"طرح پنهان" روسیه و ایران برای سوریه

از روزهای نخست ماه سپتامبر تا کنون خبرها درباره افرایش فعالیت نظامی روسیه در سوریه افزایش یافته است. خبرهایی درباره ارسال تجهیزات جنگی تازه روسی به سوریه مانند تحویل جنگنده‌های مدرن میگ ۳۱ به ارتش بشار اسد، انتقال یک پایگاه سیار کنترل پروازهای هوایی به فرودگاهی در جنوب لاذقیه، انتقال صدها نظامی روس و ایجاد اقامت‌گاه‌های پیش‌ساخته برای آنها در لاذقیه و طرطوس.

برخی منابع عربی حتی خبر داده‌اند که کارشناسان روسیه کنترل فرودگاهی در جنوب لاذقیه در غرب سوریه را به دست گرفته‌اند. روزنامه «الحیات» چاپ بیروت روز چهارشنبه (۹ سپتامبر) نوشت روسیه علاوه بر اعزام افسران عالی‌رتبه،‌ به زودی تعدادی خلبان نیز به سوریه اعزام خواهد کرد تا هدایت جنگنده‌های پیشرفته میگ ۳۱ و هواپیماهای جاسوسی را بر عهده بگیرند.

به نوشته این روزنامه لبنانی واحدهایی از سربازان روس نیز به زودی وارد سوریه می‌شوند تا مسئولیت فرماندهی جنگ در برابر مخالفان بشار اسد به ویژه در مناطق پیرامون لاذقیه را بر عهده بگیرند. منایع آمریکا حتی پا را فراتر گذاشته و می‌گویند نیروهای نظامی روسیه با هواپیما و کشتی‌های جنگی به‌طور مستقیم در جنگ داخلی سوریه درگیر شده‌اند.

پاسخ الکساندر پسکوف، سخنگوی ولادیمیر پوتین به همه این خبرها انکار کامل است. او می‌گوید حتی نمی‌تواند ارسال کمک‌های نظامی به بشار اسد را تایید نماید،‌ چه رسد به شایعات مربوط به اعزام نیروی زمینی به سوریه. ماریا زاخارووا ، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه البته مانند سخنگوی پوتین این گزارش‌ها را انکار نمی‌کند، اما آن‌ها را کم‌اهمیت می‌داند؛ چیزی در حد "ارسال تجهیزات فنی" به سوریه با هدف "مبارزه علیه تروریسم".

اما به‌رغم انکار مسکو، شواهد در این باره که روسیه حضور نظامی خود در سوریه را به طرز چشم‌گیری افزایش داده روز به روز بیشتر می‌شوند. تصاویر منتشر شده از مناطق درگیری در سوریه نشان می‌دهند که نفربرهای مدرن روسی از نوع BTR-82A در مناطق عملیاتی جنگ حضور دارند. هم‌چنین شبه‌نطامیان مخالف اسد تصاویری از هواپیماهای بدون سرنشین را منتشر کرده‌اند که شباهت بسیار به پهپادهای روسی "پچلا" (Ptschela) دارند.

به‌نظر می‌رسد که مسکو هم‌چنین واحد نظامی زمینی به سوریه اعزام کرده است. به گزارش "اشپیگل آنلاین"، در شبکه‌های اجتماعی یادداشت‌ها و تصاویر نظامیان روس منتشر شده که در ماه اوت به سوریه اعزام شده‌اند. در میان این نظامیان، ملوانان روس از پایگاه دریایی ارتش روسیه در سواستوپول نیز حضور دارند. یک سرباز روس به نام "آناتولی گ." در سایت «vk.com» نوشته که او به سوریه اعزام شده است. او از نفرات تیپ ۸۱۰ نیروی دریایی روسیه در سواستوپول است.

