پیشنهادهای کروبی؛ واقع‌بینانه یا ناممکن؟

دویچه وله این سوال‌ها از سعید رضوی فقیه روزنامه نگار در تهران و سراج‌الدین میردامادی روزنامه‌نگار در پاریس پرسیده است.

به عقیده سعید رضوی فقیه عملی بودن این دو پیشنهاد مبتنی بر یک پیش‏فرض است و آن هم این که آیا رهبران کنونی جمهوری اسلامی اراده‏‏ی جدی برای تن دادن به حاکمیت مردم و عمل کردن در چهارچوب همین قانون اساسی‏ فعلی جمهوری اسلامی دارند یا نه؟
پاسخ سعید رضوی فقیه به این سوال منفی است.

سراج الدین میردامادی طرح رفراندوم مهدی کروبی را اینگونه ارزیابی می‌کند که جامعه‏ی مدنی معترض ایران به خواسته‏ها و مطالباتی که این رهبران آن را برای حاکمیت واگویه می‏کنند، نرسیده‏اند. در نتیجه هم‏چنان به دنبال راهکارهای جدیدی هستند که این خواسته‏ها را طرح کنند و بتوانند حاکمیت را به تمکین در برابر آن راهکارها وادار کنند.
و سعید رضوی فقیه با نظری مشابه اضافه می‌کند که:

«آقای کروبی به عنوان یک رهبر سیاسی دلسوز برای کشور، قطعا آخرین تلاش‏های خود را خواهند کرد برای این که کشور ما در گذار از بحران سیاسی فعلی به آرامش برسد و در چهارچوب قانون و پذیرفتن حق حاکمیت ملت، پذیرش حق حکمیت و حاکمیت قانون، وفاقی در بین نیروهای سیاسی، حتی به صورت محدود شکل بگیرد.»

به گمان رضوی فقیه پیشنهاد مهدی کروبی گرچه نسبت به مطالبات جنبش بسیار متواضعانه است اما بسیار هم دلسوزانه و واقع‏بینانه است و اگر رهبران جمهوری اسلامی واقعا بخواهند بحران سیاسی فعلی که روی مسائل بین‏المللی و منطقه‏ای ایران هم تاثیر خواهد گذاشت و به منافع ملی و امنیت ملی ایران هم پیوند خواهد خورد پایان پیدا کند، قطعا باید به این خواسته‏ها که چیزی جز اجرای قانون، مطابق مصرحات اصول قانون اساسی نیست، تن بدهند.

ولی در ساختار موجود جمهوری اسلامی و قانون اساسی آن، برای رفراندوم چه شرایطی در نظر گرفته شده؟
نظر شخص رهبری به عنوان تعیین کننده‏ترین فرد در نظام موجود جمهوری اسلامی، چقدر می‏تواند نسبت به اجرای یک رفراندوم مساعد باشد؟
سراج‌الدین میردامادی می‌گوید «این‌ها مباحثی است که در آن با تردیدهای جدی مواجه هستیم.»
با وجود این تردید پس طرح آن‌ها چه تاثیری بر جامعه و حکومت می‌تواند داشته باشد؟

سعید رضوی فقیه معقتد است که نیروهای سیاسی طرف‏دار تندروهای داخل حاکمیت متوجه خواهند شد که راهکارهایی که در زمینه‏ی راهپیمایی‏های مانند ۹ دی یا ۲۲ بهمن، پیش گرفته بودند، اثربخش نبوده و باید انتظار تحرکات بعدی را داشته باشند:

«نیروهای سیاسی دلسوز که در میانه‏ی جریان ایستاده‏اند نیز باید متوجه باشند که اگر می‏خواهند نقشی ایفا کنند و کشور را از این بحران عبور بدهند و به سرمنزل آرامش برسانند و مشکلات عمیق‏تر از آن‏چه هست نشود، باید وساطت کنند و از ابزارهایی که در اختیار دارند، استفاده کنند برای این که رهبران جمهوری اسلامی و از جمله شخص آیت‏الله خامنه‏ای را تحت فشار قرار بدهند که به خواسته‏های ملت تن بدهند و به قانون اساسی و اصول قانون اساسی، به ویژه در فصل حقوق ملت، عمل کنند.»

