حذف استادان "منتقد در دولت‌های احمدی‌نژاد، روحانی و رئیسی"
۱۴۰۲ شهریور ۲, پنجشنبه
روزنامه اعتماد روز پنجشنبه دوم شهریور در گزارشی از اخراج ۱۵۷ ستاد دانشگاه در ایران از دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد تاکنون نوشت. به گفته این روزنامه، از سال ۱۳۸۵ تا امروز "صدها استاد" به "اتهام" این که "نگرشی سکولار" داشته یا منتقد حکومت بوده‌اند، حكم اخراج، بازنشستگی اجباری و ممنوعيت موقت يا دائم از تدريس گرفته‌اند.
اتهامی که به نوشته اعتماد "نیازی به اثبات و سند" نداشته و "تلقی و گمان" مسئولان دانشگاهها برای "قطعیت" آن کفایت کرده است. این روزنامه نوشت: «به مدت ۷ سال، روسای دانشگاهها برای توجيه حذف استادان مرجع اما منتقد و متهم به ترويج سكولاريسم، به دلايلی همچون "اتمام قرارداد همكاری دانشگاه، فرا رسيدن موعد بازنشستگی استاد، ركود علمی، اشتغال همزمان در دانشگاه دولتی و دانشگاه غيردولتی، رفتار و كردار غيراخلاقی يا خلاف قانون و در ضديت با نظام، مازاد بودن نيرو" متوسل شدند».
گزارش اعتماد در روزهایی منتشر می‌شود که همزمان با موج اخراج و بازنشستگی اجباری اساتید دانشگاهها، تصویر نامه محرمانه‌ای به تاریخ ۲۰ دی‌ماه ۱۴۰۱ در فضای مجازی در حال چرخش است که حاکی از پروژه جذب ۱۰ هزار عضو هیأت علمی در وزارت علوم و پنج هزار عضو هیأت علمی در وزارت بهداشت تا پایان دولت سیزدهم و در راستای "جذب اساتید انقلابی" است.
انتشار این نامه بازتاب گسترده‌ای در میان اساتید داشت. محسن رنانی، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان این خبر را در صورت صحت داشتن به منزله یک "کودتا" دانست.
"فریاد علیه فرهنگ ليبرالی و نه کم بودن عدس"
به گفته اعتماد، در خرداد سال ۸۵ و علیرغم صدور حكم بازنشستگی همزمان ۱۰ استاد و عضو هيات علمی دانشكده حقوق و علوم سياسی دانشگاه تهران، کسی متوجه نشد که پروژه یک پاکسازی کلید خورده است.
بنا بر گزارش، در شهريور همان سال محمود احمدی‌نژاد که دومين سال رياست‌جمهوری خود را می‌گذراند، خطاب به روسای دانشگاهها گفت: «نظام آموزش ما ۱۵۰ سال است كه متاثر از نظام سكولار بوده و استعمار نيز به دنبال تعميم نظام مورد نظر خود است... دانشجوی امروز بايد در دانشگاه بر سر رييس‌جمهوری فرياد بزند كه چرا استاد ليبرال و سكولار در دانشگاهها وجود دارد. دانشجوی امروز بايد عليه فرهنگ ليبرالی فرياد بزند نه اينكه به عنوان مثال برای كيفيت غذا يا كم بودن عدس، فرياد كند.»
در راستای حذف استادانی که همسو با "جهان‌بینی" حکومت نبودند، كامران دانشجو، وزير علوم دولت دهم در اسفند ۸۸ نیز همچون احمدی‌نژاد گفت: «وظيفه دانشگاهها كادرسازی برای نظام جمهوری اسلامی است. بايد افرادی به عنوان عضو هيات علمی فعاليت كنند كه جهان‌بينی اسلامی داشته باشند و با اين ديدگاه به تربيت دانشجو بپردازند.»
