"مرزبانی ایران با کتک و اسلحه ما را به هریرود انداخت"
۱۳۹۹ اردیبهشت ۱۵, دوشنبه
حادثه رخ داده در مرز ایران و افغانستان بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های مختلف جهان داشته است. رسانه‌های محلی به نقل از شاهدان عینی، جمعه ۱۲ اردیبهشت (اول ماه مه) از بازداشت بیش از ۵۰ شهروند افغانستان خبر دادند که می‌خواستند غیرقانونی وارد خاک ایران شوند. عبدالله ۲۰ ساله، یکی از آنها به نیویورک تایمز گفته است مأموران ایرانی آنها را با کتک مجبور کردند از رودخانه مرزی هریرود رد شوند و به افغانستان بازگردند. بیش از ۳۰ نفر از این تعداد در رودخانه ناپدید شدند.
انتشار پیامی در یک حساب کاربری به نام "سید وحید فتالی" در شبکه توییتر یکشنبه ۱۴ اردیبهشت (سوم مه) خبرساز شد. در این پیام آمده است: «مردم من اسامه نه بوده که به دریا انداختید روزی تصفیه حساب خواهیم کرد. خدایا به برکت حبیب خود مردم ما را از وبا، مشکلات درون سیاسی وفشارها خارجی نجات بده.»
این توییت در پوشش خبری ماجرای "شکنجه و به رودخانه پرتاب کردن پناهجویان افغان توسط مرزبانی ایران" توسط خبرگزاری آلمان، شبکه الجزیره و دویچه‌وله فارسی بازنشر شد.
وحید قتالی، والی هرات دوشنبه ۱۵ اردیبهشت به دویچه‌وله فارسی گفت: «من یک حساب کاربری در شبکه فیس‌بوک دارم و آنجا هم فعال هستم. اما سه حساب کاربری در توییتر به نام من وجود دارد که هیچ‌کدام در اختیار من نیست. پیام منتشر شده در شبکه توییتر به نام من، اظهار نظر من نیست و شما اولین رسانه‌ای هستید که من با آن گفتگو میکنم.»
وحید قتالی تأکید کرد که وظیفه او در این ماجرا همکاری با کمیته‌ای است که وزارت خارجه افغانستان برای روشن شدن، جزییات این حادثه تشکیل داده است.
در پاسخ به پرسش دویچه‌وله از وزارت خارجه افغانستان، گران هیواد، سخنگوی این وزارت‌خانه گفت: «بعد از این که دولت افغانستان در مورد این حادثه غم‌انگیز و کشته شدن شماری از مهاجرین افغان در مرز با ایران مطلع شد، تحقیق در این زمینه را آغاز کرد.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
وزارت‌خارجه افغاستان تأکید کرد که ضمن رایزنی با مقام‌های ایرانی برای بررسی چگونگی این حادثه، هیئتی به منطقه اعزام شده تا با نجات یافته‌گان این حادثه نیز گفتگو کند.
یکی از این نجات‌یافتگان نعیم نام دارد که ۱۷ ساله است. او دوشنبه ۱۵ اردیبهشت به دویچه‌وله گفت: «مأموران مرزبانی به سوی ما اسلحه گرفته بودند و همانطور که ما را با قنداق اسحله می‌زدند، مجبورمان کردند به آب بزنیم. فقط چند نفر از ما شنا بلد بودند و توانستند خودشان را به آن‌طرف رودخانه برسانند.»
نعیم می‌گوید در گروه آنها تعدادی زیادی نوجوان زیر ۱۸ سال بودند که در رودخانه ناپدید شدند. هریرود از مرز مشترک ایران و افغانستان می‌گذرد و در فصل بهار پرآب است.
شورای ولایتی هرات یکشنبه ۱۴ اردیبهشت اعلام کرد که تنها ۱۲ نفر توانستند جان خود را نجات دهند و زنده از هریرود بیرون آمدند. مقامات محلی و رسانه‌های افغانستان می‌گویند، سایر افراد این گروه از جمله یک پسر ۱۲ ساله در رودخانه ناپدید شدهاند.
