راه‌آهن، مشکلات مالی و وعده‌های احمدی‌نژاد
۱۳۹۰ فروردین ۱۳, شنبه
خط آهن ریلی "سرخس- تجن- مشهد"، نخستین خط ریلی ایران به جمهوری‌های آسیای‌میانه بود که در سال ۱۳۷۵ احداث شد. ایران توانست ازاین طریق کالاهای خود را به روسیه نیز صادرکند. ولی این مسیر از نظر کارشناسان بخش حمل و نقل طولانی و باصرفه به حساب نمی‌آید. به همین منظور در ۱۱ تیرماه سال ۱۳۸۶ روسای جمهوری ایران، ترکمنستان و قزاقستان توافق‌نامه‌ی احداث خط آهن حاشیه دریای خزر را در تهران امضاء کردند و هر ۳ کشور در خصوص طراحی و احداث خطوط جدید راه‌آهن در"اوزن قزاقستان"، "قزل قایا، برکت - اترک در ترکمنستان" و "گرگان- اینچه‌برون درایران" به توافق رسیدند. با عملی شدن این طرح ۶۰۰ کیلومتر از مسافت قبلی کاسته خواهد شد و زمان انتقال کالا ۴۸ ساعت کمتر خواهد بود.
خط آهن ایران- ترکمنستان- قزاقستان کوتاه‌ترین مسیر ریلی خلیج فارس به اروپا به شمار می‌آید. پیش‌بینی می‌شود از طریق این خط آهن سالانه ۱۵ میلیون تن کالا جابه‌جا گردد. طول این خط ریلی ۹۱۰ کیلومتر برآورد شده و قرار است ۷۰۰ کیلومتر آن توسط مهندسان ایرانی در خاک ترکمنستان ساخته شود. حدود ۱۰۰ کیلومتر نیز در ایران و ۱۰۰ کیلومتر دیگر در قزاقستان ریل‌گذاری خواهد شد.
"ایران انحصار ریلی روسیه را در آسیای‌میانه شکست"
بنظر دکترهومن پیمانی، رئیس بخش "امنیت انرژی و جغرافیای سیاسی انستیتوی مطالعات انرژی" دانشگاه ملی سنگاپور، با احداث دومین خط آهن "برکت- اترک" وابستگی کشورهای آسیای‌میانه به شبکه‌ی راه‌آهن روسیه کاهش پیدا خواهد کرد.
وی می‌گوید: «خط آهن مستقیم شمال ایران به دریای عمان وجود ندارد. در عین حال از طریق خط آهن شمال ایران می‌توان هم به ترکیه و هم از طریق تهران - بندرعباس به خلیج فارس مرتبط شد.»
بنظر این کارشناس، احداث این خط آهن گزینه‌ی دومی را نیز در اختیار کشورهای آسیای‌میانه برای انتقال کالاهای خود خواهد گذاشت و روسیه دیگر تنها کشور تامین کننده‌ی خط آهن برای این کشورها نخواهد بود.
مشکلات مالی پیمانکار ایرانی در ترکمنستان
براساس تفاهم‌نامه‌های امضا شده بین کشورهای ایران، ترکمنستان و قزاقستان، یک پیمانکار ایرانی هزینه‌ی ساخت نصف این پروژه را بر عهده گرفت. قرار شد پیمانکار ایرانی "پارس انرژی" ۲ میلیون دلار برای هر کیلومتر ساخته شده دریافت کند.
خبرگزاری ایرنا از قول علی نیکزاد، سرپرست وزارت راه و ترابری، نوشت که شرکت ایرانی "پارس انرژی" با سرمایه‌گذاری ۵۰ درصدی در این پروژه شرکت کرده و اکنون خواستار رفع مشكلات موجود برای پرداخت سهم ۵۰ درصدی تركمنستان شده است.
نظرقلی شاه قلی‌اف، معاون رئيس كابينه در امور حمل و نقل تركمنستان، در پاسخ به درخواست سرپرست وزارت راه و ترابری برای پرداخت سهم ۵۰ درصدی ساخت راه‌آهن در تركمنستان وعده داد که ظرف چند روز آينده در عشق‌آباد جلسه‌ای مشترک با حضور مسئولان بانک توسعه اسلامی و پيمانكار ايرانی برای بحث و بررسی و رفع مشكلات موجود برگزار می‌شود.
