چرا معترضان عراقی به ایران حمله می‌کنند؟

"برای عراقی‌هایی که رویای عراقی دموکراتیک را در سر دارند، حضور نیروهای شبه نظامی شیعی نزدیک به ایران و دخالتشان در سیاست  کابوسی است که شوربختانه به تحقق پیوسته است." این حرف امین احمد، یکی از معترضان عراقی است که این روزها در میدان تحریر یا آزادی بغداد به وضعیت کشورش اعتراض می‌کند.

امین احمد که ۲۵ سال دارد، به دویچه‌وله فارسی می‌گوید:"بسیاری ازعراقی‌ها احساس می‌کنند که ایران برایشان همسایه خوبی نبوده است. آنها فکر می‌کنند که دخالت ایران، عراق را عقب نگه می‌دارد و مانع این می‌شود که عراقی‌ها پیشرفت کنند و به آزادی‌های اجتماعی مدنظرشان برسند."

دور تازه اعتراضات در عراق از اول ماه اکتبر، نه مهرماه، امسال و در واکنش به وضعیت اقتصادی و معیشتی، فساد گسترده در حکومت و ناتوانی دولت در خدمات‌رسانی آغاز شد، اما این اعتراضات به‌تدریج جنبه سیاسی بیشتری یافت و دامنه خواسته‌ها و مطالبات معترضان به سرعت گسترش پیدا کرد.

امین احمد می‌گوید:"مساله فقط ایران هم نیست. خیلی از جوانان حاضر در تحریر با من همصدا هستند که قانون انتخابات و نظام سیاسی عراق باید به‌کلی متحول شود." 

او می‌گوید:" درگام اول باید قانون سهمیه‌بندی مبتنی بر فرقه و قومیت را منحل کرد و به ‌این وضع پایان داد. ما به هیچ یک از احزاب و سیاستمداران کنونی اعتماد نداریم. حتی آنها که مدعی حمایت از جنبش ما هستند."

وضعیت این روزهای میدان تحریر عراق یادآور همین میدان در قاهره در اوج بهار عربی است. مثل همان روزها، در عراق هم تظاهرکنندگانی با پس زمینه‌های اجتماعی و وابستگی‌های سیاسی گوناگون، در  چادرها و غرفه‌های مردمی ماندگار شده‌اند و با موسیقی و رقص و شعار و گاه سنگ‌پراکنی به اعتراضات خود ادامه می‌دهند. این تجمع گه گاه با یورش‌های جسته گریخته اما خشونت بار و مسلحانه به خون کشیده می‌شود.

در ضلع غربی میدان تحریر، مجتمع تجاری ۱۳ طبقه‌ای وجود دارد که از زمان سقوط صدام حسین درسال ۲۰۰۳ به‌صورت نیمه متروکه رها شده بود. 

تا پیش ازآغاز دور دوم اعتراضات، اهالی بغداد این بنا را با نام رستوران ترکی (مطعم الترکی) می‌شناختند، اما از ۲۵ اکتبر (برابر با چهارم آبان) که تظاهرکنندگان آن را تحت کنترل گرفته اند و از آن به عنوان مکانی برای استراحت، توزیع غذا و نوشیدنی و خدمات پزشکی استفاده می‌کنند، این ساختمان هم نام جدیدی گرفته است. اکنون این ساختمان به‌عنوان «کوه احد بغداد» شناخته می‌شود. در تاریخ جنگ‌های صدر اسلام، کوه احد سنگری استراتژیک بود که رها کردن آن به شکست مسلمین منجر شد. معترضین معتقدند که در این ساختمان ازخطر تک تیراندازها در امانند و تخلیه کردن آن برابر است با پذیرفتن شکست.

به عادل المهدی اعتماد نداریم

ورودی ساختمان رستوران ترکی، پوشیده است از بنرهایی بزرگ با شعارهایی چون" نه ایران، نه سعودی، نه آمریکا، نه بعث و نه بارزانی و نه جاسوس های اسراییل!"

در میان آنها، بنرهای بزرگ هواداران مقتدی صدر نیز به چشم می‌خورد. از همان روزهای آغازین تنش‌ها، مقتدی صدر از معترضان حمایت کرد و اندکی بعد خواستار تغییر کابینه شد.

ملاذ ليث فؤاد، دختر دانشجوی بیست و شش ساله، اطمینان دارد که" کسانی که بخشی از مشکل هستند، نمی‌توانند راه حلی برای آن ارائه کنند. مقتدی صدر و سایر کسانی که تظاهر به حمایت از ما می‌کنند، می‌دانند که توانایی مقابله با مردم را ندارند."

به نظر می‌رسد تظاهرکنندگان قصد ندارند به خانه‌هایشان بازگردند. عباس علی، معترض ۳۲ ساله  اهل بغداد است. او که از جمعه شب، اول نوامبر، در میدان تحریر حضور دارد، به دویچه وله فارسی می‌گوید اعتماد میان مردم و حکومت به‌کلی از میان رفته است.

او می‌گوید:" چطور می‌توان به وعده‌های آنها اعتماد کرد وقتی هر روز افراد بیشتری هدف گلوله قرار می‌گیرند؟"

او می‌گوید:« اصلاح کابینه هیچ‌کس را فریب نخواهد داد. عادل المهدی می‌گوید به محض اینکه جانشینی برایش پیدا شود قدرت را تحویل خواهد داد، اما بدیلی که ما خواستارش هستیم متفاوت از چیزی است که او در نظر دارد. ما انقلاب می‌خواهیم."

