مارلین دیتریش؛ الهه‌ای در نقش "شیطان" و "فرشته"

چگونه دختربچه‌ی شاد و شنگولی که در ابتدای دهه‌ی بیست در برلین، مجالس خانوادگی را با رقص و آوازش گرم می‌کرد، به شاه‌چهره‌ی "خونسرد" سینمای آلمان و جهان بدل شد؟ نویسنده‌ی آلمانی، ماری ترز آرنبوم (Marie-Theres Arnbom)، این پرسش را در ابتدای کتاب خود با عنوان "‌ مارلین دیتریش، سبک، فیلم‌ها و زندگی او" مطرح می‌کند.

پاسخ این سئوال بیش از هر چیز، در عکس‌هایی که صفحات میانی این کتاب را مزین کرده، نهفته است. این عکس‌ها نشان می‌دهند که ‌در شکل‌گیری این شاه‌چهره‌ی جهان سینما، چندین کارگردان، فیلمبردار، تهیه‌کننده و طراح مد و زیبایی دست داشته‌اند. بیش از هر چیز آن دسته از فیلم‌‌هایی که در سال‌های دهه‌ی ۳۰ هالیوود ساخته‌شده‌‌اند، نمایانگر این روند‌ هستند.

"رسوایی"

دومین فیلم هالیوودی مارلین دیتریش به نام "رسوایی" که به آلمانی عنوان "X 27" را یدک می‌کشد، از جمله‌ی این فیلم‌هاست. این اثر پس از نمایش فیلم "فرشته‌ی آبی" که دیتریش و کارگردان اتریشی آن، یوزف فن اشترنبرگ (Josef von Sternberg) را یک شبه به شهرت جهانی رساند، در سال ۱۹۳۱ فیلم‌برداری شده است.

پیش از آن، اشترنبرگ، فیلم صحرایی "مراکش" را ساخته بود که در آن مارلنه دیتریش‌با گاری کوپر، هنرپیشه‌ی مشهور آمریکایی، هم‌بازی بود. "رسوایی" در زمینه‌ی نورپردازی، تبلیغات و بازاریابی، ‌موازین جدیدی به‌جا گذاشت.

داستان فیلم هنوز هم جذابیت خاص خود را دارد. دیتریش در این فیلم نقش زن یک افسر ارتش را بازی می‌کند که پس از مرگ همسرش، ناگزیر به تن‌دادن به خودفروشی است، د راین کار از سر اجبار به جاسوسی می‌پردازد و پیش از پایان جنگ، هنگامی که جای دوست و دشمن تغییر می‌یابد، دستگیر و به اعدام محکوم می‌شود.

این فیلم جنجال‌برانگیز که از ساختار دراماتیک بسیار قوی‌یی برخوردار است، از جمله به اختلاف بین کارگردان و فیلمبردار دامن زد که هر یک خود را مبتکر نورپردازی صحنه‌های تکان‌دهنده و مؤثر فیلم می‌دانستند. موفقیت بی‌نظیر فیلم "رسوایی"، محبوبیت و آوازه‌ی جهانی مارلین دیتریش را دو چندان کرد.

"شیطان یک زن است"

مارلین دیتریش در سال ۱۹۳۵ فیلم مشهور "شیطان یک زن است" را بازی کرد که "رقصنده‌ی اسپانیایی" نیز عنوان دارد.

این فیلم که بر اساس رمانی از نویسنده‌ی فرانسوی پیر لویی تهیه شده، داستان یک رقصنده‌ی اسپانیایی به نام "کنُچا پرز" را به تصویر می‌کشد که دو دوست، آنتونیو و پاسکال، به او دل می‌بندند. پس از این فیلم، دیتریش به همکاری‌خود با اشترنبرگ پایان داد. این کارگردان برای کمپانی پارامونت، هفت فیلم با بازی دیتریش تهیه کرد.

"فرشته"

به تعبیر برخی از منقدان، شخصیت مارلین دیتریش پس از اشترنبرگ در فیلم‌ها، "زمینی‌‌تر" و "انسانی‌تر" می‌شود. این ویژگی را این ستاره‌ی مشهور مدیون کارگردان آلمانی، ارنست لوبیچ (Ernst Lubitsch) است که در آن سال‌ها به‌تازگی به آمریکا مهاجرت کرده‌بود. یکی از زیباترین‌فیلم‌هایی که لوبیچ با بازی مارلین دیتریش تهیه کرد، فیلم "فرشته" است که در سال ۱۹۳۷ ساخته شده، ولی هنوز هم از دیدنی‌های عالم سینماست.

دیتریش در این فیلم، بازی در نقش زن یک دیپلمات انگلیسی را به عهده دارد که در پی تنوع و عشق به خارج سفر می‌کند و پس از آشنایی با دو مرد، با مشکل گزینش یکی و رد دیگری روبرو می‌شود.

این فیلم کلاسیک عشقی، نه تنها به ‌خاطر صحنه‌های ملودرام، بلکه هم‌چنین به دلیل گفت‌وگوهای هوشمندانه، ارزش دیدن چندباره را دارد. مارلین دیتریش، در این فیلم فرصت می‌یابد، جنبه‌های دیگر استعداد هنری خود را به نمایش بگذارد.

این هنرپیشه‌ی توانا، پس از ارنست لوبیچ، با دیگر کارگردانان برجسته‌ی جهان سینما نیز همکاری کرد: بیلی وایلدر، آلفرد هیچکاک و اورسن ولز از جمله‌ی این کارگردان‌ها هستند.

مارلین دیتریش و آلمان

رابطه‌ی مارلین دیتریش با آلمان، رابطه‌ای خالی از انتقاد و جنجال نبود. بسیاری معتقد بودند که او با ترک آلمان و نیز اجرای کنسرت‌های متعدد برای سربازان آمریکاییِ در حال جنگ با وطنش، به میهن خود خیانت کرده است.

این ستاره‌ی جهانی، هنگامی که در سال ۱۹۶۰، برای برگزاری کنسرتی به برلین بازگشت، با واکنش منفی برخی از آلمانی‌ها روبرو شد. اعتراض‌کنندگان حین اجرای برنامه، فریاد می‌زدند: "مارلین، ‌به‌خانه‌ات برگرد!" اینان از ویلی برانت، که در آن زمان شهردار برلین بود و از دیتریش نیز استقبال گرمی به عمل آورده بود، انتقاد می‌کردند.

ماری ترز آرنبوم در کتاب خود، "‌ مارلین دیتریش، سبک، فیلم‌ها و زندگی او"، به این رویدادها نیز اشاره دارد. دی‌وی‌دی سه فیلم "رسوایی"، "شیطان یک زن است" و "فرشته"، در آلمان تولید و پخش شده است.

FF/JT