بنا بر گزارش روزنامه اعتماد، پروژه "پاکسازی" دانشگاهها نتایج خود را تا پایان سال ۱۳۹۰ به نمایش گذاشت: افت كيفيت آموزشی به دنبال بازنشستگی اجباری و اخراج صدها استاد. آش آنقدر شور شد که بنا بر این گزارش، نمايندگان اصولگرای مجلس را هم به اعتراض و تهديد به استيضاح وزير علوم واداشت.
دولت مجبور شد قانون بازنشستگی استادان را تغییر دهد و سن بازنشستگی برای استادان به ۷۰ سال، استادیاران به ۶۵ و دانشياران به ۶۷ افزایش یافت. همچنین تمديد مجوز تدريس تا ۲ الی ۳ سال بعد از سن بازنشستگی يا تكميل سابقه خدمت، به كسب امتياز بالاتر از سقف امتيازات منوط شد.
حذف اتوبوسی و جذب فله‌ای
اعتماد نوشته است که تا آخرين ماه‌های فعاليت دولت دهم، جامعه دانشگاهی از واقعيت و هدف اصلی پروژه حذف "اتوبوسی" استادان بی‌خبر بود تا این که در دی ماه ۹۱ رضا عامری، سرپرست مركز نظارت و ارزيابی وزارت علوم از جذب ۱۲ هزار عضو جديد هيات علمی در دانشگاه آزاد تا پايان سال ۹۲ خبر داد.
بنا بر گزارش، كابينه نهم و دهم می‌خواست با سوءاستفاده از قدرت "بيشترين نفع را به وابستگانش برساند" و با حذف سليقه‌ای اعضای هيات علمی دانشگاهها، صندلی‌‌ها را برای آنها خالی کند. تعداد بورسيه‌های جذب شده در دانشگاه‌های ایران در ۱۸ ماه آغازين برنامه پنجم توسعه، "معادل ۷۳ درصد تعداد بورسيه‌های جذب شده در تمام سال‌های برنامه چهارم توسعه" بوده و آخرين مراحل جذب بورسيه‌ها "با ظرفيت حداكثری، در آخرين سال فعاليت دولت دهم" انجام شده است.
اعتماد نوشته است که پس‌لرزه‌های اقدامات وزارت علوم دولت‌های احمدی‌نژاد، تا نيمه سال ۹۲ نیز ادامه داشت. در بهار سال ۱۳۹۲ و همزمان با برگزاری مناظره‌های انتخابات رياست‌جمهوری يازدهم، وزارت علوم اعلام كرد: «از ابتدا تا انتهای فعاليت دولت دهم، حدود ۱۷۰۰۰ نفر عضو هيات علمی جديد و دانشجوی بورسيه دوره دكتری برای استخدام در دانشگاهها پذيرش شدند.»
بزرگ‌ترین پروژه پاکسازی
گزارش می‌گوید، در دولت دوازدهم "بزرگ‌ترين پروژه پاكسازی دانشگاه آزاد اتفاق افتاد". فرهاد رهبر كه در تیرماه ۹۶ در ستاد تبليغاتی ابراهيم رئيسی، رئیس‌جمهور فعلی فعالیت می‌کرد به رياست دانشگاه آزاد منصوب شد. هفت ماه بعد از آغاز رياست او بر دانشگاه آزاد، قرارداد همكاری تمام استادان نيمه‌وقت و قرارداد يكساله ۱۶۸ استاد تمام وقت واحد علوم و تحقيقات اين دانشگاه لغو شد.
در اسفند این سال علت لغو قرارداد همكاری ۲۰۰ استاد تمام وقت يا نيمه وقت واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد "مازاد" بودن آنها اعلام شد. این اقدام با موجی از اعتراض روبرو شد. فرهاد رهبر در واکنش به اعتراضات گفت: «استاد سر كلاس می‌رود و هر اراجيفی می‌خواهد می‌گويد و اگر چيزی به او بگوييم بعد اعلام می‌شود وا اسلاما آزادی در خطر است.» او تهدید کرد: «هر كسی در اين قالب بخواهد خدشه‌ای به دين، قرآن و پيغمبر وارد كند لحظه‌ای آن را تحمل نمی‌كنيم.»