شبکه الجزیره به نقل از عارف جلالی، رئیس بیمارستان هرات نوشته است: «پنج جسد به بیمارستان منتقل شده است. علت مرگ، در چهار مورد خفگی در آب بوده است.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
یک منبع مطلع به دویچه‌وله گفت که اجسادی از آب گرفته شده، نشانه‌هایی از کبودی داشتند که هنوز روشن نیست، علت آنها برخورد آنها با صخره‌های رودخانه بوده یا ضرب‌وشتم پیش از خفگی.
تکذیب کنسولگری ایران
کنسولگری ایران در هرات هرگونه اتهام شکنجه و در پی آن، غرق شدن کارگران مهاجر افغان، توسط پلیس مرزی ایران را تکذیب می‌کند. این کنسولگری شنبه ۱۳ اردیبهشت با انتشار بیانیه‌ای حتی بازداشت شهروندان افغانستان توسط مرزبانانی ایران را هم رد کرد.
شیر آقا یکی از افرادی که از این حادثه جان سالم به در برده، به خبرنگار شبکه الجزیره گفته که سربازان ایرانی ۵۷ نفر را بازداشت کردند و بعد به رودخانه ریختند. نورمحمد یکی دیگر از کارگرانی که تصمیم داشته از منطقه "گلران" هرات وارد خاک ایران شود هم به خبرگزاری رویترز گفته است: «آنها پس از ضرب و شتم، همه ما را در هریرود انداختند.»
وضعیت اقتصادی هرات به دلیل شیوع ویروس کرونا رو به وخامت گذاشته و شمار افرادی که کار خود را در هفته‌های اخیر از دست داده‌اند به شدت افزایش یافته است. به نقل از وزارت بهداشت افغانستان تنها در هرات دستکم ۵۴۱ مورد ابتلا به ویروس کرونا ثبت شده و تا کنون ۱۳ نفر در پی ابتلا به ویروس جان باختند.
بیشترین موارد ابتلا به ویروس در میان مهاجرانی که از ایران بازگشته‌اند، ثبت شده است.
والی هرات به دویچه‌وله می‌گوید: «ما هرگز ایران را متهم نکردیم که علت گسترس کرونا در افغانستان است. پاندمی کرونا یک بحران جهانی است که همه ما گرفتار آن شدیم. اما من فکر میکنم همه دنیا باید در این شرایط برخورد انسانی‌تری با مهاجران و پناهجویان داشته باشد.»
سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به حادثه هریرود، تأکید دارد که شهروندان افغانستان در داخل خاک این کشور دچار حادثه شدند. عباس موسوی ضمن "ابراز همدردی با خانواده‌های قربانیان" تأکید کرده که "مرزبانی جمهوری اسلامی ایران وقوع هر اتفاقی در این ارتباط در خاک کشورمان را رد کرده است. او همزمان از همکاری ایران با مقامات افغانستان خبر داده است.
مقامات محلی افغانستان می‌گویند این نخستین باری نیست که پلیس مرزبانی ایران با خشونت با مهاجران افغان برخورد می‌کند. ایران و افغانستان ۹۲۰ کیلومتر مرز مشترک دارند. بنا بر آمار رسمی یک میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می‌کنند. مقامات ایران شمار مهاجران افغان که غیرقانونی وارد این کشور شدهاند را دو برابر این رقم می‌دانند.
یک منبع مطلع در افغانستان به دویچه‌وله گفت که تردیدی چندانی وجود ندارد که مرزبانی ایران کارگران افغان را مجبور به عبور از رودخانه کرده و مسئله حال، یافتن پاسخ این پرسش است که آیا شهروندان افغانستان هنگام بازداشت مورد ضرب و شتم و شکنجه قرار گرفته بودند یا خیر.
حادثه رودخانه هریرود می‌تواند به بحرانی دیپلماتیک میان ایران و افغانستان تبدیل شود. سازمان غیردولتی حقوق‌بشر افغانستان با انتشار بیانیه‌ای خواستاری پیگیری جزئیات این ماجرا توسط نهادهای قانونی شده است.
شبنم فون‌هاین