این اطلاعات با شواهد موجود در باره انتقال واحدهای نظامی روسیه از طریق تنگه بسفر به سوریه مطابقت دارند. از واحدهای نظامی موسوم به "نیکلای فیلچنکوف" هنگام عبور از تنگه بسفر عکس‌برداری شده‌ است. در این تصاویر شمار زیادی از کامیون‌های نظامی بر عرشه کشتی قابل تشخیص هستند و می‌توان تعلق این خودروهای نظامی به تیپ ۸۱۰ نیروی دریایی روسیه را شناسایی کرد.

به‌نظر می‌رسد که ماموریت روسیه در سوریه بسیار فراتر از کمک‌های نظامی و فنی روس‌ها به رژیم بشار اسد است. تصاویر زیادی "ماکسیم م." سرباز روس و جزو نفرات تیپ ۸۱۰ را در خاک سوریه نشان می‌دهند. لوی‌یف،‌ یک وبلاگ‌نویس روس از گفته‌های همسر یک نظامی روس نقل کرده که شوهرش ماموریت پیدا کرده که از یک پایگاه هوایی در سوریه پشتیبانی کند و یا فردی را همراهی کند. همسر این خانم به او گفته که موضوع بر سر "یک ماموریت جنگی" است.

شواهدی که دولت آمریکا دارد

دولت آمریکا هنوز به‌طور رسمی درباره جزئیات تحرکات تازه نظامی روسیه در سوریه اظهارنظر نکرده است، اما در پشت صحنه برخی نمایندگان دولت آمریکا از وجود شواهدی دال بر دخالت نظامی مستقیم روسیه در جنگ داخلی سوریه خبر می‌دهند.

خبرگزاری رویترز به نقل از مقام‌های آمریکا نوشته است، در روزهای اخیر دست‌کم سه هواپیمای نظامی در فرودگاه لاذقیه فرود آمده‌اند. دو فروند از این هواپیماها آنتونوف۱۲۴ و دیگری مسافری بوده است. علاوه بر این گزارش‌هایی از لنگر گرفتن دو کشتی نظامی روسیه در ساحل سوریه منتشر شده است.

یک نماینده دولت آمریکا به خبرگزاری فرانسه گفته است، همه شواهد نشان می‌دهند که روسیه در نظر دارد این فرودگاه را به عنوان مرکزی برای عملیات‌های هوایی آماده سازد.

سخنگوی کاخ سفید هفته گذشته گفته بود، ما از گزارش‌هایی پیرامون انتقال نیروهای نظامی از سوی روسیه و به‌کارگیری احتمالی هواپیما در سوریه آگاه هستیم و با دقت این خبرها را دنبال می‌کنیم.

نقشه پنهان روسیه

موضوع مورد بحث ظاهراً شهر ساحلی لاذقیه در غرب سوریه است. در جنوب لاذقیه فرودگاهی است به نام "باسل الاسد" که در کنترل نیروهای اسد است. این فرودگاه هم کاربری نظامی و هم غیرنظامی دارد. براساس گزارش رسانه‌های آمریکایی روسیه اخیرا کانتینرهای قابل‌ سکونت برای اسکان صدها نفر به این فرودگاه حمل کرده است. روسیه هم‌چنین یک پایگاه کنترل پروازها و ترافیک هوایی و در این فرودگاه مستقر کرده‌ است. علاوه بر این از کشورهای همسایه سوریه برای تمام ماه سپتامبر مجوز عبور هواپیما درخواست شده است.

ظاهرا روسیه درصدد است به رژیم اسد کمک کند تا لاذقیه را در کنترل خود نگاه دارد. از هفته‌های اخیر ائتلافی از شورشیان مخالف اسد پیشروی به سوی لاذقیه را شروع کرده‌اند. رهبری این ائتلاف را گروه "جبهه نصرت" بر عهده دارد؛ گروهی که با شبکه القاعده در ارتباط است.

