فروش روزی ۴۰ میلیون متر مکعب گاز ترکمنستان به ایران

رستم قاسمی، وزیر نفت ایران روز هفتم آذر امسال در راس‌ هیئتی به ترکمنستان سفر کرد. استاندار گلستان، برخی از نمایندگان مجلس، مدیرعامل شرکت ملی گاز و کارشناسان ارشد وزارت نفت ایران و همچنین نمایندگان ۳۰ گروه از شرکت‌های ایرانی و گروه‌های تجاری نیز قاسمی را همراهی کردند.

وزیر نفت ایران با قربانقلی بردی‏‌محمداف، رئیس‌جمهور ترکمنستان، بایمراد خواجه‏ محمداف، معاون رئیس کابینه در امور نفت و گاز و رشید مرداف وزیر امور خارجه این کشور نیز جداگانه دیدار کرد. خبرگزاری دولتی ترکمنستان گزارش داد، مذاکرات طرفین "سیاسی و همه‌جانبه" بوده است.

ایران دارای دومین ذخیره گازی دنیا است، اما بخشی از نیازهای گازی خود را از ترکمنستان تامین می‌کند. در روزهای اخیر صادرات گاز ترکمنستان به ایران کاهش شدیدی پیدا کرد.

چرا ایران به گاز ترکمنستان وابسته است؟

مقام‌های ایرانی خاطرنشان می‌کنند، مهمترین اهداف ایران از واردات گاز ترکمنستان کاهش انتقال گاز طبیعی به استان‌های شمال و شمال شرق کشور بوده است. منابع گازی ایران در جنوب کشور واقع شده و به دلیل دوری این منابع، ایران مجبور شده است گاز شمال کشور را از طریق ترکمنستان تامین کند.

برخی از کارشناسان گازی معتقدند که با توجه به‌نزدیکی منابع گازی ترکمنستان به ایران، احداث خط لوله از جنوب کشور تا شمال ایران مقرون به صرفه نیست. آن‌ها خرید گاز ترکمنستان را به نفع ایران می‌دانند. اما مقام‌های ایرانی از قطع گاز ترکمنستان در فصل سرما بیم دارند و گفته می‌شود این مسئله می‌تواند سبب بروز بحران گازی جدید در کشور شود.

طرح رهائی از وابستگی به گاز ترکمنستان

مسئولان ایرانی برای مقابله با چنین بحرانی به انتقال گاز پارس‌جنوبی به استان‌های شمالی و شمال شرق کشور می‌اندیشند. طرحی که با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و کاهش منابع مالی کشور در شرایط فعلی تحقق آن دشوار به‌نظر می‌رسد.

با این‌همه، خبرگزاری مهر از "طرح جدید کاهش وابستگی ایران به‌گاز ترکمنستان" گزارش می‌دهد. مهر می‌نویسد:«ایران ساخت یک خط لوله‌ی جدید برای کاهش وابستگی به گاز وارداتی را در استان‌های حاشیه دریای خزر آغاز کرده است.»

خبرگزاری مهر همچنین اضافه می‌کند: «اختلاف در زمینه‌ی نحوه واریز بهای گاز موجب شده است که در هفته‌های اخیر ترکمنستان برای سومین بار متوالی در ۵ سال گذشته، شیرهای صادرات گاز طبیعی به ایران را ببندد.»

خدایبردی اورازاف، رئیس سابق بانک مرکزی ترکمنستان ضمن تائید این مسئله به دویچه وله می‌گوید: «طرف ایرانی به تعهدات مالی خود عمل نمی‌کند و در مهلت تعیین شده قیمت گاز ترکمنستان را نمی‌پردازد» اورازاف تاکید می‌کند، ترکمنستان و ایران کشورهایی هستند که بر اساس نرم‌ها و مقررات بین‌المللی به تعهدات خود عمل نمی‌کنند و در نتیجه فروش گاز ترکمنستان به ایران با مشکلاتی مواجه است.

مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران: توافق غول‌های گازی

پس از سفر وزیر نفت ایران به ترکمنستان، مقام‌های ایرانی اکنون از توافق دو غول گازی برای ترانزیت و تامین انرژی منطقه صحبت می‌کنند. مهندس جواد اوجی، مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران روز ۷ آذرماه به پایگاه خبری اداره کل روابط عمومی وزارت نفت گفته است:«ایران و ترکمنستان در باره‌ی امکان صدور گاز ترکمنستان به ایران از سه نقطه مرزی مذاکره کردند که بر اساس آن توافق‌های خوبی در این زمینه حاصل شد.»

اوجی خبر داده که در زمینه‌ی افزایش صادرات گاز ترکمنستان به ایران تا مرز ۴۰ میلیون متر‌مکعب توافق حاصل شده است. مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران موفقیت ایران را "توافق غول‌های گازی برای ترانزیت و تامین انرژی کشورهای منطقه" ارزیابی کرده و توضیح داده است:«دو کشور در باره‌ی ترانزیت گاز ترکمنستان از خاک ایران به کشورهای همسایه از جمله ترکیه و ارمنستان به توافق رسیدند و مقرر شد کارشناسان طرفین جزئیات اجرایی این توافق‌ها را در جلسات تخصصی بررسی کنند.»

