سرنوشت ترکیه پس از انتخابات چه خواهد بود؟
۱۳۹۴ آبان ۱۱, دوشنبه
بحثهای داغ مربوط به انتخابات در کانالهای خبری خصوصی و دولتی بعد از انتخابات پارلمانی ترکیه همچنان ادامه دارد. بسیاری از مفسران خبری از نتایج انتخابات روز یکشنبه (اول نوامبر/۱۰ آبان) شگفتزده شده‌اند زیرا این نتایج با اغلب پیشبینیها منطبق نیست.
بیشتر بخوانید: اردوغان: مردم به وحدت و ثبات ترکیه رأی دادند
چهار حزب سیاسی مهم ترکیه به پارلمان این کشور راه یافته‌اند. بازندگان اصلی انتخابات دو حزب هستند: "حزب حرکت ملی" که حزب ملیگرای ترکیه به شمار می‌رود، و "حزب دمکراتیک خلقها" که از آن به عنوان حزب طرفدار کردها یاد می‌شود.
تنها پیروز انتخابات حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان است که با چالش‌هایی برای تغییر قانون اساسی به منظور تبدیل سیستم پارلمانی به نظام مقتدر ریاست جمهوری و حل "مسئله کرد" روبروست.
اردوغان و تغییر قانون اساسی؟
شکی نیست که بعد از انتخابات پارلمانی شرایط جدیدی در ترکیه حاکم می‌شود. داوود اوغلو، نخست وزیر کنونی ترکیه، بلافاصله دولت خود را تشکیل خواهد داد. اما تغییر قانون اساسی و طرح تبدیل نظام پارلمانی به ریاست جمهوری در دستور کار نیست.
محمد صالح خاتم، کارشناس امور سیاسی ترکیه که از استانبول روند انتخابات را تعقیب میکرد، به دویچه وله میگوید: «اردوغان ممکن است برخی از سیاستهایش را تعدیل کند و حتی اگر این امر صورت نگیرد نیز نظام ریاست جمهوری بلافاصله اجرا نخواهد شد. با وجود آنکه حزب عدالت و توسعه قادر است به تنهایی دولت را تشکیل بدهد، اما اکثریت لازم را برای تغییر قانون اساسی به دست نیاورده است و تغییر قانون اساسی نیازمند همهپرسی است.»
حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان در پی کسب ۴۹،۳ درصد آرا در این انتخابات، از مجموع ۵۵۰ کرسی پارلمان به ۳۱۵ کرسی دست یافت که بدین گونه قادر است به تنهایی دولت را تشکیل دهد. اما این حزب برای تغییر قانون اساسی به دست‌کم ۳۳۰ رأی نمایندگان، یعنی حداقل به ۶۰ درصد کرسی‌های مجلس نیاز دارد و بنابراین باید هم‌پیمانانی در پارلمان بیابد.
این کارشناس نظر خوش‌بینانهای نسبت به حل "مسئله کرد" در ترکیه دارد. او میگوید که "مسئله کرد" یکی از مهمترین چالشهای ترکیه است و حزب حاکم به سیاستهای سال ۲۰۱۰-۲۰۱۱ خود در این زمینه ادامه خواهد داد. او تاکید میکند: «فراموش نکنیم که با حاکمیت حزب عدالت و توسعه، بسیاری از تابوها فرو ریخت و کردها در دوره حاکمیت این حزب به بسیاری از حقوق خود دست پیدا کردند.»
اما پیشبینی این کارشناس درباره وضعیت اپوزیسیون ترکیه بعد از انتخابات خوشبینانه نیست. به نظر خاتم، اپوزیسیون اکنون در ضعیفترین موقعیت چند دهه اخیر خود قرار دارد؛ هیچیک از احزاب اپوزیسیون نه رهبری کاریزماتیک دارند و نه برنامهای جامع برای آینده سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ترکیه عرضه کردهاند.
به گفته این کارشناس، اپوزیسیون ترکیه دو راه پیش رو دارد: «یا باید با برنامهای قوی موفق به جلب اعتماد مردم شود و به آن‌ها اطمینان بخشد که در صورت بر سر کار آمدن، وضعیت را بهتر خواهد کرد و یا اینکه رهبران آن که تا به حال چندین بار از حزب حاکم شکست خورده‌اند کنار بروند و وظیفه را به نیروهای جوان و تازهنفس واگذار کنند.»