افزایش حضور نظامی روسیه در سوریه، به آینده‌ی این کشور جنگ‌زده نظر دارد؛ آینده‌ای که گویا دیگر در آن از سوریه یکپارچه خبری نخواهد بود. به نوشته اشپیگل آنلاین، روسیه و ایران در حال آماده کردن طرحی برای آینده سوریه هستند. جزئیات این طرح هنوز مشخص نیست، اما براساس زمزمه‌هایی که میان دیپلمات‌های خارجی در جریان است، به‌نظر می‌رسد این طرح بر تقسیم سوریه به مناطق نفوذ میان جبهه‌ها و گروه‌های درگیر استوار باشد.

بنابر گزارش‌ها در آنچه روسیه و ایران برای آینده سوریه طراحی کرده‌اند، منطقه ساحلی میان لاذقیه و طرطوس نقش کلیدی بازی می‌کند. روسیه می‌خواهد این منطقه را به عنوان پلی برای ارتباط با جهان خارج در کنترل رژیم اسد نگاه دارد. بخش بزرگی از بیابان‌های مرکزی سوریه نیز سهم مخالفان اسد خواهد بود. شمال سوریه به استثنای حلب، می‌تواند در کنترلِ هنوز تعریف‌نشده بین‌المللی قرار گیرد.

محاسبه پوتین و اسد بر روی بحران پناهجویان

روسیه دور تازه عملیات خود در سوریه را با لفاظی درباره مبارزه با تروریسم آغاز کرد. پوتین هفته گذشته گفت با باراک اوباما تلفنی گفت‌وگو کرده و به او پیشنهاد داده که برای مقابله با تروریسم و افراط‌گرایی، یک ائتلاف جهانی تشکیل شود. رئیس جمهور روسیه هم‌چنین گفت، بشار اسد با برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی، تماس و مذاکره با "مخالفان سالم" و شریک‌کردن آن‌ها در قدرت موافق است.

اما سیاست غرب در مورد سوریه تاکنون این بوده که برای یک آغاز تازه و واقعی در سوریه، اسد باید از قدرت کنار برود. به گزارش اشپیگل آنلاین، دیپلمات‌های اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند که کرملین روی این موضوع حساب باز کرده که مواضع اروپا در اثر بحران پناهجویان متزلزل خواهد شد و اروپاییان در برابر خطر داعش، دیر یا زود از خواست کناره‌گیری اسد دست خواهند کشید.

خود بشار اسد نیز چنین تصوری دارد. او تاکنون برای کاستن از بحران پناهجویان نه تنها به هیچ اقدامی دست نزده،‌ بلکه برعکس با بمباران هر روزه و بی‌امان مناطقی که در کنترل نیروهای او قرار ندارد، مردم را به فرار از خانه و کاشانه خود و جستن پناه در خارج از سوریه زیر فشار قرار می‌دهد.

این روزها رسانه‌های نزدیک به کرملین با توجه به بحران پناهجویان در اروپا فریاد "پایان مغرب‌زمین" را سرمی‌دهند. روزنامه "کامسامولسکایا پراودا" در سلسله مقالاتی از "سقوط آلمان" خبر داده است. این روزنامه در زمان موجودیت اتحاد جماهیر شوروی و تسلط حزب کمونیست بر ارکان قدرت در این کشور، ارگان جوانان حزب کمونیست بود. اکنون در خدمت رویاهای پوتین برای احیای اتحاد شوری فروپاشیده در قالب "اتحادیه ارواسیا" است.

پوتین در عین‌حال بحران پناهجویان را برای مطرح کردن خواست تازه‌ای از اتحادیه اروپا مستمسک قرار داده است. او از کشورهای عضو اتحادیه اروپا می‌خواهد که خود را از سایه و نفوذ ایالات متحده آمریکا رها سازند. او می‌گوید این تنها آمریکا بود که خاورمیانه را بی‌ثبات کرده و حالا اروپایی‌ها باید هزینه آن را بپردازند.

پیام پوتین به آمریکا نیز چنین است: «شما بهتر است در مبارزه با تروریسم با اسد همراه شوید؛ اسد موثرترین نیرو در جنگ علیه داعش است.» در پیام پوتین هیچ اشاره‌ای به این واقعیت نمی‌شود که رژیم اسد سال‌هاست که به‌طور خشونت‌آمیزی علیه نیروهای میانه‌رو و لیبرال می‌جنگند، آنهم با سلاح‌های روسی.