در واکنش به چنین خواسته‌هایی، عادل المهدی هرچند بر انجام اصلاحات اساسی برای پاسخ دادن به مطالبات معترضان پای فشرده، اما دست کم فعلا کناره‌گیری خود از قدرت را رد کرده است.

مانند بسیاری از زنان جوان دیگر ملاذ هر روز در میدان حاضر می‌شود. او با تهیه فیلم و عکس و نشر آن در شبکه‌های اجتماعی به معترضان کمک می کند. 

او معتقد است که نارضایتی در سراسر کشور  بسیار فراگیرتر از آن چیزی است که در شهرهای بزرگ دیده می‌شود: "دوربین‌ها شاید تنها بر بغداد، بصره و کربلا متمرکز باشند، اما با این حال بسیاری از اهالی انبار و موصل و شهرهای دیگر هم اینجا و در کنار ما هستند."

او به جو امنیتی شدید حاکم بر شهرهایی با اکثریت سنی، خصوصا آنها که تا چندی پیش تحت تسلط داعش بودند اشاره می‌کند و می‌گوید که در آنجا کوچک‌ترین حرکت اعتراض‌آمیز سریعا خاموش می‌شود. او می‌خواهد که "همه بدانند، این مساله شیعه یا سنی نیست؛ مساله عراق است."

حق ادا نشده همسایگی

حجم مبادلات ایران و عراق تا بستان گذشته به ۱۹ میلیارد دلار رسید. خوار و بارفروشی‌های سراسر عراق مملو از اجناس ایرانی است. حتی در میان بسته‌های مواد غذایی که میان تظاهرکنندگان توزیع می‌شود، اقلام ایرانی به چشم می‌خورد.

با وجود این، شبکه‌های اجتماعی پر است از ویدیوهایی که در آن عراقی‌ها هم‌وطنانشان را به تحریم کالاهای ایرانی دعوت می‌کنند.

احساسات ضدایرانی، شعارها و سخنرانی‌ها علیه ایران در هفته‌های گذشته شدت گرفته است. کار از شعار هم گذشته و به‌عنوان مثال، در کربلا به ساختمان کنسولگری جمهوری اسلامی در این شهر حمله شد.

به نظر ملاذ "معترضان تنها به حکومت ایران حمله می‌کنند و نه مردم این کشور. عراقی‌ها همواره میزبانان خوبی برای زایران ایرانی بوده‌اند. اما اگر مداخلات حکومت ایران ادامه پیدا کند، چه کسی تضمین خواهد کرد که این نفرت گسترش پیدا نکند؟"

بسیاری از مقامات ایرانی در مقابل معترضان موضع گرفته‌اند و گزارش‌هایی از حضور مستقیم قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در عراق برای فرماندهی نحوه مقابله با اعتراضات منتشر شده است. آیت الله خامنه ای اعتراضات عراق را به « فتنه۹ دی» تشبیه و " آمریکا و برخی کشورهای منطقه" را به ایجاد تشنج در عراق و لبنان متهم کرد.

عباس علی در تایید حرف‌های امین و ملاذ به دویچه وله فارسی میگوید:"از بغداد که فراتر رویم، احساسات ضد ایرانی محتوای دیگری می‌یابند و به تنفر قومی نزدیک می‌شوند."

او در دوسال گذشته به‌خاطر قراردادی کوتاه مدت با یک شرکت مخابراتی، مرتب به بصره سفر می‌کرده است. مطابق مشاهدات او، مردم در شهرهایی مانند بصره، داعش و هم‌پیمانانشان را فراموش کرده‌اند و حالا ایران را مسئول همه کمبودها می‌دانند.

به گفته او، "در حومه بصره، در ساحل شط العرب می‌توان آبادان و خرمشهر را در کرانه اروند رود دید. هربار که بصره به خاطر کمبود برق در تاریکی فرومی‌رود، آبادان و خرمشهر غرق در نور از آن سوی اروند دیده می‌شوند. اهالی منطقه سابقا صدام را مسئول این وضعیت می‌دانستند، اما اکنون فکر می‌کنند ثروت عراق توسط کسانی به تاراج می‌رود که وابستگیشان به ایران از روز روشن‌تر است."

با بالاگرفتن بحران سیاسی عراق، معلوم نیست که در ماه‌های آینده روابط میان دو کشور به کدام سو خواهد رفت. استاندار مهران روز هشتم آبان ماه (سی اکتبر)، خروج کامیون و ماشین‌های ترانزیتی را به خاک عراق به دلیل "اوضاع نابسامان عراق" ممنوع اعلام کرد. برخی از نقاط مرزی بسته شده و از زایران ایرانی خواسته شده است که فعلا برای زیارت راهی عراق نشوند.

تصمیم فیفا هم نشان می‌دهد که مناسبات دو کشور همسایه این روزها چه حال و هوایی دارد. قرار است مسابقه فوتبال میان تیم‌های ملی ایران و عراق به جای بصره، در ورزشگاهی در کشوری ثالث برگزار شود. این وضعیت برای رابطه دوستانه میان  دوکشوری که سه دهه پیش، هشت سال را در جنگ گذراندند، به هیچ وجه نشانه خوبی نیست.