جنگ قدرت در سودان؛ خروج خارجی‌ها، بی‌پناهی مردم
۱۴۰۲ اردیبهشت ۴, دوشنبه
آمریکا، فرانسه، بریتانیا، آلمان و بسیاری کشورهای اروپایی و غربی، شهروندان خود را از مهلکه درگیری‌های نظامی در سودان نجات داده و با پروازهای ویژه از خارطوم خارج کرده‌اند. آلمان تا کنون در سه نوبت، ۳۱۱ شهروند را از سودان تخلیه کرده و در تلاش پروازهای دیگر است.
تکاپو و امکانات دولت‌های غربی برای حفظ جان شهروندان‌شان در حالی است که دامنه خونریزی در جنگ قدرت جاری سودان، به محله‌های مسکونی کشیده شده و مناطق وسیعی از این کشور با قطعی آب و برق و تنگنای مایحتاج روزانه روبرو هستند. غیرنظامیانی که هیچ تقصیری در منازعه قدرت موجود سودان ندارند، گیر افتاده و به حال خود رها شده‌اند.
بیشتر بخوانید: آلمان با سه پرواز شماری از شهروندانش را از سودان خارج کرد
فرار از خارطوم که کانون درگیری‌هاست، کار آسانی نیست. علاوه بر این بسیاری از مردم نمی‌دانند کدام مسیر امن‌تر است. بیرون رفتن از خارطوم به مثابه حضور در بیابان‌هایی است که تنها با چند جاده به مصر منتهی می‌شوند. امنیت این جاده‌ها نیز تضمین‌شده نیست، مهم‌تر آن که وضعیت تقریبا در همه کشورهای همسایه سودان به همین ترتیب، پرمخاطره است. در اریتره، اتیوپی و سودان جنوبی، جنگ داخلی، رنج و گرسنگی بی‌داد می‌کند.
در حال حاضر، بسیاری سودانی‌ها در اینترنت سرگرم راهنمایی هم برای یافتن بهترین راه‌های فرار هستند. بعضی که گریخته‌اند، در شبکه‌های اجتماعی جزییاتی در باره ساده‌ترین مسیرها را مبادله می‌کنند و از یکدیگر می‌خواهند که اطلاعات مربوطه را به اشتراک بگذارند. یک زن سودانی که توانسته سالم به مصر برسد، گزارش داده که قیمت بلیط سفر ۱۳ ساعته با اتوبوس از خارطوم تا مرز مصر، در روزهای گذشته چهار برابر شده است.
دشواری‌های فرار
مسیر فرار از شمال به مصر اما پرمخاطره‌تر است. چندین پل، گلوگاه و ایستگاه بازرسی در این مسیر وجود دارد که طرفین درگیر برای کنترل مناطق فتح شده در آنها مستقرند. زن سودانی یاد شده، در توییتر نوشته که اتوبوس حامل آنها سه مرتبه از سوی نیروهای ارتشی متوقف شد و تنها با کسب اطمینان سربازان از حضوربچه‌ها و سالمندان به راه ادامه داد.
البته حتی کسانی که از روی پل‌ها هم عبور می‌کنند نمی‌دانند که آیا واقعا می‌توانند سودان را ترک کنند یا نه. بزرگسالان سودانی برای ورود به مصر باید ویزا داشته باشند؛ چیزی که صرفا از سفارت در خارطوم یا کنسولگری قاهره در شهر مرزی وادی حلفا می‌توان دریافت کرد. این در حالی است که غیرسودانی‌ها می‌توانند در همان مرز روادید بگیرند.
بیشتر بخوانید: تشدید بحران در سودان با ادامه جنگ قدرت و خونریزی
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد گزارش می‌دهد که بیش از ۲۰هزار نفر از سودانی‌ها به چاد گریخته‌اند. وضعیت در کمپ‌های پناهندگی این کشور اما چندان مساعد نیست. با احتساب تازه‌واردها، چاد مامن بیش از ۴۰۰هزار پناهجو و آواره سودانی است؛ چیزی که فشار زیادی بر خدمات و منابع عمومی این کشور وارد می‌کند.
زندگی بر لبه تیغ
پس از شکست آتش‌بس با میانجی‌گری بین‌المللی، درگیری بین ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع در خارطوم از سر گرفته شده است.