به نظر سراج‌الدین میردامادی در شرایطی که در پی سرکوب‏ها و خشونت‏های اعمال شده، اشکال اعتراضات ممکن است تغییر کند و مثلا از شکل اعتراض خیابانی به اشکال دیگری تبدیل شود، میدان را برای چانه‏زنی رهبران اعتراضات با حاکمیت هم‏چنان باز بگذارد. او می‌گوید:
«ادامه‏ی این بحث‏ها، کار رسانه‏ای کردن و اطلاعیه دادن و مصاحبه کردن و هم‏چنان بر روی انتقادات و اعتراضات پافشاری کردن، می‏تواند این گمان خام حاکمیت را هم که بعد از راهپیمایی ۲۲ بهمن بر جنبش اعتراضی نقطه‏ی پایانی گذاشته شده، به چالش بکشد و رهبری و حاکمیت را در برابر این سؤال قرار بدهد که ممکن است اعتراضات و راهپیمایی‏های خیابانی کاهش پیدا کند.»

با این حال در آینده نزدیک شاهد مناسبت های دیگری خواهیم بود. چهارشنبه سوری، رفراندوم جمهوری اسلامی و مشابه آن‌. آیا مهدی کروبی در پیشنهادهایی که کرده، شانسی هم برای هریک از آن‌ها دیده است؟ بویژه که مسئله نظارت استصوابی اکنون در مجمع تشخیص مصلحت نظام هم موضوع بحث قرار گرفته است.

به عقیده سعید رضوی فقیه برگزاری راهپیمایی در کوتاه‏مدت قابل پیش‏بینی نیست. یعنی نمی‏توان انتظار داشت به سادگی، راهپیمایی‏هایی نظیر ۲۵ خرداد یا حتی تحرکاتی مانند ۱۳ آبان، روز قدس و ۱۶ آذر دیگر تکرار شود. ۲۲ بهمن امسال نشان داد که حکومت تمام توان خود را با هزینه‏های گزاف به‏کار خواهد برد تا از نمایش قدرت مسالمت‏آمیز مخالفان خود جلوگیری کند.

«اما فکر می‏کنم محدود کردن اختیارات شورای نگهبان امری است که با توجه به طرحی هم که در مجمع تشخیص مصلحت در مورد قانون انتخابات در دست بررسی است، یکی از مسائل چالش‏برانگیزی خواهد بود که طی ماه‏های آینده، فضای سیاسی کشور را تا حدی با خود مشغول خواهد کرد.
به نظر من، مساله‏ی آزادی انتخابات در فضای فعلی و با توجه به شرایط کنونی، امری است که بسیار بحث‏برانگیزتر خواهد بود تا مساله‏ی آزادی تجمع و حتی برگزاری راهپیمایی برای جمعیت‏ها و گروه‏های سیاسی.»

با این حال او بعید نمی‌داند که به مناسبت‏های مختلف و از جمله شاید در چهارشنبه‏سوری، با حرکت‏های خودجوش انفجاری مردم مواجه شویم. «بالاخره حکومت پلیسی‏ای که فعلا برقرار است، در شرایط خاصی با حرکت شجاعانه‏ی جوان‏ها غافل‏گیر خواهد شد.»

برخی ناظران هم معقتدند این نقطه ضعف پیام مهدی کروبی است که روشن نکرده اگر خواسته‌های طرح شده او عملی نشد، راهکارهای بعدی چه می‏تواند باشد.

سراج‌الدین میردامادی این انتقاد را رد می‌کند: «اتفاقاً این نکته‏ی حسن و مثبت آقای کروبی می‏تواند باشد که انتقادات و پیشنهادات را مطرح می‏کند و هم‏چنان بر ادامه‏ی این راه پافشاری می‏کند، اما این که بعد از این چه راهی را مطرح خواهد کرد و اشکال انتقاد و اعتراض چگونه ادامه پیدا خواهد کرد را باز می‏گذارد. این اتفاقا چیزی است که حاکمیت را با سردرگمی مواجه می‏کند. در حالی که اگر تعیین کند که ما فلان کار را خواهیم کرد، خود این می‏تواند حاکمیت را به این فکر بیاندازد، که راهکارهای سرکوب، ممانعت و منکوب کردن آن شکل از اعتراض را پیدا کند.»

NK/FW