دستیابی ایران به بمب اتم با کمک دانشمند روسی؟

«متخصصان ایرانی با همکاری یک دانشمند هسته‌ای روسی ساختن بمب اتمی را فرا گرفته‌اند.» این همکاری و بررسی روند فعالیت‌های جمهوری اسلامی در این زمینه موضوع مقاله‌ای است که در شماره امروز، ۱۶ بهمن‌ماه، "زود دویچه‌تسایتونگ" منتشر شده است. این روزنامه به گزارشی از بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استناد می‌کند که خبرگزاری اسوشیتدپرس در ماه سپتامبر وجود و بخش‌های محدودی از آن را افشا کرده بود. زود دویچه تسایتونگ می‌نویسد محتوای این گزارش به تایید دیپلمات‌ها و مقام‌های امنیتی کشورهای غربی، و کارشناسان بی‌طرف هسته‌ای رسیده است.

"تهدیدآمیزتر از آنچه تصور می‌شد"

محسن فخری‌زاده که از او به عنوان یکی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران نام برده می‌شود استاد فیزیک دانشگاه امام حسین است. این دانشگاه محل تربیت و آموزش کادرهای نظامی و متخصصان سپاه است. بازرسان سازمان انرژی اتمی بارها از مقامات ایرانی خواستار گفتگو با فخری‌زاده شده‌اند. ظاهرا او با برنامه‌‌های مخفیانه‌ای همکاری دارد که «پروژه ۱۱۰» و «پروژه ۱۱۱» خوانده می‌شوند.

گزارشی که خبرنگار زوددویچه‌تساتیتونگ به آنها دست یافته از همکاری طولانی مدت یک دانشمند روسی با این برنامه‌ها پرده برمی‌دارد. این دانشمند که از او با نام مستعار ویکتور چرنکوف یاد می‌شود از دانشمندان برجسته‌ی روسیه است که تا زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در بزرگترین مرکز تحقیقات اتمی این کشور فعالیت می‌کرده است. آخرین سفر خارجی تایید شده‌ی فخری‌زاده، که ظاهرا با این دانشمند روسی بی‌ارتباط نیست، در ژوییه‌ی سال ۲۰۰۱ به روسیه بوده است. زود دویچه‌تسایتونگ از فخری‌زاد به عنوان سرپرست برنامه‌های نظامی هسته‌ای جمهوری اسلامی نام می‌برد. به نوشته‌ی این روزنامه با تصویری که اسناد جدید از فعالیت‌های نظامی و هسته‌ای ایران به دست می‌دهند، «این برنامه‌ها به وضوح تهدیدآمیزتر از آن چیزی هستند که تاکنون تصور می‌شد.»

"دو پروژه برای تبدیل شهاب ۳ به بمب اتم"

در «پروژه ۱۱۱» ایجاد تغییراتی در موشک شهاب ۳، به‌گونه‌ای که این موشک میان برد قادر به حمل کلاهک اتمی شود، در دستور کار قرار دارد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر این عقیده است که ایران برنامه ساخت کلاهک اتمی خود را ابتدای سال ۲۰۰۲ میلادی، و احتمالا به سرپرستی فخری‌زاده، رسما آغاز کرده است. زود دویچه‌تسایتونگ می‌نویسد ماجرای دانشمند روسی پرتویی جدید بر این فعالیت‌ها افکنده است.

در «پروژه ۱۱۰» کار اصلی بر طراحی یک محفظه‌ی انفجاری متمرکز است که در ساختن بمب اتمی کاربرد دارد. بنابر این گزارش، جمهوری اسلامی خیلی پیشتر از آنچه تا کنون فرض می‌شد در تدارک ساخت کلاهک اتمی بوده است. ظاهرا این اطلاعات را، که در سال ۲۰۰۵ به آژانس ارائه شده، همسر یکی از مسئولان ایرانی در اختیار دستگاه امنیتی آلمان قرار داده است.

بمب ایرانی با نقشه‌های چینی و دانش روسی؟

ایران پیشتر نقشه‌ی ساخت کلاهک اتمی را از عبدالقدیرخان، "پدر بمب اتمی پاکستان" دریافت کرده بود. این نقشه‌ها به برنامه‌های اتمی چین در دهه‌ی پنجاه میلادی مربوط می‌شوند. ایران با ارائه‌ی سندی ۱۵ صفحه‌ای به کارشناسان آژانس به در اختیار داشتن این اسناد اعتراف کرده اما مدعی است آنها را اتفاقی به دست آورده است.

بازرسان آژانس نسخه‌ی دیگری از این نقشه‌ها را سال ۲۰۰۳ میلادی در لیبی یافتند که منشا آنها نیز به همان دانشمند پاکستانی برمی‌گردد. رهبر لیبی، معمر قذافی، در این سال با علنی کردن برنامه‌های اتمی کشورش تحت فشار بین‌المللی از این برنامه‌ها دست کشید. بنابر گزارش‌ها ایران با در اختیار داشتن نقشه‌های ساخت کلاهک اتمی و با یاری ویکتور چرنکوف دو برنامه‌ی تغییر کلاهک شهاب ۳ و آزمایش چاشنی‌های انفجاری را به موازات هم به پیش برده است. گفته می‌شود چاشنی انفجاری آزمایش شده توان ایجاد یک انفجار هسته‌ای را دارد.

