در سالگرد انقلاب مصر با موسیقی جوانان
۱۳۹۰ بهمن ۵, چهارشنبه
مردم مصر از دیرباز به موسیقی عشق می‌ورزیدند. موسیقی مصر، با آهنگسازان توانا و خوانندگان پرآوازه در هر کوی و برزنی در سراسر جهان عرب در ترنم بود. اما جوانان مصری هیچگاه به اندازه سالی که گذشت ترانه نسروده، آواز نخوانده و سرود سر نداده اند.
موسیقی در خدمت آزادی
موسیقی تصنیف و ترانه که معمولا مردم را با نغمه‌های تغزل و دلدادگی به شور و نشاط می‌آورد، اینک بیش از هر زمان دیگری در تاریخ مصر با دستمایه‌های اجتماعی و پیام‌های مردمی همراه شده است. از هر بلندگویی ندای زمان بلند است. بسیاری از ترانه‌ها، ترنم و تکرار همان شعارهای رزمجویانه‌ی راه پیمایی‌های اعتراضی هستند: "نان، آزادی و عدالت اجتماعی".
یکی از خوانندگان نسل نو، جوانی ۲۴ ساله به نام رامی عصام است که ناگهان به آوازه‌ای بلند دست یافته است. او در بامداد آن صبح تاریخی که "روز خشم" نام گرفت، از اولین کسانی بود که به انبوه معترضان در "میدان تحریر" پیوست. او نیز آمده بود تا خطاب به دیکتاتور مصر فریاد بزند: "ارحل!" (برو گم شو!) اما در عین حال هنری داشت که امیدوار بود انقلاب بند از آن بر دارد.
رامی عصام یکی از خوانندگان نسل نو است که با گسستن از سنت شعر تغزلی و موسیقی بزمی پیشین، از رزم و پیکار مردم خود می‌گوید. او قصد دارد از شعر و ترانه برای دگر کردن زندگی استفاده کند. عصام می‌گوید: «ما باید از سنت شعری پرمایه‌ی ملت خود در راه مبارزه بهره بگیریم. کلمات همان سلاح ماست که باید در پیکار با دیکتاتوری به کار رود.»
جوانانی مانند عصام می‌دانند که به راهی پرخطر گام گذاشته‌اند. در روند انقلاب تنها شهرت و محبوبیت نصیب آنها نمی‌شود، بلکه چه بسا رنج و عذاب نیز در انتظار آنهاست. در روزها و شب‌های پرشوری که رامی عصام برای دوستان و همرزمانش در "میدان" آواز می‌خواند، نیروهای مسلح و باندهای چماق به‌دست رژیم او را نشانه کردند، بر سر راه او به کمین نشستند و در شبی تاریک به شکنجه‌گاه‌های خود کشاندند. او پس از آزادی، بی درنگ به جنبش اعتراضی پیوست، و امروز با سربلندی می‌گوید: «حالا قوی‌تر شده‌ام و قدر آزادی را بیشتر می‌دانم.»
رامی عصام نمونه‌ای از جوانان هنرمند است که هنر او همراه انقلاب بالیده است. او از ۳ سال قبل از آغاز "بهار عربی" ترانه می‌سرود و با همراهی گیتار آواز می‌خواند. اما تنها در کنار جنبش اعتراضی و در جریان انقلاب بود که مردم صدای گرم او را شنیدند و به زودی او را "صدای مصر" خواندند.
عصام می‌گوید: "آزادی و همه چیزم را مدیون این انقلاب هستم." هفته آینده نخستین آلبوم این خواننده جوان منتشر می‌شود، که مجموعه آهنگ‌هایی است که او به صورت زنده در "میدان تحریر" برای مردم خوانده است.
غوغای "موسیقی زیرزمینی"
این روزها در مصر در کنار رامی عصام خواننده‌های دیگری نیز به شهرت رسیده‌اند. در گوشه و کنار پایتخت مصر، مردم با گروه‌هایی آشنا می‌شوند که پیداست کار و تجربه‌ای پشت سر خود دارند، اما تا کنون هیچکس از آنها چیزی نشنیده بود. در مصر پیش از انقلاب، دهها گروه موسیقی بود که به صورت غیررسمی یا "زیرزمینی" فعالیت داشتند و اینک به مدد انقلاب به روی صحنه ظاهر شده‌اند.