«پیمان‌کاران ایرانی وظایف خود را درست انجام نمی‌دهند»
بنظر هومن پیمانی، یکی از مشکلات کشورهای آسیای میانه، از جمله ترکمنستان، عدم وجود یک نظام بانکی کارآمد بوده که اختلافاتی را در تصفیه حساب‌ها پدید آورده است. وی می‌گوید، این مشکل از زمان شوروی سابق به ارث رسیده و هنوز هم ادامه دارد.
خدایبردی اورازاف، رئیس پیشین بانک مرکزی ترکمنستان، ولی این نظر را قبول ندارد. وی دلیل می‌آورد که در ترکمنستان به تعداد کافی کادرهای فنی و امور بانکی هست. اورازاف انتقاد می‌کند که پیمان‌کاران ایرانی وظایفی را که بر عهده گرفته‌اند، دقیق و درست انجام نمی‌دهند.
اورازاف مثال می‌آورد که در زمانی که وی رئیس بانک بوده پیمان‌کاران و شرکت‌های ایرانی پیش از اینکه پروژه خود را به اتمام برسانند هزینه‌ی کامل آن را درخواست کردند. وی همچنین می‌گوید، ترکمنستان به دلیل عدم پرداخت پول گاز خریداری شده از سوی ایران در سال‌های گذشته مجبور شده صادرات گازی خود را به ایران قطع کند.
رئیس پیشین بانک مرکزی ترکمنستان پیشنهاد می‌کند که نباید این مسئله را سیاسی یا رسانه‌ای کرد، بلکه باید کارشناسانه به بررسی این مشکل پرداخت. بنظر او هر دو کشور نظام‌های بسته‌ای دارند و عدم شفافیت در قراردادها نیز مشکلاتی را بوجود آورده است. آقای اورازاف همچنین اشاره می‌کند به اینکه چنین مشکلاتی در کشورهای اروپائی و پیشرفته وجود ندارد.
۱۲۵ میلیون دلار وام برای احداث راه‌آهن
حال آیا این پروژه که از سوی مقام‌های ایرانی به عنوان "فرامنطقه‌ای و بین‌المللی" توصیف می‌شود، تا بیستمین سالگرد استقلال ترکمنستان در ۲۷ اکتبر امسال، به پایان خواهد رسید؟
"عسگرمامين "، رئيس شركت راه‌آهن قزاقستان، گفته است، احداث ايستگاه‌های مسير ريلی بخش قزاقستان تا پایان سال جاری پایان خواهد یافت.
"بانک توسعه اسلامی" نیز به منظور مشاركت در احداث خط راه‌آهن ايران - تركمنستان - قزاقستان، اعتباری به ارزش ۱۲۵ ميليون دلار در اختيار دولت تركمنستان قرار داد. با وجود این، مشکلات مالی پیمان‌کاران ایرانی نیز تابحال لاینحل مانده است.
«احمدی‌نژاد فقط وعده داده است»
میزان درآمد حاصل از ترانزیت كالا از سوی خط راه‌آهن جدید، برای ایران حدود ۶۰ میلیون دلار در سال از سوی کارشناسان ترابری برآورد می‌شود. ولی ایران تابه‌حال احداث خط ریلی را در خاک خود آغاز نکرده است.
ترکمنستان و قزاقستان از ایران خواستند در این پروژه فعال‌ترعمل کند.
برای اجرای این طرح در خاک خود ایران بایستی در مسیر گرگان به اینچه‌برون در مرز ایران- ترکمنستان ریل‌گذاری کند. وزارت راه و ترابری ایران اعلام کرد، هزینه‌ی ساخت آن حدود ۱۴۰ میلیون دلار خواهد بود.
اما کارشناسان محلی در گفتگو با دویچه وله اطلاع دادند که علیرغم وعده‌های احمدی‌نژاد در سفر استانی به گلستان درباره‌ی راه اندازی راه‌آهن گرگان- اينچه‌برون، در طول ۴ سال گذشته حتی یک متر خط آهن در راستای این پروژه ریل گذاری نشده است. این کارشناسان همچنین تاکید می‌کنند، هرگونه تاخیر در ساخت این خط آهن به ضرر ایران است.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: کیواندخت قهاری