علی نیکبخت، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی نیروگاههای ایران، وضعیت کسری برق تابستانی امسال را ۱۹ تا ۲۰ هزار مگاوات اعلام کرده و گفته است که اگر برای سال آینده نیز از هم‌اکنون تدبیر نشود، با ناترازی ۲۶ هزار مگاواتی روبه‌رو خواهیم بود.
حمیدرضا صالحی، رئیس هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران، به همراه حسنعلی تقی زاده، رئیس هیات مدیره سندیکای برق نیز اخیرا هشدار مشابهی داده بودند.
هر سه این فعالان حوزه برق جبران کسری برق کشور را نه تنها در کوتاهمدت ناممکن خوانده، بلکه حتی نسبت به حفظ ناترازی برق در سطح کنونی نیز امید اندکی داشته‌اند.
آقای نیکبخت همچنین به کهنگی و فرسودگی بخش قابل توجهی از ظرفیت نیروگاهی ایران اشاره کرده و گفته است، نیروگاهی که اکنون به دلیل تعمیرات متوقف شده در ایجاد ناترازی موثر است، باید برای آن تدبیر اندیشیده میشد و از دو سال قبل قطعات آن سفارش داده میشد که این اتفاق نیفتاده است و همین موضوع به ناترازی برق دامن زده است.
بیشتر بخوانید: چرا بحران برق و گاز ایران تمامی ندارد؟
او در ادامه تصریح کرد که در حال حاضر ظرفیت نامی کل نیروگاههای کشور بالغ بر ۹۲ هزار مگاوات است: «در نیروگاههای بخاری از ۱۵ هزار مگاوات بالغ بر ۱۲ هزار مگاوات بالغ بر ۳۰ سال عمر دارند و در بین نیروگاههای گازی ۲۷۰۰ مگاوات عمرشان به بالای ۳۰ سال می‌رسد».
بدین ترتیب ۸۰ درصد از نیروگاههای بخاری و ۱۱ درصد از نیروگاههای گازی ایران عملا فرسوده و از رده خارج هستند. نیروگاههای بخاری و گازی با راندمان پایین، مجموعا ۴۳ درصد در ظرفیت نامی نیروگاههای کشور سهم دارند.
حجم فرسودگی نیروگاههای حرارتی به همراه افت چشمگیر تولید برق آبی به خاطر خشکسالی در ایران به حدی است که با وجود حدود ۹۳ هزار و ۳۰۰ مگاوات ظرفیت اسمی نیروگاهی نصب‌شده در کشور، تولید برق آنها عملا حدود ۶۱ هزار مگاوات است. به عبارتی هم‌اکنون ۳۰ درصد از ظرفیت تولید برق ایران از رده خارج شده است.
علت کسری فزاینده برق ایران
ایران می‌بایست از بیش از یک دهه گذشته بدین سو سالانه دستکم ۷ درصد به تولید برق خود اضافه می‌کرد تا جوابگوی رشد مصرف برق میشد، اما آخرین باری که موفق به این کار شده، سال ۱۳۸۹ بوده و از آن زمان رشد مصرف برق کشور همواره دو برابر رشد تولید بوده است.
بدین ترتیب، ایران که تا نیمه دهه گذشته سالانه ۸ تراوات ساعت صادرات خالص برق داشت، اکنون با حجم عظیمی از کسری برق مواجه شده است.
مشکل اینجاست که ایران هم‌اکنون نه تنها در تابستان، بلکه در همه فصول کسری برق دارد. وزارت نیروی ایران از بهار سال گذشته دسترسی به آمارهای ماهانه خود را مسدود کرده، اما یک گزارش این وزارتخانه که مربوط به ابتدای تابستان امسال است و به دست دویچه وله فارسی رسیده، نشان میدهد که حتی آخرین خرداد امسال نیز کشور با پنج هزار مگاوات کسری برق در پیک شب و ۱۰ هزار مگاوات کسری در پیک روز مواجه بوده است.
این رقم در پیک مصرف روزانه تابستان امسال به ۲۰ هزار مگاوات اوج گرفت و انتظار می‌رود تابستان سال آینده به ۲۶ هزار مگاوات برسد؛ رقم عظیمی که معادل ۱.۵ برابر مجموع تولید برق همسایه‌های شمالی ایران، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکمنستان است؛ کشورهایی که خود بزرگترین صادرکننده برق منطقه، از جمله به خود ایران هستند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
با چنین حجم عظیمی از ناترازی برق و ادامه رشد مصرف آن، انتظار نمی‌رود ایران تا یک دهه آینده حتی با سه برابر کردن حجم سرمایه‌گذاری در حوزه برق بتواند به جبران کسری آن موفق شود.