نگرانی ناتو و آلمان

افزایش حضور نظامی روس‌ها در سوریه نگرانی ایالات متحده، آلمان و ناتو را برانگیخته است. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو روز چهارشنبه (۹ سپتامبر) در پراگ گفت: «گزارش‌ها درباره افزایش حضور نظامی روسیه در سوریه مرا نگران کرده است.» به اعتقاد دبیرکل ناتو، تحرکات روسیه به حل و فصل بحران سوریه کمکی نخواهد کرد.

لورن فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه نیز گفت، افزایش حضور نظامی روس‌ها در سوریه جستجو برای یافتن راه‌حلی سیاسی در این کشور را مشکل و پیچیده خواهد کرد.

فرانک والتر اشتان‌مایر،‌ وزیر امور خارجه آلمان نیز درباره مداخله نظامی روس‌ها در سوریه هشدار داد و از مسکو خواست که از مداخله نظامی در سوریه پرهیز کند. وزیر خارجه آلمان گفت، توافق هسته‌ای با ایران و نیز ابتکار جدید سازمان ملل در مورد سوریه نقطه آغازی برای یافتن یک راه‌حل سیاسی در بحران سوریه هستند.

اشتان‌مایر در عین‌حال تاکید کرد: «این غیرممکن است که شرکای مهم که ما به آنها نیاز داریم، اساس را بر بازی با کارت نظامی قرار دهند.» اشاره وزیر خارجه آلمان به فرانسه و بریتانیا بود که در نظر دارند در حملات هوایی در سوریه شرکت کنند.

پیشتر جان کری،‌ وزیر امور خارجه ایالات متخده آمریکا گفته بود که اگر گزارش‌ها پیرامون توسعه فعالیت‌های نظامی روسیه در سوریه صحت داشته باشد٬ این مساله موجب گسترده‌تر شدن دامنه جنگ در این کشور خواهد شد. به اعتقاد وزیر خارحه آمریکا، در این صورت احتمال مقابله روسیه با ائتلاف نظامی تحت رهبری آمریکا که مشغول بمباران مواضع دولت اسلامی در سوریه است٬ افزایش خواهد یافت.

شکست نیروهای اسد در ادلب

افزایش حضور نیروهای روسیه ظاهرا هنوز اثرات خود را در تقویت نیروهای اسد نشان نداده است. آخرین گزارش‌ها حاکی است که نظامیان وابسته به اسد آخرین پایگاه خود در استان ادلب در شمال سوریه را از دست داده‌اند. بنابر گزارش تلویزیون دولتی سوریه، فرودگاه نظامی "ابو الظهور" در استان ادلب به دست شورشیان افتاده است.

پایگاه "ابو الظهور" در طول دو سال گذشته در محاصره شورشیان مخالف اسد بود و نیروهای اسد روز گذشته ناگزیر به تخلیه این پایگاه و واگذاری آن به مخالفان شدند. در وبسایت‌های خبری و شبکه‌های مجازی تصاویری منتشر شده که شورشیان را در کنار ردیف هواپیماهای نظامی ارتش دولتی سوریه در پایگاه ابوالظهور نشان می‌دهند. گفته می‌شود مناطق تخلیه شده به تصرف نیروهای جبهه النصره درآمده است.

استان ادلب از زمان تشدید بحران سوریه و آغاز جنگ داخلی در این کشور مرکز شدیدترین درگیری‌ها و یکی از میدان‌های اصلی نبرد میان شورشیان مسلح و واحدهای وفادار به بشار اسد بود. دیده‌بان حقوق بشر سوریه که مرکز آن در لندن است می‌گوید نیروهای دولتی اکنون دیگر به‌طور کامل از استان ادلب عقب‌نشینی کرده‌اند.