دیدار رئیس جمهور اسرائیل از ترکیه
۱۳۸۶ آبان ۲۱, دوشنبه
در آستانه کنفرانس بزرگ صلح خاورمیانه در آمریکا، شیمون پرز، رئیس جمهور اسرائیل و محمود عباس، رئیس تشکیلات خودمختار فلسطین امروز و فردا ( ۱۲ و ۱۳ نوامبر) در آنکارا، پایتخت ترکیه، با هم مذاکره می‌کنند. این مذاکرات با وساطت رهبری ترکیه انجام می‌شود و هدف از آن، هماهنگی میان مواضع دو طرف در دستیابی به راه‌حل‌هایی برای مناقشه میان اسرائیل و فلسطینی‌هاست.
شیمون پرز در مصاحبه‌ای با یک تلویزیون ترک گفته است که مهمترین مسائل در مذاکرات آنکارا در ارتباط با نقشی است که احتمالاَ ترکیه به عنوان میانجی در روند صلح خاورمیانه بازی خواهد کرد.
چالش‌های موجود در مناسبات آنکارا و اورشلیم
یکی از نکات عمده دیدار آنکارا، سخنرانی شیمون پرز و محمود عباس در برابر نمایندگان پارلمان ترکیه است. به ویژه حضور پرز در مجلس ترکیه حائز اهمیت بسیار تلقی شده است، زیرا این اولین بار است که یک رهبر اسرائیلی در برابر مجلس یک کشور اسلامی امکان سخنرانی می‌یابد.
در کنار مسئله صلح خاورمیانه، دیدار رئیس جمهوراسرائیل از ترکیه به مناسبات میان دو کشور نیز بی‌ارتباط نیست. این روابط گرچه در دهه‌ی گذشته مجموعاَ رو به گسترش بوده ، ولی در سال‌های اخیر، به ویژه پس از به قدرت رسیدن حزب اسلامی عدالت و توسعه در ترکیه، کش و قوس‌هایی را نیز تجربه کرده است. آنکارا از رابطه تنگاتنگ میان اورشلیم و کردهای عراق خشنود نیست و به آموزش نظامی نیروهای کرد توسط کارشناسان اسرائیلی به دیده منفی می‌نگرد. علاوه براین، در ماه سپتامبر گذشته جنگنده‌های اسرائیلی با استفاده مخفیانه از قلمرو هوایی ترکیه به نقطه‌ای در خاک سوریه حمله کردند، اقدامی که اعتراض شدید آنکارا را به دنبال داشت. از سوی دیگر رهبران اسرائیل نیز سال گذشته با ناخشنودی شاهد استقبال رسمی آنکارا از رهبران سازمان تندرو حماس بودند. توافق بزرگ گازی میان ترکیه و ایران در ماه جولای گذشته نیز در افزایش نگرانی‌های اورشلیم از رویکردهای آنکارا بی‌تاثیر نبوده است.
برنامه هسته‌ای ایران، موضوع مذاکره
به این ترتیب، مناسبات میان ترکیه و اسرائیل که ۹۵۰ کیلومتر از یکدیگر فاصله دارند لزوماَ گرم و شفاف نیست و به گفته اودو اشتاین باخ، رئیس مؤسسه مطالعات خاورمیانه در هامبورگ، انتظار نمی‌رود که تحرک چندانی در این مناسبات به وجود آید. از نظر اشتاین باخ، پرز در آنکارا در وهله اول تلاش خواهد کرد که از مواضع ترکیه بیشتر مطلع شود: « یک موضوع محوری در مذاکرات، برنامه‌ها و اهداف هسته‌ای ایران است» و « پرز نگرانی‌های اسرائیل در این مورد را با رهبران ترکیه در میان خواهد گذاشت.» اشتاین باخ می‌افزاید: « ضروری است که ترکیه و اسرائیل در باره‌ی مواضعشان در قبال ایران گفتگو و اطلاع‌رسانی بهتری با یکدیگر داشته باشند.»
برآمد منطقه‌ای ترکیه
ترکیه تنها با دعوت سال گذشته از رهبری حماس نبود که تمایل خود به داشتن نقشی قوی‌تر در میانجگیری صلح خاورمیانه را به نمایش گذاشت. دیدار جاری میان شیمون پرز و محمود عباس در آنکارا نیزاحتمالاَ آخرین امکان برای مذاکرات مستقیم آنها پیش از برگزاری کنفرانس صلح خاورمیانه در آناپولیس آمریکاست. به گفته ادو اشتاین باخ، رئیس مؤسسه مطالعات خاورمیانه در هامبورگ، نتایج مشخصی از مذاکرات آنکارا به دست نخواهد آمد، و ترکیه و اسرائیل احتمالاَ (تنها) بر سر دستور کاری مشترک برای حضور در آناپولیس به توافق خواهند رسید."
قرار است پرز و عباس روز سه‌شنبه در کنفرانسی در آنکارا شرکت کنند که موضوع آن ایجاد یک شهرک صنعتی در ساحل غربی رود اردن است. ترکیه قصد دارد در مناطق فلسطینی جنین، اریحا و ترقومیه سه پارک صنعتی بزرگ ایجاد کند، رویکردی که با استقبال آشکار اسرائیل مواجه شده است.
ترکیه و ایفای نقش در تأمین انرژی اسرائیل
یک نکته با اهمیت در مناسبات ترکیه و اسرائیل "خط لوله زیربنایی" است که هر دو کشور مطالعاتی را در زمینه امکان اجرایی‌شدن آن انجام می‌دهند. قرار است از طریق این خط ارتباطی جدید گاز، نفت، آب و برق از سواحل جیحون در ترکیه به بندر حیفا در اسرائیل ارسال شود. گرچه تصمیم‌گیری در این باره در اسرائیل، در حوزه اختیارات نخست‌وزیر، اهود اولمرت است، ولی پرز می‌تواند در دیدارش از آ نکارا به تعیین چارچوب سیاسی برای انجام این پروژه کمک کند. آن گونه که نشریه‌ی ژورزالیسم پست به نقل از بن الیعزر، وزیر امور زیربنایی اسرائیل نوشته، تآمین انرژی برای آینده این کشور یک هدف عاجل و مقدم است. ترکیه ظاهراَ قرار است در این زمینه نقشی تعیین‌کننده بازی کند.