ترکیه و نقش میانی و میانجی‌گر آن در منطقه
۱۳۸۷ بهمن ۱, سه‌شنبه
ترکیه و اسرائیل دارای مناسباتی سنتی هستند. ترکیه اسرائیل را، اندکی پس از تأسیس آن به رسمیت شناخته و از سال ۱۹۴۹ تا کنون با آن مناسباتی عادی و حتا می‌توان گفت گرم دارد. از این نظر ترکیه در میان کل کشورهای مسلمان، یگانه است.
ارتش‌های ترکیه و اسرائیل دارای روابطی دیرینه هستند. ترکیه یکی از مشتری‌های ثابت صنایع تسلیحاتی اسرائیل است. روابط گرم موجود، همیشه به نمایش گذاشته نمی‌شوند، به‌ویژه در شرایط جنگی. حتا قضیه ممکن است برعکس شود و آنچه جلوه یابد، سردی و نامهربانی باشد.
در دوره‌ی هجوم آمریکا به عراق و گرماگرم مسئله‌ی کردستان، روابط ترکیه با اسرائیل در مجموع سرد شد. اسرائیل از این‌که ترکیه با آمریکا و متحدانش همراهی فعالی نکرد، ناخرسند بود. کلاً هرگونه فاصله‌گیری ترکیه از غرب و نگاه آن به شرق، حساسیت اسرائیل را برمی‌انگیزد و ترکیه نیز سخت حساس است که اسرائیل در مورد مسئله‌ی کُرد در خاورمیانه چه می‌اندیشد. گروهی از کردهای یهودی مقیم اسرائیل و جاهای دیگر، که موطن سابقشان کردستان عراق بوده است، پس از پایان کار صدام به کردستان خودمختار بازگشتند. ترکیه حتا به این موضوع با حساسیت بسیار برخورد کرده است.
نقش میانجی‌گر
پیش از جنگ اخیر در غزه، به نقش میانجی‌گر ترکیه در خاورمیانه با ستایش نگریسته می‌شد. رسانه‌های غربی به‌ویژه از این‌که ترکیه در جهت برقراری صلح میان اسرائیل و سوریه می‌کوشد، با خرسندی یاد می‌کردند. مفسران سیاسی در ژوئیه‌ی سال گذشته (۲۰۰۸)، پس از انتشار خبر دور چهارم گفت‌وگوهای اسرائیل و سوریه، از این که ترکیه پس از هشت سال تحرکی در مناسبت اسرائیل و سوریه، ایجاد کرده است، زبان به تمجید آنکارا گشودند.
آغاز جنگ در غزه باعث شد که ترکیه فعالیت‌هایش در زمینه‌ی میانجی‌گری میان اسرائیل و سوریه را به حالت تعلیق درآورد.
دو حادثه‌ی رسانه‌ای
در جریان جنگ غزه، ترکیه در مذاکرات عمده‌ای که برای پایان دادن به آن برگزار شد، شرکت داشت. رسانه‌های غربی اما در جریان جنگ بیشتر به دو موضوع در رابطه با ترکیه توجه کردند: یکی تلاشی بود که خانم امینه اردوغان، همسر نخست وزیر ترکیه، برای جمع کردن همسران سران گروهی از کشورها در آنکارا کرد تا آنان حرکتی را علیه جنگ سامان دهند و دیگری حمله‌ی تند خود اردوغان به اسرائیل بود. ابتکار خانم اردوغان به احساس همدلی وی، که مسلمان است، به فلسطینی‌ها، که آنان نیز مسلمان‌اند، نسبت داده شد. انتقاد تند رجب طیب اردوغان نیز به ایمان اسلامی او نسبت داده شد.
دشنام اردوغان
روزنامه‌ی آلمانی "زوددویچه تسایتونگ" در روز ۱۵ ژانویه نوشت که روزی نمی‌گذرد که اردوغان همدلی خود را با فلسطینیان به نمایش نگذرد. این روزنامه شرح می‌دهد که چگونه اردوغان در یک گردهمایی انتخاباتی، به اسرائیل به خاطر حمله‌اش به غزه، تاخته است: «خدا از سر تقصیر کسانی که بی‌گناهان را بکشند، نمی‌گذرد.» اردوغان در این گردهمایی، آشکارا به اسرائیل "لعنت" فرستاده است. توضیح این روزنامه‌ی لیبرال آلمانی برای دشنام‌های اردوغان به اسرائیل این است که حزب او در حال مبارزه‌ی انتخاباتی است و این راهی است برای جلب نظر توده‌ی مسلمان، که دلشان با فلسطینی‌هاست.
با وجود این، "زوددویچه تسایتونگ" در گزارشش درباره‌ی حمله‌ی تند اردوغان، لحن او را غیر عادی می‌داند. این غیرعادی‌بودن از زبان روزنامه‌های ترکیه بیان می‌شود. "زوددویچه تسایتونگ" نوشته است که روزنامه‌ی ترکی "وطن" که منتقد حکومت فعلی است، تیتر زده است: «سه رهبر، یک هدف». منظور از سه رهبر احمدی‌نژاد، غذافی و اردوغان هستند و منظور از یک هدف، امید به نابودی اسرائیل است.
انتقاد از ترکیه
"ولت آن‌لاین"، که سایت اینترنتی روزنامه‌ی آلمانی محافظه‌کار "دی ولت" است، در تفسیری در مورد رفتار ترکیه در قبال اسرائیل، پس از گزارش "لعنت" فرستادن اردوغان به این کشور، همانند روزنامه‌ی ترکی "وطن"، اردوغان را با احمدی‌نژاد، رئیس جمهور اسلامی ایران، همتراز کرده و به اتحادیه‌ی اروپا یادآور شده که چه ورطه‌ی ژرفی میان اروپا و ترکیه وجود دارد.
ترکیه به نظر مفسر "دی ولت" مدام «شرقی‌تر» می‌شود. علت این امر را مفسر "دی ولت" چنین توضیح می‌دهد: «از ایران می‌خواهند نفت و گاز بگیرند؛ می‌خواهند در حوزه‌های نفتی سرمایه‌گذاری کنند، چیزی که با نظر به بحران گاز، منفعتش چشمگیر است. به این خاطر فکر می‌کنند که فحش‌دادن به اسرائیل ضرر ندارد. می‌خواهند از جهان عرب سرمایه جذب کنند و وام بگیرند، تا بتوانند دوره‌ی بحران اقتصاد جهانی را از سر بگذرانند.»
نقشی که نمی‌توان نادیده‌اش گرفت
در مذاکراتی که اتحادیه‌ی اروپا تدارک می‌بیند تا بحران خاورمیانه را فرونشاند، یک پای ثابت ترکیه است. ترکیه، نقشی دارد که آن را نمی‌توان نادیده گرفت. آخرین خبرها حاکی است که ترکیه برای میانجی‌گری میان حماس و الفتح نیز فعالیت‌هایی را آغاز کرده است.
روزنامه‌ی آلمانی "هندلزبلات" در شماره‌ی دوم ژانویه‌ی خود با نظر به انتقادهای تند آنکارا از هجوم اسرائیل به قضیه نوشته بود که «ترکیه نقش میانجی‌گر خود را از دست می‌دهد». این روزنامه در گزارشش در این مورد به روابط خوب موجود میان آنکارا و حماس اشاره کرده است. اتفاقا ممکن است قضیه برعکس شود و آنکارا به‌خاطر وجود همین روابط، بتواند نقش فعالی را در میانجی‌گری در منطقه ایفا کند. خبرهای خبرگزاری‌ها در دو روز گذشته این ظن را تقویت می‌کنند.