محمد خاتمی و مذاکره‌ی مستقیم با آمریکا؟
۱۳۸۵ اسفند ۲۲, سه‌شنبه
�ار گرفته است.
عصر دیروز، دوشنبه ۲۱ اسفندماه، روابط عمومی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران در اطلاعیه‌ای از حضور و سخنرانی محمد خاتمی رئیس جمهور پیشین در جمع اعضای هیات مدیره‌ی این انجمن خبر داد. بنا بر این گزارش خاتمی در این نشست با اشاره به چالش‌های ایران و آمریکا در مورد پرونده‌ی هسته‌ای گفته است، در دوران رياست جمهورى او مذاكره با آمريكا مردود شناخته مى‌شد، اما«الان اين تابو شكسته شده است.» به گفته‌ی خاتمی «همين امر زمينه‌اى را فراهم مى‌كند كه با رعايت مصالح ملى بتوان مشكلات را ان‌شاءالله با هزينه‌ى كمتر حل كرد.» رئیس جمهور پیشین تاکید دارد «البته حسن‌نيت، تدبير و دورانديشى و تكيه بر منطق و حركت به سوى نوعى تفاهم و دليرى اين حركت، شرط موفقيت است.»
موضوع ضرورت مذاکره‌ی مستقیم ایران و آمریکا مدتهاست از سوی مقام‌های دو کشور مورد پذیرش قرار گرفته است. اما آمریکا شرط مذاکره را تعلیق غنی‌سازی اورانیوم اعلام کرده و ایران از قبول هرگونه پیش‌شرطی امتناع می‌کند. افزون بر این مقام‌های بلندپایه‌ی هر دو کشور بارها اظهار داشته‌اند که مسئله فقط فعالیتهای هسته‌ای ایران نیست و به مسائل دیگر و در وهله‌ی اول به نقش و فعالیتهای ایران در منطقه مربوط است. علی لاريجانى، در حاشیه‌ی دیدار خود با رئیس جمهور آفریقای جنوبی «خواهان آن شد که آمريکا جايگاه ايران را در منطقه به رسميت بشناسد.» [ایرنا، ۶ اسفند] در همین ارتباط وزیر امور خارجه‌ی آمریکا، کاندولیزا رایس، یک روز پیش از آن در گفتگو با فاکس‌نیوز گفته بود «مشکل واشنگتن با تهران فراتر از منازعه هسته‌ای است، زیرا این کشور فعالیتهای دیگری انجام می دهد که لازم است متوقف شود.»
ایران و آمریکا تا کنون در مورد مسائل منطقه از جمله افغانستان مذاکرات مستقیمی با یکدیگر داشته‌اند. هفته‌ی گذشته هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در یک کنفرانس خبری در مورد آمادگی خود برای شرکت در مذاکرات احتمالی با آمریکا گفته است «ما به اندازه‌ی کافی مذاکره‌کننده قدرتمند داریم.» او همچنین تصریح می‌کند «هر جا نیاز به کمک ما باشد هم دریغ نمی‌کنیم.»
ظاهرا امکان مذاکره‌ی مسقیم با آمریکا از سوی همه‌ی جناح‌های سیاسی در ایران پذیرفته شده. اما حامیان دولت، مسئولان و نزدیکان دولتهای پیش را متهم می‌کنند که راه سازش و تسلیم را در پیش گرفته‌اند. آنها خود متهم هستند که با تندروی بر تشنج‌ها می‌افزایند و از دوراندیشی بی‌بهره‌اند. رئیس جمهور محمود احمدی‌نژاد و حامیانش همواره تاکید دارند که هر گونه مذاکره باید با عزت و اقتدار انجام شود. گرچه این درخواست از سوی دیگر نمایندگان جناح‌های سیاسی نیز مورد تاکید قرار گرفته طرفداران دولت، اظهارت خاتمی و رفسنجانی و نزدیکان فکری آنها را به خودباختگی در مقابل آمریکا و برخورد از موضع ضعف تعبیر می‌کنند.
محمدعلى رامين، دبير سياسى ائتلا‌ف حاميان دولت در انتخابات اخير، ۱۵ اسفند ماه در همایشی به انتقاد شدید از سیاستهای رفسنجانی و حزب کارگزاران پرداخته است. رامین معتقد است آنها با این استدلال که آمریکا و انگلیس می‌توانند ما را تحت فشار قرار دهند «چنين القا مى‌‌كنند كه كارهاى ما غيرمدبرانه و خلا‌ف مصالح ملى است و بايد به مذاكره مستقيم يا غيرمستقيم بپردازيم و به سياست‌‌هاى تنش‌‌زدايى بازگرديم.» [ایلنا] به اعتقاد او «اين تفسير بسيار ارتجاعى، مرعوبانه و اوج خودباختگى است.»
روز گذشته محمد خاتمی در پاسخ به این پرسش که نگرانیهای او برای دو سال آینده چیست گفته است «نگرانى به معناى خودباختگى نيست. نگرانى مستلزم به كارگيرى عقل، تشخيص اولويت‌ها و تدبير درست در زمينه روابط خارجى، موضع‌گيرى‌هاى داخلى درست و تشخيص تصميم‌گيرى منطقى نسبت به مسائل مهم است.»
خاتمی توصیه می‌کند «درمسائل هسته‌اى و مسائل منطقه به ويژه عراق بايد با تدبير عمل كنيم و تحريك نكنيم.» رئیس جمهور پیشین ضمن تاکید بر این که «بايد روى حق مسلم خود يعنى فن‌آورى هسته‌اى بايستيم» معتقد است باید به فضای گفت‌و گو دامن زد و «به سوی مذاکره رفت.» به گفته‌ی خاتمی «اگر براى مذاكره، نرفتن به سوى بحران و تضمين حق در آينده، هزينه‌هايى بايد بپردازيم، بهتراست اين هزينه‌ها را با شهامت پرداخت کرد.» [ایسنا، ۲۱ اسفند]
گرچه محمد خاتمی روز گذشته از مردود شناخته شدن مذاکره با آمریکا در دوران ریاست جمهوری خود سخن گفته، در هفته‌های گذشته، موضوع ارسال نامه‌ای به آمریکا، در سال ۲۰۰۳، سبب حملات تندی علیه او و نزدیکانش بوده است. ظاهرا این نامه که در بهار سال ۲۰۰۳ از طریق سفارت سوئیس ارسال شده تابستان امسال به وسیله‌ی شبکه تلویزیونی بی بی سی منتشر شده است. در حالی که معترضان خاتمی این نامه را ننگین و نشانه‌ای از تسلیم و سازشکاری تلقی می‌کنند یکی از سایتهای نزدیک به دولت نهم از قول صادق خرازى سفير وقت ايران در پاريس نگارش و ارسال این نامه را اقدامی براى اعتماد سازى ذکر کرده است. [رجا نیوز، ۳ اسفند] این سایت ضمن انتشار متن انگلیسی و ترجمه‌ی فارسی نامه‌ی یادشده مقاله‌ها و گزارشهایی نیز در این زمینه منتشر کرده است. منتقدان، سیاستمداران دولتهای رفسنجانی و خاتمی را متهم می‌کنند که به آرمانهای انقلاب پشت کرده‌اند.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران