حضور چین در آسیای مرکزی: بحران بیشتر، نفوذ بیشتر
۱۳۸۸ اردیبهشت ۳۰, چهارشنبه
کشورهای آسیای مرکزی قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان بیش از ۳ هزار کیلومتر با چین مرز مشترک دارند. این همسایگی سبب شده که چین به بازارهای منطقه آسیای مرکز دسترسی داشته باشد و از بحران اقتصادی در جهان برای تقویت حضور و نفوذ خود در کشورهای آسیای میانه استفاده کند.
افزایش نیاز چین به نفت خام
در حال حاضر بیش از ۵۵ درصد از نفت خام مورد نیاز چین از خارج تامین می‌شود و بنا به پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۲۰ نیاز چین به نفت خارج تا ۶۵ درصد افزایش پیدا می‌کند. کشورهای آسیای مرکزی یکی از منابع اصلی تامین انرژی چین خواهد بود. سرایت بحران جهانی به کشورهای آسیای مرکزی، شانس چین برای نفوذ بیشتر در اقتصاد این کشورها بویژه در عرصه انرژی را افزایش داده است.
در قزاقستان بحران شدیدتر است
میرزای سلیم پور، کارشناس تاجیک در امور آسیای مرکزی می‌گوید، تاثیر بحران مالی بویژه در کشورهای منطقه که اقتصاد نسبتا قوی‌تری داشتند بیشتر بوده است. وی در گفتگو با دویچه وله اشاره می‌کند: " کشورهای آسیای مرکزی از بحران سراسری مالی رنج می‌کشند، بخصوص کشورهای پیشرفته‌ای مثل قزاقستان که در طی فقط یک ماه در دو نوبت، یک نوبت ۵ ملیارد دلار و نوبت دوم ۱۰ملیارد دلار برای نجات بانک‌های خود اختصاص دادند."
ولی کارشناسان اقتصادی قزاقستان "برنامه نجات" دولت را بدون کمک خارجی امکان‌پذیر نمی‌دانند. روسیه متحد سنتی این کشور قادر به کمک مالی به قزاقستان نبود و این کشور لاجرم به همسایه دیگر خود، یعنی چین روی آورد.
چین چاه‌های نفتی می‌خرد
شركت ملی نفت چین که بزرگترین تولیدكننده نفت و گاز این كشوراست مشترکا با شركت نفتی "مونای گاز قزاقستان" شركت نفتی "مانگیستا مونیا گاز" را خریداری كردند. این خرید شامل دو میدان نفت و گاز و همه دارایی‌های این شركت قزاقستانی است. شرکت "مانگیستا مونیا گاز" مجوز اكتشاف ۱۵میدان نفت و گاز در قزاقستان و میدان‌های نفتی در منطقه دریای خزر را دارد و تولید آن در سال گذشته میلادی به ۴۰میلیون بشكه رسید. میزان ذخیره گاز این شرکت ۴۱میلیارد و هشتصد میلیون متر مكعب گاز طبیعی برآورد می‌شود.
از آن گذشته این شرکت ۳۶ میدان نفتی و گازی در اختیار دارد که ذخیره نفت آنها پانصد میلیون بشکه است. چین با خرید این شرکت‌ها قصد دارد بخشی از نیازهای آتی خود را از دریای خزر تامین کند.
وام ۱۰ میلیارد دلاری
دولت چین با اعطای قرض‌های درازمدت تلاش می‌کند نظر مساعد رهبران آسیای مرکزی را کسب کند. قزاقستان وام ۱۰ میلیارد دلاری از چین گرفت و بخشی از سهام شرکت نفت و گاز کشور را به چین فروخت. به این ترتیب چین كنترل بخشی از بازارهای مختلف محصولات نفتی قزاقستان را در اختیار خود گرفت و در شرایط بحران كنونی مالی در جهان توانست در رقابت‌ها بر سر دستیابی به منابع انرژی حوزه دریای خزر با روسیه و غرب موفق‌ترعمل کند.
شرکتهای چینی هم‌اکنون بیش از ۵۰ درصد کارخانه‌های بزرگ پالایش نفت در شهر شیمکنت و شمار زیادی از جایگاه‌های فروش بنزین در قزاقستان را صاحب شده‌اند. ساخت یک لوله نفت رسانی از "آتاسو" قزاقستان به "آلاشانکاو" چین به پایان رسیده و ساختمان احداث خط لوله دیگر نفت نیز از قزاقستان به چین ادامه دارد. علاوه بر آن ساختمان یک لوله گازرسانی از ترکمنستان به چین از طریق ازبکستان نیز امسال به کار خود پایان خواهد داد.
ارومچی بازاری برای آسیای میانه
شهر چینی ارومچی در نزدیکی مرزهای کشورهای آسیای مرکزی قرار دارد. در سال‌های اخیر چین تلاش کرد این شهر را به یک منطقه‌ی اقتصادی تبدیل کند و در عرصه‌های دیگر اقتصادی و بازرگانی آسیای مرکزی نیز نفوذ کند. تاجران و شرکتهای خصوصی از کشورهای آسیای مرکزی کالاهای چینی را از منطقه تجاری ارومچی به کشورهای خود صادر می‌کنند.
چین آرام و آسان بازارهای آسیای مرکزی را تسخیر می‌کند. این کشور مایل است حوزه فعالیت خود را گسترش دهد و وارد مناطقی شود که روسیه و غرب در آنها برتری دارند.
نویسنده: طاهر شیرمحمدی
تحریریه: مصطفی ملکان