کند، به جای توسل به خشونت، "زمینه را برای تفاهم فراهم نماید تا از کشتار جلوگیری شود و در غیر اینصورت، این جنگ خاتمه نمی‌یابد."

"عملیات انتحاری با فرهنگ مردم بلوچ همخوانی ندارد"

برخی از ناظران بر این باورهستند که گروه جندالله اکنون بیشتر به شیوه‌ی انتحاری دست یازیده و این انتحار با فرهنگ بلوچ‌ها همخوانی ندارد. به قول ایرج بلوچ از انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان این گونه حملات پس از اعدام عبدالحميد وعبدالمالک ريگی رهبر سابق جندالله تشدید پیدا کرد.

وی به دویچه‌وله می‌گوید: «انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان با صدور بيانيه‌ای نسبت به عواقب خطرات احتمالی اعدام عبدالمالک ریگی از مسئولين جمهوری اسلامی خواستار توقف اعدام وی شد. متاسفانه به خواسته‌ی ما توجهی نشد و بايد گفته شود اين نوع ازعمليات (انتحاری) تاکنون در فرهنگ مردم بلوچ سابقه‌ای نداشته است».

مسئولین"انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان" همچنین به دویچه‌وله گفتند: «اعدام دو روحانی بلوچ به ‌نامهای مولوی عبدالقدوس ملازهی ومولوی محمد يوسف سهراب زهی وهمچنين اعدام يعقوب مهرنهاد وبلاگنويس و فعال مدنی بلوچ نیز پیش از این خشم بسياری از مردم بلوچستان را برانگيخت و باعث تشديد خشونت‌ها گرديد».

"خشونت در میان بلوچ‌ها مثل دیگر قومیت‌هاست"

کارینا جهانی، پروفسور زبان‌های ایرانی در دانشگاه "اوپسالا" در سوئد که تخصص در امور بلوچستان دارد و درباره‌ی مشکلات بلوچ‌ها کتاب نوشته، معتقد است وضعیت بلوچ‌ها تفاوتی با دیگر قومیت‌ها در ایران ندارد.

وی در گفتگو با دویچه وله خاطرنشان می‌کند: «کلا درهرانسان و در هر قومی روحیه‌ی انتقام‌گیری هست. هر انسانی می‌خواهد سیستماتیک یا غیر سیستماتیک حقش را بگیرد. بلوچ‌ها را هم من خشن‌تر و یا آرام‌تر از قوم‌های دیگر نمی‌بینم». این کارشناس در ادامه صحبت‌هایش ضمن اشاره به رشد نرخ بیکاری در میان جوانان بلوچ تاکید می‌کند، این مسئله سبب گرایش آنان به گروه‌های افراطی اسلامی شده است.

"گرایش بخشی از جوانان بلوچ به جندالله"

به‌نظر آقای فرامرز پویا، روزنامه نگار ایرانی مقیم سوئد که درباره‌ی بلوچ‌ها در روزنامه‌های این کشور از جمله "داگنس نیهتر" Dagens Nyheter ، روزنامه‌ سرتاسری صبح سوئد، و "گوتنبرگس پستن" Gِteborgs- Posten روزنامه سوئدی در گوتنبرگ مقاله نوشته، از نفوذ جندالله در میان جوانان بلوچ سخن می‌گوید.

فرامرز پویا در این رابطه به دویچه‌وله چنین توضح می‌دهد: «گرچه بسیاری از بلوچ‌ها مخالف جندالله هستند ولی فکرمی‌کنند این گروه انتقام اعدام‌های دوستان و قوم و خویش‌هایشان را از جمهوری اسلامی ایران گرفته است. یعنی در عین حال که آنها با عملیات جندالله مخالفت می‌کنند ولی فکرمی‌کنند که این گروه کار خوبی کرده انتقام گرفته است و در عین حال توانسته خواست بخشی از مردم بلوچستان را رسانه‌ای کند و به گوش مرم در ایران و بویژه دیگر کشورها برساند».

سیصد کیلومتر جاده برای ارتباط با یک روستا

اما توجه به مسائل بلوچ‌ها در داخل کشور نیز آنگونه که آقای فرامرز پویا می‌گوید، افزایش می‌یابد. مقام‌های دولتی ایران اکنون صراحتا از مشکلات اقتصادی و محرومیت‌های استان سیستان و بلوچستان صحبت می‌کنند.

خبرگزاری ایسنا، از قول علی محمد آزادگر استاندار سيستان و بلوچستان می‌نویسد: «فراموشی توانمندی‌های سيستان و بلوچستان، محروميت را در اين استان رقم زده است». استاندار در توضیح وضعیت این استان مثال می‌آورد که "تنها برای راه ارتباطی يک روستا بايد جاده‌ای با ۳۰۰ کيلومتر احداث شود".

جمهوری اسلامی ایران "دیوار امنیتی" نیز در مرز خود با پاکستان احداث کرده که اين مساله مشكلات فراوانی را به وجود آورده و بنا به گقته‌ی برخی از مقام‌های محلی استان باعث بلا‌استفاده ماندن حدود ۳ هزار هكتار از اراضی مرغوب منطقه شده است. از سوی دیگر بسته شدن مرز سبب کاهش درآمد مردم منطقه نیز شده است. به نظر کارشناسان آگاه به مسائل بلوچ، "نگرش امنیتی مقام‌های جمهوری اسلامی ایران به مسائل بلوچ" نیز یکی از چالش‌های بزرگ به حساب می‌آید.

راه حل کاهش خشونت‌ها چیست؟

پرفسورکارینا جهانی که پیش از این در دانشگاه آزاد خاش سخنرانی کرده بود و به مسائل بلوچ‌های ایران آشناست، درباره‌ی راه حل کاهش خشونت‌ها در بلوچستان چنین توضیح می‌دهد: «من پیش‌بینی می‌کنم، متاسفانه این خون‌ریختن‌ها فقط (نقطه) شروع باشد. نفوذ گروه‌های اسلامی تندرو پاکستان و عربستان سعودی نیز در این منطقه بی‌تاثیرنیست. این منطقه بسیار ناآرام است و صلح به آسانی در آن برقرار نخواهد شد. اما همیشه صحبت و گفتگو بهتر جواب می‌دهد تا کشتار».

ایرج از فعالان حقوق بشر بلوچ نیز درباره کاهش خشونت‌ها چنین می‌گوید: «به اعتقاد من با به رسميت شناختن و رعايت حقوق مردم بلوچستان، رفع تبعيضات قومی ومذهبی، دادن آزادی به فعالين مدنی، بکارگيری افراد تحصيلکرده‌ی بلوچ در مديريت‌های دولتی و همچنین ايجاد اشتغال می‌توان به خشونت‌ها در بلوچستان کاهش داد». این فعال حقوق بشری خاطرنشان می‌کند: «جمهوری اسلامی ایران بجای احداث دیوار در مرز ایران و پاکستان که (در اثر آن) میلیاردها تومان به هدر رفته، (اگر) در اشتغال‌زائی مردم منطقه سرمایه‌گذاری می‌کرد، خشونت‌ها بطورچشمگیری کاهش می‌یافت».

هم فعالان حقوق بشر و هم کارشناسانی که با دویچه‌وله صحبت کردند، متفق‌القولند که فقط با گفت‌وگو و تفاهم می‌توان به خشونت‌ها در سیستان و بلوچستان پایان داد.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: جمشید فاروقی