جنبش کشورهای عربی و «شرایط مساعد تحول در ایران»
۱۳۹۰ اردیبهشت ۱۶, جمعه
دکتر نادر هاشمی نویسنده کتاب "اسلام، سکولاریسم و دمکراسی لیبرال" و از مؤلفان کتاب "جنبش سبز و مبارزه برای آینده ایران" است. هر دو کتاب به زبان انگلیسی منتشر شده‌اند. "تاگس‌تسایتونگ (تاتس)"، در شماره امروز آن‌لاین خود (۶ مه / ۱۶ اردیبهشت) مصاحبه‌ای را با این پژوهشگر علوم سیاسی درباره تاثیر جنبش کشورهای عربی بر ایران منتشر کرده است.
نادر هاشمی در ابتدا در پاسخ به پرسش خبرنگار "تاتس" درباره وضعیت سوریه،به شیوه سرکوب دولت سوریه علیه معترضان پرداخته و آن را نمونه سقوط کامل اخلاقی رژیم‌های تمامیت‌گرا می‌خواند که حاضر به دست یازیدن به هر کاری‌اند تا قدرت خود را حفظ کنند. وی می‌گوید که از زمان سرکوب خونین تظاهرات در میدان "صلح آسمانی" در پکن چنین خشونتی علیه شرکت‌کنندگان در تظاهراتی مسالمت‌آمیز دیده نشده است.
هاشمی در مورد تاثیر وضعیت سوریه بر جنبش دمکراسی‌خواهی در ایران می‌گوید، هم‌اکنون دست‌اندرکاران این عرصه در ایران پیش از اینکه برای تظاهراتی فراخوان دهند، جوانب و پیامدها را دو بار می‌سنجند، چون در ایران هم مثل سوریه نیروهایی وفادار به حکومت و گوش‌به فرمان آن هستند که حاضرند به سوی تظاهرکنندگان صلح‌جو تیراندازی کنند.
تاثیر جنبش مردمی تونس و مصر بر ایران
این پژوهشگر علوم سیاسی معتقد است که بخصوص حرکت‌های اعتراضی در مصر و تونس بر ایران تاثیر گذاشته‌اند. او می‌گوید، در ایران میان رژیم جمهوری اسلامی و طرفداران جنبش سبز بر سر تبیین حوادث تاریخی مبارزه‌ای در جریان است: روحانیانی که در قدرت‌اند می‌کوشند اعتراض‌های کشورهای عربی را به عنوان تاییدی بر «ایدئولوژی اسلامی و روح انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹» تفسیر کنند، اما برعکس، از دید جنبش سبز، اعتراضات کشورهای عربی با جنبش دمکراتیک سال ۲۰۰۹ ایران و جنبش سبز شباهت دارد. نادر هاشمی اشاره می‌کند به اینکه دگراندیشان برای نشان دادن «دورویی» رژیم که می‌گفت از اعتراضات تونس و مصر پشتیبانی می‌کند، درخواست کردند که در روز ۱۴ فوریه امسال (۲۰۱۱) دست به تظاهراتی در همبستگی با معترضان تونس و مصر بزنند.
اصلاحات یا انقلاب؟
نادر هاشمی در مورد تفاوت میان حرکت‌های اعتراضی در ایران و کشورهای عربی می‌گوید: «جنبش سبز خواهان اصلاحات است، نه انقلاب. چهره‌های رهبری این جنبش مثل گذشته بر طی روندی دمکراتیک در چارچوب قانون اساسی موجود تاکید می‌کنند. برای همین آنان بخشهایی از قانون اساسی را برجسته می‌سازند که به حقوق شهروندی می پردازد. اما این استراتژی بحث‌انگیز است، چون در قانون اساسی ایران آمده که حکومت فقها بر فراز مردم است.»
هاشمی در این مصاحبه بر نقش زنان در جنبش دمکراسی‌خواهی ایران تاکید می‌کند. او بالا بودن این نقش را «پیامد ناخواسته انقلاب اسلامی» می‌داند. به گفته او، کم شدن تعداد زنان بی‌سوادان از زمان انقلاب در ایران و افزایش شمار زنانی که دارای تحصیلات عالی هستند، باعث شده که در ایران بسیاری زنان حاضر به قبول تبعیض جنسی نباشند و بدین خاطر هم بسیاری از فعالان جنبش سبز دانشجویان دختر هستند.
"تاتس" اشاره می‌کند به اینکه هم ایران و هم چین انتقاد غرب به وضعیت حقوق بشر و سرکوب در این دو کشور را به عنوان دخالت در امور داخلی تفسیر و رد می‌کنند. نادر هاشمی می‌گوید که در ایران کودتای دوره نخست وزیری محمد مصدق ضربه شدیدی به فرهنگ سیاسی ایران زد و باعث شد این فرهنگ آلوده به تئوری‌های توطئه شود، به گونه‌ای که هم اکنون هم هر انتقادی در درون ایران به عنوان همکاری با قدرت‌های خارجی تعبیر می‌شود.
شرایط برای تحول در ایران
نادر هاشمی در پایان مصاحبه با روزنامه "تاتس" درباره خوش‌بینی خود نسبت به آینده ایران چنین توضیح می‌دهد: «شرایط اجتماعی برای تحولی دمکراتیک به‌طور تعجب‌انگیزی خوب هستند. در ایران طبقه متوسط قابل توجهی وجود دارد، سطح آموزش بالاست، فرهنگ سیاسی‌کشور با وجود همه موانع بسیار رشد یافته است. افزون بر این، حرکت‌های اعتراضی اخیر در کشورهای عربی فضایی را بوجود آورده که تاثیر مثبتی بر جنبش دمکراتیک ایران خواهد داشت. نتیجه مبارزه میان ایده‌ها در ایران از هم اکنون روشن است. اندیشه‌های لیبرال و دمکراتیک در جامعه مدنی جا باز کرده‌اند. رژیم هم این را می‌داند.»
هاشمی می‌افزاید: «سرمشق مردم در ایران، کره شمالی و برمه و سودان نیستند، بلکه جوامع دمکراتیک و آزاد غرب‌اند. اما من مطمئنم که تحول از درون خود ایران نشأت خواهد گرفت و نه از خارج.»
KG/FW