نوروز هم با ایرانیان به خارج از کشور رفت
۱۳۸۸ فروردین ۴, سه‌شنبه
با دکتر شاهین سپنتا، مسئول جشن‌های ملی بنیاد جهانی میراث پاسارگاد، در باره‌ی تلاش‌های مختلف ایرانیان برای ثبت و بزرگداشت جهانی نوروز مصاحبه کرده‌ایم.
دویچه‌وله: دکتر سپنتا، ممکن است در مورد پیشینه‌ی نوروز توضیحاتی بدهید؟
دکتر شاهین سپنتا: جشن نوروز همزمان با اعتدال بهاری و نو شدن طبیعت آغاز می‌شود. نوروز جشن کهنسالی است که دیرینه‌ای به اندازه‌ی تمدن بشری دارد. برای همین هم هست که در اسطوره‌های ایرانی از جمشید یا گاهی کیومرث به عنوان پایه‌گذاران نوروز نام برده می‌شود و می‌بینیم که در همهی دوره‌های مختلف تاریخ ایران، ایرانیان با هر دین و آیین و نگرشی که داشتند این جشن کهن را برگزار کردند.
در دوره‌ی هخامنشی جشن نوروز با شکوه فراوان گرامی داشته می‌شد. اشکانی‌ها و ساسانی‌ها هم جایگاه ویژه‌ای برای نوروز قائل بودند و حتی پس از گسترش اسلام هم سامانیان، دیلمیان و سلجوقیان و حتی صفوی‌ها در گسترش نوروز و زنده نگه داشتن آن بسیار کوشیدند.
به نظر شما آیا نوروز جشنی فراملی و فرامذهبی است؟
نوروز جشنی فراملی است چون با طبیعت و نو شدن طبیعت پیوند دارد و جشنی فرامذهبی است چون که نگاهش به هستی است، نگاهش به یک‌پارچگی گیتی است، نگاهش به نو شدن همهی هستی و انسان‌ها است و به همین خاطر فراتر از هر گونه مرز عقیدتی و جغرافیایی و سیاسی باید به نوروز نگاه بکنیم و براستی اینگونه هست و نوروز جشن فراملی و عقیدتی و جهان‌گستر و جهان‌شمول است. شاید مهم‌ترین دلیلش این باشد که پیام نوروز پیام نو شدن و نوزایی زمین است، پیام اعتدال، میانه‌روی، آرامش، صلح و دوستی جهانی است و این همان پیامی است که دنیایی که خسته از جنگ و ترور و استبداد هست، امروز تشنه‌ی او است و می‌بینیم در هر کشوری که پیام نوروز به آنجا رسیده مردم با آغوش باز از آن استقبال کردند و حتی برخی از دولت‌ها که با نوروز سر جنگ داشتند، امروز در پیشگاه نوروز سر فرود آوردند. چنانکه امسال شاهد بودیم که در ترکیه کرد‌ها توانستند با آزادی بیشتری نسبت به گذشته این جشن نوزایی هستی را برگزار بکنند.
امسال ایرانیان مقیم ایالت آنتاریوی کانادا برای اولین بار عید نوروز را در ساختمان پارلمان این ایالت جشن گرفتند، علتش هم این بود که در آوریل ۲۰۰۸ به همت دکتر جواد مریدی، نمایندهی حزب لیبرال در پارلمان این ایالت، اولین روز بهار به نام نوروز ثبت شد. آیا تلاش‌برای ثبت نوروز در غرب پیش از این هم سابقه دارد؟
در دوران معاصر تلاش برای گرامیداشت روز بیست و یکم مارس، اول فروردین‌ماه، به عنوان روز اعتدال بهاری سابقه‌ی بسیار قدیمی‌تر دارد. برای اولین بار در سال ۱۹۶۹ جان‌مک‌کانل در سانفرانسیکو پیشنهاد کرد تا این روز به عنوان روز زمین نام‌گذاری بشود. او یک روزنامه‌نگار و علاقمند به مسائل نجومی بود. بعد از آن در سال ۱۹۷۰ بود که نخستین اعلامیه‌‌ی روز زمین توسط شهردار سانفرانسیسکو اعلام شد و در آن صلح، عدالت و مراقبت از زمین وظیفه‌ی همهی افراد بشر دانسته شد و خواسته شد که در این جهت گام بردارند.