ترانزیت گاز ترکمنستان از طریق ایران

مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران همچنین خبر داده است که در ۲ سال گذشته خط لوله شمال و شمال‌شرق کشور از تهران تا سرخس به طور کامل راه‌اندازی شده و حدود ۶۰ میلیون مترمکعب به ظرفیت انتقال گاز افزوده شده است.

گفته می‌شود احداث خط لوله‌ها از جمله به منظور انتقال گاز ترکمنستان به ترکیه و ارمنستان انجام گرفته است. این مقام ایرانی همچنین خاطرنشان کرده است: «ایران و ترکمنستان به عنوان دو قطب تولید و صادرات گاز جهان باید راهکارهای جدیدی را برای مقابله و دور زدن تحریم‌های غیر قانونی غرب در نحوه مبادلات ارز حاصل از تبادلات گازی تعریف و اجرایی کنند.»

اوجی یادآور شد، مسئولان کشور ترکمنستان به مقام‌های ایرانی گفتند، فشار کشورهای ثالث تاثیر بر پای‌بندی آن‌ها بر تعهدات قراردادی ندارد.

تردید کارشناس آلمانی به ترانزیت گاز از طریق ایران

اما در شرایط اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، آیا ترانزیت و تامین انرژی کشورهای منطقه از طریق ایران امکان‌پذیرهست؟

خدایبردی اورازاف، رئیس سابق بانک مرکزی ترکمنستان با توجه به این که حجم مبادلات بازرگانی سالانه ایران و ترکمنستان قرار است تا ۱۰ میلیارد دلار افزایش یابد بر این عقیده است که کشورش به تحریم‌های اقتصادی علیه ایران چندان اهمیتی نمی‌دهد و این مسئله در سطح بین‌الملل ترکمنستان را دچار مشکل خواهد کرد.

دکتر اشتفان مایستر، کارشناس امور انرژی شورای روابط خارجی آلمان هم در این رابطه به دویچه می‌گوید: «ایران بخشی از گاز و انرژی ارمنستان و منطقه کوهستانی قره باغ را تامین می‌کند. آمریکا و اتحادیه اروپا به دلیل کم بودن مقدارگاز صادراتی ایران به این کشور اعتراضی نکرده‌اند. اما در شرایط کنونی اگر قرار باشد صادرات گاز از ایران به ترکیه افزایش پیدا کند، مشکلاتی را پدید خواهد آورد. در شرایطی که ترکیه سامانه‌ی دفاعی پاتریوت را از ناتو درخواست می‌کند، فشار آمریکا و متحدانش در ناتو به ترکیه نیز برای عدم خرید گاز از ایران افزایش خواهد یافت.»

کارشناس امور انرژی شورای روابط خارجی آلمان نتیجه می‌گیرد که ترکمنستان به دلیل صدور گاز خود به چین و روسیه، بیشتر تحت تاثیر این کشورهاست و با اتحادیه اروپا و آمریکا مناسبات تنگاتنگی ندارد. بنابراین اروپا و آمریکا اهرم فشاری برای ترکمنستان در اختیار ندارند.

بزرگترین مشکل توافق گازی ایران و ترکمنستان

وزیر نفت ایران پس از ملاقات با مقام‌های بلندپایه ترکمنستان ابراز داشت: «مقرر شد که تعاملات گازی بین ایران و ترکمنستان، در چهارچوب قراردادهای موجود و سقفی که در این قرارداد تعیین شده است، ادامه یافته و از ترکمنستان گاز وارد کنیم.»

آشیرقلی بایریف، روزنامه‌‌نگار ساکن عشق‌آباد در این رابطه به دویچه وله می‌گوید، مقام‌های بلندپایه ایران و ترکمنستان صراحتا درباره‌ی نرخ گاز صحبت نکردند و عدم شفافیت طرفین صادرات گاز ترکمنستان را دچار مشکلاتی کرده است. وی اضافه می‌کند: «ترکمنستان در سیاست خارجی خود بی‌طرفی را دنبال می‌کند و به دلیل نزدیکی به مرزهای ایران، صادرات گاز برای ترکمنستان کم هزینه است. از آن گذشته خط لوله را هم خود ایران احداث کرده و با سیاست ترکمنستان که قصد دارد گاز خود را در مرزهایش بفروشد، انطباق دارد.»

اورازاف رئیس سابق بانک مرکزی ترکمنستان هم در این رابطه به دویچه وله توضیح می‌دهد که ترکمنستان به رغم بروز "برخی مشکلات مالی و فنی" به ایران گاز خواهد فروخت، چونکه منابع عظیم گازی ترکمنستان می‌تواند نیازهای گازی ایران را تامین کند. اورازاف اما نتیجه می‌گیرد، به دلیل عدم شفافیت در اعلام نرخ گاز ترکمنستان، هیچگونه تضمینی برای ادامه‌ی صدور گاز ترکمنستان به ایران و اجرای توافق‌های حاصله بین دو کشور وجود ندارد.