عید نوروز در آسیای مرکزی
۱۳۸۶ اسفند ۲۶, یکشنبه
در ایام نوروزی در خیابان‌ها و در پارک‌ها و مراکز فرهنگی، گروه‌های هنری کنسرت اجرا می کنند و رهبران سیاسی، شخصیت‌های علمی و فرهنگی، فرا رسیدن بهار و سال نو را به مردم شادباش می‌گویند.
امین گلی، پژوهشگر در امور آسیای مرکزی که در خصوص تجلیل از عید نوروز در آسیای مرکزی تحقیقاتی انجام داده، در مصاحبه با برنامه فارسی دویچه‌وله گفت که نوروز عیدی است مشترک میان ملت‌های آسیای مرکزی که با تفاوت‌های اندکی جشن گرفته می شود و مردمان این کشورها را به هم پیوند می‌دهد.
دویچه‌وله: آقای امین گلی، آیا در زمان شوروی سابق عید نوروز تجلیل می‌شد و مراسم و آئین‌های نوروزی در آسیای مرکزی برگزار می‌گردید؟
امین گلی: در زمان شوروی سابق در جمهوری آذربایجان و یا در بعضی از جمهوری‌های آسیای میانه مثل ازبکستان و تاجیکستان عید نوروز را گرامی می‌داشتند، پاس می‌داشتند، ولی متاسفانه در ترکمنستان اجازه نمی‌دادند که این مراسم ملی را جشن بگیرند، با این‌که ترکمن‌ها از صده‌ها و هزاران سال پیش به آتش احترام می گذاشتند. حتی برخی از نمادها و سمبل‌های احترام به آتش، امروزه در میان آنها به عنوان میراث ملی حفظ شده و ضرب‌المثل‌های مختلفی دارند، در حفظ و حرمت آتش و پریدن از روی آتش و حتی سیاح معروف ایتالیائی، مارکوپولو، اشاره می کند که ترکمن‌ها از روی آتش می پریدند و جشن نوروز و چهارشنبه سوری را برگزار می کردند.
دویچه‌وله: پس روی این حساب می توان گفت که کلا تجلیل از عید نوروز، یعنی برگزاری مراسم و آئین‌های نوروزی در کشورهای آسیای مرکزی در زمان شوروی ممنوع بوده و پس از استقلال این جمهوری‌ها احیا شده است؟
امین گلی: نخیر، این‌گونه نمی توان آن‌را بیان کرد. در سرزمینی که آسیای میانه نامیده می‌شود فصل بهار و فرا رسیدن بهار همراه هست با رویش، سبزی و شادابی و برابری شب و روز، به همین خاطر این مراسم از دیرباز در بین آنها رایج بوده ولی بعد از استقلال این کشورها از اتحاد شوروی آن را بطور رسمی به عنوان عید برگزار کردند. در دوران شوروی سابق هم به نوعی آن‌را برگزار می کردند. حالا در برخی از جمهوری‌ها مثل آذربایجان به‌صورت علنی آن را تجلیل می کردند ولی در بعضی از جمهوری‌ها مثل ازبکستان، ترکمنستان و یا قرقیزستان بصورت محدود و محفلی آن را برگزار می‌کردند.
دویچه‌وله: برگزاری مراسم و آئین‌های نوروزی در آسیای مرکزی در مقایسه با ایران چه ویژگی‌هایی دارد؟
امین گلی: ایرانی‌ها سفره مخصوصی می‌چینند و روی آن هفت‌سین را قرار می دهند. من در مقایسه با ایران، ترکمن‌ها را می‌خواهم مثال بزنم چون من بیشتر روی ترکمن‌ها مطالعه کردم. ترکمن‌ها هم "سمنی" می پزند که یک نوع خورشت و غذائی هست که از نخستین گیاه بهاری درست می‌شود. و جالب توجه است که در این روز نوجوانانی را که به سن بلوغ می‌رسند سوار بر اسب سفیدی می‌کنند و آنها با یک کاسه طلائی و یا به‌قول معروف "جام" آب می‌نوشند و این بدان معناست که این نوجوان به سن بلوغ رسیده و زندگی نوینی را آغاز می کند.
دویچه‌وله: آیا در میان خود مردم این منطقه هم در برگزاری آئین‌های نوروزی تفاوت و یا ویژگی خاصی هست؟
امین گلی: در بین تاجیک‌ها و ازبک‌ها تفاوت محسوسی هست. آذربایجانی‌ها که در غرب دریای خزر هستند با ترکمن‌ها اگر مقایسه بکنید، آنها جزئیات بیشتری دارند مثل "قاشق زنی" ، "پشت در گوش وایستادن" و یا در شب نوروز دستمالی را دختران دم بخت از بالای منزل می‌اندازند پائین که دلبسته او آن‌را بشناسد که مربوط به کدام دختر است. این نوع جزئیات هست ولی تفاوت اساسی وجود ندارد.
دویچه‌وله: بنظر شما عید نوروز در همیاری، همگرائی و نزدیک شدن ملت‌های آسیای مرکزی چه نقشی دارد؟
امین گلی: این نوع جشن‌ها و مراسم‌ها که در میان همه مردم آسیای میانه محترم هست و پاس می‌دارند مثل جشن نوروز و چهارشنبه سوری و یا جشن‌های دیگری که هست می‌تواند به عنوان یک مرکز و یا عامل فرهنگی آنها را در کنار هم جمع بکند و برای پیشبرد فرهنگ مردمان آسیای مرکزی نقش مهمی را باز بکند.
دویچه‌وله: آیا آغاز عید نوروز در کشورهای آسیای مرکزی به عنوان "سال تحویل" محسوب می شود یعنی به عنوان تعویض سال به حساب می‌آید؟
امین گلی: نخیر این جشن به عنوان جشن سال جدید تقویمی حساب نمی شود. در تمامی کشورهای آسیای میانه، تقویم میلادی رایج هست و تقویم شمسی، در ایران و افغانستان به‌کار گرفته می‌شود. حال این امر را می‌توان تفاوتی دانست که در ایران و افغانستان به عنوان سال نو و تغییر سال به حساب می‌آید ولی در جمهوری‌های آسیای مرکزی بیشتر به عنوان فصل بهار و فرا رسیدن شکوفه ، شادی و گرما محسوب می شود.