گروه موسیقی "قهوه ساده" یکی از گروه‌هایی است که از حدود سال ۲۰۰۴ فعالیت داشت، اما تنها پس از فروپاشی نظام پیشین است که آزادانه در باشگاه‌ها و تماشاخانه‌های قاهره برنامه اجرا می‌کند. محمود شوقی، خواننده گروه می‌گوید: «جنبش اعتراضی ما را تغییر داد. ما زندگی تازه‌ای پیدا کردیم، و وقت آن رسیده بود که موسیقی ما هم تغییر کند.» این گروه با آلبومی به نام "کلنا مصریون" (ما همه مصری هستیم) به بازار موسیقی وارد شده است.
برخی از گروه‌های موسیقی جوان به خوبی با موسیقی غربی و شاخه‌های جاز و پاپ و راک آشنا هستند. موسیقی آنها تا حد زیادی برای گوش غربی آشنا و جذاب است. اما نباید فراموش کرد که این موسیقی برای جامعه مصر تازه است و از سنت‌شکنی در میراث دیرین موسیقی خبر می‌دهد. جامعه دهها و شاید صدها سال با الحان و ملودی‌های عربی انس گرفته است که تنها از عشق و عاشقی خوانده است.
با گروه‌های جوان و انقلابی، بسیاری از مردم برای نخستین بار درمی‌یابند که موسیقی می‌تواند چیزی متفاوت باشد و غیر از حسرت‌ها و ناله‌های عاشقانه، از ضرورت‌های زندگی بگوید، از مضامین اجتماعی و سیاسی و از عشق به آزادی و عدالت، و همچنین حرمت انسانی، که سالیان دراز حاکمان از مردم دزدیده بودند.
موسیقی برای مردم
گروه‌ها و نوازندگان جوان می‌دانند که طرفداران موسیقی آنها بیشتر روشنفکران جامعه هستند. اما آنها خود را زبان مردم عادی می‌دانند و دوست دارند موسیقی آنها حدیث دل محرومان و زحمتکشان جامعه باشد. توده‌های عادی هنوز با همان نغمه‌ها و ملودی‌های قدیمی مأنوس هستند.
موسیقی جدید با دشواری‌های زیادی روبروست. درست مانند انقلاب که هنوز باید از موانع بسیاری عبور کند. دست‌اندرکاران موسیقی نو، با زمامداران تازه مصر، سرهنگانی که مقامات "شورای نظامی" را اشغال کرده‌اند، سر آشتی ندارند. دست‌های آشکار و پنهان رژیم پیشین، قصد دارند انقلاب را مختومه اعلام کنند و مردم را به خانه‌های خود روانه کنند، تا خود با خیال راحت دستاوردهای انقلاب را به غارت ببرند و استبدادی تازه به پا کنند.
جوانانی که در موسیقی نغمه‌های تازه سر داده‌اند، مردم مصر را به اتحاد و یگانگی فرا می‌خوانند. آنها از یکایک شهروندان دعوت می‌کنند که در برابر دشمنان دیرین خود متحد شوند، اما سردمداران تازه از اختلافات فرقه‌ای و مذهبی برای جدایی انداختن میان مردم سوءاستفاده می‌کنند. رامی عصام در ترانه‌های خود "باندهای قدیمی در اونیفورم‌های تازه" را افشا می‌کند.
ترانه‌سرایان جوان می‌دانند که انقلاب مصر هنوز راه درازی در پیش دارد و می‌گویند: «پس ما هم حالا حالاها باید علیه اختناق و بی‌عدالتی آواز بخوانیم». تمام گروه‌های فعال در عرصه موسیقی نو در سالگرد انقلاب با دوستان و طرفداران خود قرار ملاقات گذاشته‌اند: روز ۲۵ ژانویه، "میدان تحریر" در قلب قاهره.
AA/SJ