«خروج از دید "خودی غیرخودی"، شرط پیروزی جنبش سبز»

آیت‌الله خامنه‌ای در روز جمعه (۷ اسفند) سران جنبش سبز را تهدید کرد که فرصت آنان برای بازگشت به دامان نظام پایان یافته است. روز شنبه سخنان مهدی کروبی در مصاحبه با روزنامه ایتالیایی "کوریر دلا سرا" و گفته‌های میرحسین موسوی در مصاحبه با سایت "کلمه" انتشار یافت. هر دو تن در این مصاحبه‌ها بر تصمیم خود به ادامه انتقادهایشان از عملکرد "نظام" پا فشردند و بار دیگر خواست‌هایی را مطرح کردند.

[برای آگاهی از جزییات دو مصاحبه یادشده بر دو لینک نخست پایین این مصاحبه کلیک کنید.]

در مورد محتوای این دو مصاحبه با حسن شریعتمداری، تحلیلگر سیاسی و از اعضای اتحاد جمهوریخواهان ایران، گفت‌وگو کرده‌ایم.

دویچه‏وله: آقای شریعتمداری، دیروز دو مصاحبه از آقایان کروبی و موسوی، هم‏زمان منتشر شده است. شما نکته‏ی کلیدی مطرح شده در این دو مصاحبه را چه می‏بینید؟

حسن شریعتمداری: به نظر من، در هر دو مصاحبه مساله‏ی اصلی این است که این مصاحبه‏ها جوابی است به آقای خامنه‏ای که کسانی را که به تقلب در انتخاباتی معترض‏اند، خارج از نظام می‏داند.
هر دوی این آقایان سعی می‏کنند بگویند که کماکان عقیده‏شان این است که انتخابات، انتخاباتی مبتنی بر تقلب، مهندسی شده و پیش‏ساخته بوده و آن‏ها هم‏چنان بر عقیده‏ی خود استوار هستند و در عین حال خود را جزیی از جمهوری اسلامی می‏دانند.
اگر بخواهیم نتیجه‏گیری کنیم، نظر آقای موسوی و آقای کروبی می‏تواند این باشد که از نظر آن‏‏ها این طرف مقابل (یعنی رهبری و دولت احمدی‏نژاد) است که از چهارچوب نظام جمهوری اسلامی منحرف شده‏ است. اصل قضیه جواب‏گویی به صحبت‏های آقای خامنه‏ای است و البته نکات بسیار زیاد دیگری هم در این صحبت‏ها به چشم می‏خورد.

همان‏طور که اشاره کردید، هر دو طرف از مقوله‏ی "نظام" حرف می‏زنند. برداشت شما این است که این دو درک از "نظام" در یک جا جمع نمی‏شود؟

بله؛ البته نظر من با نظر آقای موسوی و آقای کروبی فرق دارد و فکر می‏کنم که اصلا درجات قابل پذیرشی از دمکراسی که با استانداردهای بین‏المللی سازگار باشد، در چهارچوب نظام جمهوری اسلامی با قانون اساسی موجودش، حتی با وجود اجرای بدون تنازل قانون اساسی − بر حسب گفته‏های موسوی− قابل جمع نیست.
درجاتی از فضای باز سیاسی و زندگانی مدنی در چهارچوب چنین نظامی، به تصور آقایان ممکن است فراهم شود، ولی مانع اصلی آن ساختارهای استبدادی است که خود این نظام بر حسب چنین قانون اساسی‏ای در این ۳۰ سال به‏وجود آورده و گمان ندارم با وجود چنین ساختارهایی، امکان راه‏حل‏هایی که آقای موسوی و آقای کروبی می‏دهند، باشد. ولی باید تاکید کرد که آقای کروبی بسیار دیپلماتیک‏تر حرف می‏زنند و آقای موسوی در صحبت‏شان اشتباهاتی وجود دارد که به آن‏ها اشاره خواهم کرد.