باز هم در سال ۱۹۷۱ اوتانت، دبیر کل سازمان ملل، ابراز امیدواری کرد که روز زمین که در اصل همان اول فروردین است، روز صلح و شادی باشد و دبیر کل بعدی هم، والدهایم، همین دیدگاه را داشت و روز جهانی زمین را جشن گرفت و حتی شاهد بودیم پرچمی برای روز زمین انتخاب کردند که در آن زمین در یک گستره‌ی سفید دیده می‌شد.
فکر می‌کنید، چه عواملی باعث شدند که پارلمان ایالت آنتاریوی کانادا به طور یکپارچه به این لایحه رأی بدهد؟
شاید علتش این باشد که ایرانی‌ها به عنوان یک جمعیت پرنفوذ، تحصیل‌کرده و صاحب اندیشه و خرد جایگاه خاص خودشان را در جامعه‌ی کانادا پیدا کرده‌اند و توانسته‌اند روی مراکز تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری در کانادا تأثیر بگذارند و کوشش بکنند که این روز به رسمیت شناخته شود.
یکی از نمایندگان دمکرات آمریکا هم به تازگی طرح بزرگداشت نوروز را به کنگره داده، فکر می‌کنید این حرکت فراگیر خواهد شد؟
بله، نمایندهی دمکرات ایالت کالیفرنیا، آقای هوندا، هم خواستار شدند که جشن نوروز به رسمیت شناخته شود. من فکر می‌کنم این تازه آغاز راه است. احتمالا ما در آینده‌ی نزدیک شاهد خواهیم بود که بسیاری از کشورهای اروپایی و شاید اتحاد‌یه‌ی اروپا و دولت فدرال آمریکا نوروز را به رسمیت بشناسند و ما امیدواریم که نتیجه‌ی این تلاش‌ها این باشد که سازمان ملل نوروز را در تقویم رسمی خودش ثبت بکند. چون در حقیقت پیام نوروز پیامی جهانی است و چقدر زیبا است که این جشن و آیین زیبای ایرانی برای همهی جهانیان شناخته شود و همه بیش از پیش به ارزش‌های فرهنگی، معنوی و حتی مادی آن توجه نشان بدهند.
من فکر می‌کنم که باید از این تلاش‌ها استقبال کرد و امیدوارم که دولت ایران تلاش‌های خود را مضاعف بکند، بخصوص در باره‌ی پروندهی ثبت نوروز به عنوان شاهکار شفاهی و غیر ملموس میراث بشری در یونسکو که می‌دانیم ایران نمایندهی ۱۰ کشور آذربایجان، افغانستان، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، هندوستان، ازبکستان، ترکیه و تاجیکستان هست. امیدوارم که ایران بتواند به نمایندگی از این کشورها این پرونده را به سرانجام برساند و در نهایت نوروز با همهی ارزش‌های فرهنگی خود به عنوان جشن مشترک بین همهی این کشورها ثبت شود.
با توجه به مطرح شدن بزرگداشت نوروز در کشورهای دیگر آیا فکر می‌کنید توجهی که دولت ایران به این عید باستانی می‌کند کافیست؟
نوروز از چنان عظمتی برخوردار است که هر چقدر هم برای گرامیداشت و بزرگداشت آن تلاش بکنیم کم است. البته اینها جشن‌هایی بوده که مردمان در طول هزاره‌ها آنها را حفظ کردند و به اینجا رساندند، اما دولت‌ها هم می‌توانند کمک بزرگی برای مردم باشند. دولت فعلی ایران هم اگر با جدیت بیشتری پروندهی ثبت نوروز را پیگیری بکند، فرصت از دست نمی‌رود و باید در این مورد تلاش‌هایشان را بیشتر کند.
برای شنیدن مصاحبه با دکتر سپنتا به لینک زیر مراجعه کنید.