تصاویر خارطوم دودی غلیظ بر فراز شهر را نشان می‌دهند و زندگی برای غیرنظامیان در مناطق مورد مناقشه پیوسته سخت‌تر می‌شود. دفتر هماهنگی سازمان ملل می‌گوید دستکم ۴۲۰ نفر طی کشمکش‌های مسلحانه روزهای گذشته جان باخته و بیش از ۳۷۰۰ نفر مجروح شده‌اند.
درمان و رسیدگی به زخمی‌ها اما آسان نیست زیرا ۱۱ کلینیک و درمانگاه در خارطوم و دارفور، منطقه زادگاه ژنرال حمدان، زیر آتش قرار دارند.
پنج پرسنل سازمان‌های امدادی غیردولتی بین‌المللی طی درگیری‌ها کشته شده‌اند و این سازمان‌ها که نقش مهمی در بخش سلامت و بهداشت سودان دارند، کارکنان خود را به اماکن امن منتقل کرده‌اند. در آخرین گزارش دفتر هماهنگی کمک‌های انساندوستانه سازمان ملل آمده است: «غارت اموال و دفاتر سازمان‌های بین‌المللی و بشر دوستانه، تلاش‌برای امدادرسانی در مناطق کلیدی سودان را با مشکل روبرو کرده است.»
برق در بخش‌های بزرگی از سودان قطع شده و بر همین اساس، اینترنت و بسیاری از پیام‌رسان‌های تلفنی کار نمی‌کنند. تامین آب آشامیدنی سالم هم تحت تاثیر قطع برق قرار گرفته و وزارت بهداشت سودان نسبت به شیوع بیماری‌هایی چون وبا هشدار داده است.
دفتر کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل می‌گوید اکثر سودانی‌ها سرگرم جمع‌آوری وسایل خود و جست‌وجوی سرپناهی در جاهای دیگر هستند: «بسیاری از جنگ فرار نمی‌کنند بلکه از رنج کمبود آب می‌گریزند.»
خطر قحطی و گرسنگی
تامین غذا در سودان هم به طور فزاینده‌ای دشوار شده است. نهاد برنامه جهانی غذا (WFP) هشدار داده که منازعات جاری امکان عرضه مواد ضروری، وعده‌های غذایی کودکان در مدارس و جبران سوءتغذیه را سلب کرده است. این نهاد سازمان ملل یادآوری کرده که حتی قبل از شروع درگیری‌ها، بیش از هفت میلیون نفر در سودان به منابع غذایی حمایتی وابسته بودند؛ از جمله یک میلیون آواره از مناطق دیگر آفریقا که به سودان پناه آورده‌اند.
برنامه جهانی غذا تاکنون مایحتاج خوراکی را با هواپیما در سودان توزیع کرده اما در حال حاضر هیچ پروازی در کار نیست. فشار گرسنگی باعث شده که یک انبار سازمان ملل با بیش از ۴۰۰۰ تن غذا در جنوب دارفور غارت شود.
بیشتر بخوانید: سودان؛ نبرد سرنوشت‌ساز بین ارتش و شبه‌نظامیان
سازمان ملل از طرفین نبرد قدرت در سودان خواسته به جنگ پایان دهند و دستکم به توافقی دست یابند که ادامه ارسال مواد غذایی ضرور و کمک‌های بشردوستانه به مردم را ممکن کند.
پس از سقوط حکومت عمرالبشیر در آوریل ۲۰۱۹، نیروهای نظامی به فرماندهی عبدالفتاح البرهان، قدرت در سودان را به دست گرفتند. ادغام نیروی شبه‌نظامی موسوم به " نیروهای پشتیبانی سریع" به فرماندهی محمد حمدان دقلو در ارتش، یکی از مهم‌ترین پیش‌شرط‌های تشکیل دولتی غیرنظامی به شمار می‌رفت. هرچند که کودتای نظامی پاییز سال ۲۰۲۱، کار مشترک ارتش سودان و نیروهای "پشتیباتی سریع" بود، اما تنش‌ها میان این دو گروه طی ماه‌های گذشته به شدت بالا گرفت.
سودان با حدود ۴۶ میلیون نفر جمعیت و ذخایر غنی نفت و طلا، به لحاظ وسعت سومین کشور بزرگ قاره آفریقاست.