محمد صالح خاتم در جمع‌بند و نتیجه‌گیری خود از صحبت‌هایش میگوید که انتظار ندارد بعد از انتخابات پارلمانی ترکیه تغییراتی اساسی در این کشور به وقوع پیوندد.
پیشبینی اشتباه کارشناسان
عارف کسگین از مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه نیز میگوید که "نتیجه شگفت انگیز" انتخابات برای کسی قابل پیشبینی نبود و حتی مسئولین موسسات نظرسنجی از مردم ترکیه عذرخواهی کردند چون نتوانسته‌اند سنجش درستی به آنان ارائه کنند.
کسگین تاکید میکند: «پیروز این انتخابات رجب طیب اردوغان است، چون او اجازه نداد که ائتلافی شکل بگیرد و با مهندسی او این انتخابات صورت گرفت. نتیجه این انتخابات به معنای مشروعیت یافتن اردوغان است. از طرف دیگر حزب دمکراتیک خلقها در انتخابات شکست فاحشی خورده و از طرف رای‌دهندگان مجازات شده است. این حزب اکنون مجبور است تغییرات اساسی در سیاست و استراتژی خود بدهد زیرا در برخی از مناطق کردنشین ترکیه نیز آراء این حزب کاهش پیدا کرد. دمیرتاش، رهبر این حزب، اشتباهات فاحشی انجام داد که باعث افزایش آرا حزب حاکم عدالت و توسعه شد. همین موضوع درباره حزب حرکت ملی هم صدق میکند و آقای باغچهلی، رهبر این حزب، با اصرار در "نه گفتن" سبب افزایش آرا حزب عدالت و توسعه شد.»
به عقیده این کارشناس، موضوع تغییر قانون اساسی کشور و تبدیل نظام پارلمانی به ریاست جمهوری مهمتریم چالش پیش روی ترکیه خواهد بود. کسگین به این موضوع نیز اشاره میکند که اگر این موضوع بلافاصله بعد از انتخابات در دستور کار حزب حاکم قرار بگیرد، ترکیه از نظر سیاسی با بحران جدیدی مواجه خواهد شد، چون در جامعه ترکیه مخالفتی جدی با تاسیس نظام ریاست جمهوری وجود دارد.
روزنامههای ترکیه: عذرخواهی به خاطر نظرسنجیهای نادرست
به نوشته روزنامه "حریت"، رئیس موسسه نظرسنجی متروپل که از معتبرترین مؤسسه‌های نظرسنجی ترکیه است، به شکست مؤسسه‌های نظرسنجی در پیشبینی پیروزی حزب عدالت و توسعه اعتراف کرده و گفته است: «ما در تحقیقات خود نتوانستیم واکنش مردم به احزاب مخالف و نیز وضعیت کنونی ترکیه را بهدرستی بسنجیم و در این زمینه ناموفق بودیم.»
به گزارش رسانههای ترکیه، برای بسیاری از رأی‌دهندگان و حتی مسئولان خود حزب عدالت و توسعه نیز پیروزی بزرگ این حزب غیرقابل تصور بوده است.
بولنت آرینچ از موسسان حزب عدالت و توسعه، رئیس اسبق مجلس ترکیه و معاون سابق اردوغان و داووداوغلو در مصاحبه با "سی ان ان ترک" گفت: «انتظار کسب بیش از ۳۰۰ کرسی پارلمان را نداشتم. در نظرسنجیها بالاترین رقم برای ما کسب رای ۴۳.۷ درصدی بود. آخرین نظرسنجی حکایت از کسب ۴۷ درصد آرای انتخابات پارلمانی توسط حزب عدالت و توسعه داشت. میگفتم انشاءالله که اینطور باشد اما احتمال آن‌را هم نمی‌دادم!»
بیشتر بخوانید: مجموعه مطالب درباره انتخابات پارلمانی در ترکیه
روزنامه "حریت" داووداوغلوی پس از پیروزی را به ققنوسی تشبیه میکند که از "خاکستر خود تولدی دوباره یافته" است.