در همین رابطه، از جمله آقای موسوی می‏خواهند آگاهی گسترش پیدا کند و از طرف دیگر می‏گویند که می‏خواهیم خود حاکمیت این کارها را بکند. به نظر شما، این نگاه تا چه حد با خواست بدنه‏ی جنبش سبز می‏خواند؟

آرزوی این که حاکمیت این کار را بکند، عیبی نیست. ولی این که آیا چنین آرزویی قابل تحقق است، به خصوص با تجربه‏ی گذشته، نشان می‏دهد که فقط در حد یک آرزو و یک خیال می‏تواند منعکس کننده‏ی حسن نیت گوینده باشد و با واقعیت ارتباط چندانی ندارد. علاوه بر این، آقای موسوی بدون مورد نظام را از این که مبادا رهبری جنبش به خارج از کشور منتقل شود، می‏ترسانند و دلیلی که برای بازگشایی فضای سیاسی ذکر می‏کنند، تکیه‏اش بر این است که مبادا با محدود کردن فضای داخل، رهبری سیاسی به خارج از کشور منتقل شود و تاکید می‏کنند که خارج از کشور، کشورهایی هستند که منافع خود را تعقیب می‏کنند.

ایشان فراموش می‏کنند که در میان میلیون‏ها ایرانی‏ای که در خارج از کشور زندگی می‏کنند ، عده‏ی زیادی ایرانی میهن‏دوست و میهن‏پرست هست که به هیچ‏وجه این‏همانی این افراد با کشورهای خارجی صحیح نیست و این در حقیقت نوعی اشتراک دید با احمدی‏نژاد و نظام است که هنوز خودی و غیرخودی را چنان دقیق رعایت می‏کنند که هر انسانی که در خارج زندگی می‏کند را با این که این شخص ایرانی نیست، یکی می‏دانند.

از طرف دیگر ایشان اشاره‌ای به گسترش جنبش سبز به عنوان یک حرکت ملی نمی‌کنند و جنبش سبز را یک جنبش انحصاری عده محدودی وانمود می‌کنند که در حقیقت بینش خاصی را نمایندگی می‌کند. در صورتی که شرط موفقیت جنبش سبز آن است که چنان توسعه‌ای در مفاهیم خود بدهد که شامل کارگران، زنان، فرهیختگان و افراد متعلق به ملیتها و اقوام و ادیان دیگر هم بشود و فقط با این گسترش است که امید پیروزی به آن را می‌توان داشت. وگرنه در حالت فعلی که یک جنبش محدود به بینش خاصی، آن هم در بخش متوسط جامعه است، همان طور که آقای موسوی خودشان هم اشاره کرده‌اند، دچار یک نوع محدودیتی است که امکان تفوق عددی و تفوق نظری بر طرف مقابل را نخواهد داشت.

برخورد آقای کروبی را در این زمینه چگونه می‌بینید؟

به نظر من آقای کروبی مصاحبه‌ها و بیانیه‌هایشان را بسیار ماهرانه‌تر تنظیم می‌کنند. ایشان خودشان را جزیی از ملت می‌دانند. می‌گویند ملت به دنبال رأی خودشان هستند. دولت احمدی‌نژاد را دولتی مستقر ولی غیرقانونی می‌دانند. با وجود علاقه به آقای خمینی به اشتباهات ایشان هم اشاره می‌کنند و بدون لزوم به خارج از کشور حمله نمی‌کنند و بر محدودیت جنبش سبز به عده خاصی هم تاکید نمی‌کنند و جنبش سبز را جنبش گسترده‌تری می‌بینند. فکر می‌کنم آقای موسوی هم باید در بیانیه‌ها و مصاحبه‌های خودشان مواظب باشند که دچار این لغزشها نشوند.

مصاحبه‌گر: کیواندخت قهاری
تحریریه: بهمن مهرداد