به گفته اعتماد، روز ۲۱ اسفند ۹۶ در وب‌سايت روابط عمومی دانشگاه آزاد نام ۲۸۰۰ استاد شاغل در واحدهای مختلف دانشگاه آزاد در فهرست تعديلی‌ها و اخراجی‌ها ثبت شده بود. استادانی که قرار بود به اسم "طرح ساماندهی اعضای هيات علمی دانشگاه آزاد" با افرادی جایگزین شوند كه در دولت نهم و دهم، "به بركت سهميه بورسيه، به دانشگاه رسيده بودند".
کابینه رئيسی و فضای سرکوب در دانشگاهها
با روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی فشارها بر محیط دانشگاهی افزایش یافت. به‌ویژه پس از کشته شدن مهسا امينی در بازداشت گشت ارشاد و آغاز اعتراضات سراسری، بيش از ۱۴۰ دانشگاه ایران به صحنه اعتراضات تبديل شد. دانشجویان بسیاری با حمله نیروهای امنیتی و لباس شخصی زخمی شدند، گروهی دستگیر و تعداد زیادی تعلیق، اخراج و از ادامه تحصیل محروم شدند.
بیشتر بخوانید: "تا سرکوب کنید، مقاومت می‌کنیم"؛ ادامه حمایت از دانشگاه هنر
گروهی از استادان دانشگاه‌های مختلف ایران به حمايت از جنبش اعتراضی و دانشجويان معترض برخاستند و از دولت خواستند صدای معترضان را بشنود. به گفته اعتماد، همراهی استادان دانشگاهها با اعتراضات مردمی "بهای گزافی برای جامعه دانشگاهی و فرهيخته كشور داشت".
بیشتر بخوانید: هشدار نسبت به "تسویه حساب سیاسی" با اساتید علوم پزشکی
گزارش می‌گوید، پس از فروكش كردن موج اعتراضات و از نيمه زمستان سال گذشته "برخورد با استادان منتقد با شكل ديگری آغاز شده و هنوز هم ادامه دارد؛ واداشتن استادان به بازنشستگی اجباری (در حالی كه سن استاد يا سابقه تدريس، هنوز به سقف قانونی نرسيده)، تمديد نشدن قرارداد تدريس، اختصاص ندادن كلاس در ترم‌های تحصيلی بدون اطلاع قبلی، حذف كد استادی، انفصال موقت از تدريس و قطع حقوق ماهانه".
به نوشته اعتماد، این‌ها "رايج‌ترين شيوه حذف استادان طی يك سال اخير بوده علاوه بر اينكه در اين مدت، تعدادی از استادان هم احضار يا برای مدت موقت، بازداشت شده‌اند".
این سیاست که همزمان شده با احتمال استخدام ۱۵ هزار "عضو هيات علمی همسو به جای استادان منتقد و معترض"، نگرانی نسبت به اقدام برای يكدست‌سازی فضای دانشگاه و جايگزينی "خواص خالص" به جای "انديشمندان" را شدت بخشیده است، بخصوص که محتوای اين نامه از سوی مسوولان وزارت علوم تكذيب نشده.
این روزنامه می‌نویسد، "با گذشت بيش از ۱۰ سال از پايان دوره "احمدی‌نژادی‌‌ها"، قصه "بورسيه‌ای‌ها" هنوز ادامه دارد، ولو كه در اين دور، نسلی جوان‌تر و با پوششی نوتر وارد ميدان شده‌اند؛ ورود به دايره محدود "هيات علمی دانشگاه" به قيمت كنار گذاشتن استادانی كه در همه اين سال‌ها، نام‌شان، فخر و اعتبار اين دايره جذاب بوده است.
اعتماد در پایان اسامی استادانی را نوشته است كه در دولت‌های نهم تا سیزدهم اخراج، تعليق، ممنوع‌التدريس، بركنار يا وادار به بازنشستگی اجباری و زودهنگام شده‌اند.