ایران تنها برای جبران کسری برق کنونی نیاز به ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد. علاوه بر این، سالانه بایستی دستکم ۴ میلیارد دلار برای تحقق رشد ۷ درصدی تولید برق جهت پوشش رشد تقاضای سالانه آن هزینه کند.
علت رشد مصرف برق ایران نیز اضافه شدن مشترکین جدید به شبکه است، به طوری که هر سال تقریبا یک میلیون مشترک جدید به شبکه برق اضافه می‌شود که سه‌چهارم آنها مشترکین خانگی و بقیه مشترکین بخش صنایع، کشاورزی، تجاری و غیره هستند.
به غیر از این هزینه‌ها، سالانه دهها میلیون دلار نیز برای تعمیر و نگهداری نیروگاههای قدیمی نیاز است.
آقای نیکبخت می‌گوید، هزینه سالانه تعمیر و نگهداری هر نیروگاه برقی در کشور حدود ۱۸۰ میلیارد تومان است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
نکته مهم اینجاست که بدهی دولت به نیروگاه‌داران خصوصی طی سه سال گذشته چهار برابر شده و تا ابتدای امسال از ۹۰ هزار میلیارد تومان عبور کرد و انتظار نمی‌رود بخش خصوصی دیگر تمایلی به سرمایه‌گذاری در این حوزه داشته باشد.
فرافکنی دولت
حسنعلی تقیزاده، رئیس هیات مدیره سندیکای برق نیز روز ۱۵ شهریور با انتقاد از مقامات جمهوری اسلامی در مقصر جلوه دادن مردم در مصرف بیرویه برق گفت، سرانه مصرف خانگی برق مردم نه تنها کمتر از متوسط جهانی، بلکه حدود نصف اروپا است: «چرا میگویید مردم پرمصرف هستند؟ مردم را مقصر ناترازی برق جلوه ندهید».
آمارها نشان میدهد که سرانه مصرف خانگی برق در ایران کمتر از ۱۲۰۰ کیلووات ساعت است، در حالی که این رقم در اتحادیه اروپا حدود ۱۸۰۰ کیلووات ساعت است. این شاخص در برخی کشورها مانند آمریکا و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس چندین برابر ایران است.
مقصر جلوه دادن مردم در مصرف بیرویه برق در حالی است که ۱۳ درصد برق تولیدی ایران در شبکه فرسوده انتقال و توزیع تلف می‌شود و دولت‌ها طی دو دهه گذشته برنامه نوسازی شبکه را به فراموشی سپرده‌اند.
بیشتر بخوانید: جهش چشمگیر تولید برق در جهان و تعلل ایران
تلفات شبکه فرسوده انتقال و توزیع ایران معادل ۴۰ درصد از مصرف خانگی برق کشور است؛ رقم عظیمی که با قیمتهای کنونی برق در منطقه، معادل چهار تا پنج میلیارد دلار زیان سالانه است.
از طرف دیگر، بخش اعظم نیروگاههای برقی ایران از نوع بخاری یا گازی با راندمان ۲۹ تا ۳۳ درصد است که در فراینده تبدیل انرژیهای فسیلی مانند گاز، گازوئیل و مازوت به برق، بخش اعظم آن تلف می‌شود. ایران طی یک دهه گذشته نتوانسته برنامه تبدیل نیروگاههای گازی و بخاری به چرخه ترکیبی با راندمان ۴۵ درصد را محقق کند و هم‌اکنون نیروگاههای چرخه ترکیبی سهمی ۳۹ درصدی در ظرفیت اسمی نیروگاهی کشور دارند. نیروگاههای گازی و بخاری با راندمان پایین نیز مجموعا سهمی ۴۳ درصدی در ظرفیت تولید برق کشور دارند.
سهم برق اتمی و نیروگاههای تجدیدپذیر از ظرفیت تولید برق ایران هر کدام یک درصد است. بقیه ظرفیت اسمی نیروگاهی ایران مربوط به برق آبی است.