در فوریه‌ی ۲۰۰۸ یک مقام بلندپایه‌ی جمهوری اسلامی در گفتگو با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آزمایش‌هایی در زمینه‌ی چاشنی‌های انفجاری را تایید کرده است. این نکته در گزارش‌های علنی آژانس منعکس شده است. تهران تا کنون به این پرسش که چنین آزمایش‌هایی چه ارتباطی با استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی دارد پاسخی نداده است.

تایید همکاری دانشمند روسی با ایران

به اعتقاد ناظران امکانات و دانش فنی کارشناسان ایرانی، به تنهایی، برای رسیدن به مرحله‌ای که اکنون در آن قرار دارند کافی نبوده است. کارشناسان آژانس در سندی که روزنامه‌ی آلمانی به آن دست یافته با اشاره به این موضوع، به این نتیجه رسیده‌اند که اینکار با استفاده از دانش و تجربه‌های دانشمند روسی میسر شده است. مطابق اسنادی که هنوز به طور کامل و رمسی انتشار نیافته‌اند این دانشمند روسی در برابر کارشناسان آژانس همکاری با ایران را تایید کرده است. ظاهرا او ادعا کرده همکاریش با برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی «هدف‌های غیرنظامی» داشته است. همکاری داشنمند روسی با ایران بین ۵ تا ۷ سال جریان داشته است.

ایران برای طراحی محفظه‌های انفجاری و دیگر قطعاتی که می‌تواند در ساخت کلاهک اتمی به کار رود از تکنیک‌هایی استفاده کرده که به گزارش روزنامه‌ی آلمانی، دانشمند یاد شده روسی در تکامل آنها نقش داشته است. این روزنامه می‌نویسد نقش این دانشمند در طراحی این قطعات در اسناد سازمان تحقیقات اتمی روسیه موجود است.

نگرانی کارشناسان از برنامه‌های ایران

کارشناسان آژانس معتقدند با اسنادی که در اختیار دارند این فرضیه که کشورهای غربی در صدد تخریب چهره‌ی جمهوری اسلامی هستند کاملا بی‌پایه جلوه می‌کند. گزارش فعالیت دانشمند روسی در ایران از طریق تحقیقاتی که آژانس مستقلا انجام داده تایید شده است.

در گزارشی که بخش‌هایی از آن اکنون افشا شده، کارشناسان آژانس به این نتیجه رسیده‌اند که گرچه ایران هنوز توانایی فنی جایگزین کردن مواد انفجاری موشک شهاب ۳ با مواد هسته‌ای را ندارد، دست یافتن به آن با ادامه‌ی فعالیت‌های کنونی ممکن خواهد بود. آژانس اطمینان دارد جمهوری اسلامی اطلاعات کافی برای تهیه‌ی بمب اتمی را در اختیار دارد. یک دانشمند هسته‌ای در این مورد که ایران چقدر زمان نیاز دارد تا با استفاده از دانش و امکانات موجود موفق به ساختن بمب اتمی شود، به زود دویچه‌تسایتونگ گفته است «شاید ۱۸ ماه، شاید دو سال و شاید هم سه سال. در حال حاضر این مسئله به یک تصمیم‌گیری سیاسی رهبر جمهوری اسلامی علی خامنه‌ای وابسته است.» این دانشمند که ربع قرن در حوزه اتمی تجربه دارد تاکید می‌کند «مسئله تعیین کننده این است که دیگر هیچ مشکل تکنیکی اساسی‌ای وجود ندارد که مانع از ساختن بمب اتمی توسط ایران باشد.»

با اورانیوم غنی شده بمب اتمی کامل می‌شود؟

به رغم اسناد و گزارش‌هایی که در مورد برنامه‌های پنهانی هسته‌ای جمهوری اسلامی منتشر می‌شود، تهران همواره اهداف نظامی برنامه‌های هسته‌ای خود را تکذیب کرده است. آمریکا، آلمان، فرانسه و انگلیس در صدند با اعمال تحریم‌های شدیدتر ایران را به شفاف سازی برنامه‌های هسته‌ای و تعلیق غنی سازی اورانیوم وادار کنند. زود دویچه‌تسایتونگ می‌نوسد با توجه به پیشزفت‌هایی که ایران با کمک دانشمند روسی داشته، نداشتن اورانیوم با غنای بالا، تنها مانع جمهوری اسلامی برای دست یافتن به بمب اتمی در آینده‌ی نزدیک است.

روسیه و چین، دو عضو شورای امنیت سازمان ملل، به رغم روابط گسترده‌ی خود با تهران به قطعنامه‌های پیشین این شورا رای مثبت داده‌اند. جمهوری اسلامی همواره ادعا می‌کند تحریم‌ها بی‌اثر هستند و این کشور را مجبور به توقف غنی‌سازی نخواهند کرد. یوکیو آمانو رئیس جدید آژانس قرار است نخستین گزارش خود در مورد فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی را نیمه‌ی فوریه در اختیار شورای امنیت سازمان ملل قرار دهد.

B.K./ FW