یوسفی اشکوری: ایران حج را با منافع سیاسی‌اش گره زده است

در پی اعلام لغو سفر حج تمتع برای ایرانیان در سال جاری، پرسش‌های زیادی در این زمینه مطرح شده است. ایران و عربستان یکدیگر را به "سیاسی‌کاری" متهم می‌کنند. عربستان می‌گوید ایران مراسم کاملا دینی و مذهبی حج را سیاسی کرده و ایران هم معتقد است که عربستان اختلافات سیاسی‌اش با ایران را وارد قضیه حج کرده و بدین ترتیب مانع انجام این فریضه دینی برای ایرانیان شده است.

حسن یوسفی اشکوری پژوهشگر دینی در گفت‌وگو با دویچه‌وله در ابتدا تاکید می‌کند که حج مراسمی کاملا دینی و مذهبی است. او می‌گوید: « حج یک مراسم کاملا مذهبی​ست. هرچند در دین اسلام امور سیاسی و امور معنوی یا امور دنیوی و اخروی را نمی​توان به طور مطلق ازهم جدا کرد و خود این مراسم حج می​تواند پیام سیاسی داشته باشد اما نه به معنای سیاست​بازی و یا منافع سیاسی و یا چیزی را بر سنت حج اضافه کردن.»

بیشتر بخوانید: رئیس سازمان حج: عربستان مرتکب گناه شده و باید هزینه بپردازد

او مراسم "برائت از مشرکین" را که از سوی جمهوری اسلامی ایران به مراسم حج اضافه شده مصداقی از این سیاست‌بازی دانسته و می‌گوید: «اساسا این شعار برائت از مشرکین از کجا آمده؟ مگر در زمان پیغمبر اسلام یا در گذشته در زمان خلفای راشدین، قرن اول و دوم هجری، ما چیزی به ​نام برائت از مشرکین داشتیم؟ این در سنت حج نبوده. خود آقایان در رساله​هایی که نوشته​اند، مراسم حجی که نوشته​اند، در کدامیک از این رساله​ها نوشته​اند که برائت از مشرکین جزو مناسک حج است؟ حتی خود آیت​الله خمینی یا دیگر مراجع امروز این را جزو مناسک حج نیآورده​اند. بنابراین این ایراد هست و دولت عربستان حق دارد اعتراض بکند.»

وی اما در مقابل عربستان را نیز بی‌تقصیر نمی‌داند چرا که اختلافات سیاسی‌اش با ایران را در مسئله حج دخالت داده است.

حج دیگر فقط یک حکم اولیه شرعی نیست

به نظر اشکوری امروز دیگر مثل صدر اسلام یا زمان امپراطوری‌های اسلامی ملل مسلمان تحت قیمومت یک دولت واحد نیستند. او می‌گوید از آنجا که الان مفهوم دولت جدید به میان آمده و مسئله منافع ملی و تمامیت ارضی مد نظر است دیگر نمی‌توان گفت عربستان حق ندارد مانع انجام فریضه حج بخشی از مسلمانان شود.

او می‌گوید: «ما دولتی داریم به ​نام دولت عربستان که خودش را خادم​الحرمین می‌داند و متصدی حرم مکه و مدینه است. از سوی دیگر هم حدود ۵۰ کشور اسلامی داریم و دولت‌های دیگر را هم داریم که مسلمانان آنجا هر سال برای حج تمتع و یا حج عمره به مکه می​آیند. در اینجاست که هم دولتی که میزبان است و هم دولت​هایی که میهمان هستند، هر دو با توجه به منافع و مقتضیات و شرایطشان می‌توانند تصمیم بگیرند. مثلا دولت ایران می​تواند به ​ایرانی​ها بگوید امسال ما این مشکل​ها را داریم و حاجی​ها نباید به مکه بروند. این حق را دارد، برای اینکه امروز دیگر ما پدیده​ای به​ نام دولت و قدرت و مفهومی به ​نام منافع ملی داریم.»

به نظر این پژوهشگر دینی وقتی دولت میزبان یا میهمان بگوید مردم نمی‌توانند امسال به حج بروند، دیگر حج بر مسلمانان آن کشور واجب نیست.

برخوردهای فرقه‌ای شیعیان ایرانی

یکی دیگر از ایراداتی که عربستان در مورد ایرانیان مطرح می‌کند، انجام اعمالی است که در حج جایز نیست مثل قرائت قرآن با صدای بلند یا شعار دادن هنگام مناسک حج.

حسن یوسفی اشکوری در این باره می‌گوید: «من خودم ۳۵ سال پیش، در همین دوران جمهوری اسلامی، به مکه رفتم و همین مسائل را خودم آنجا دیدم. در مراسم طواف کعبه برای پهلوی شکسته حضرت فاطمه گریه می​کنند. در مراسم عرفات برای امام حسین و امام حسن گریه می‌کنند و تلویحا به قاتلان​شان لعن می​فرستند. یا مثلا با اینکه خود مراجع شیعه هم می‌گویند آنجا شما می​توانید پشت سر امام اهل سنت نماز بخوانید، ولی یک عده نمی​خوانند. هنگامی که در مسجد​الحرام نماز اعلام می​شود، یک دفعه می‌بینید که شیعیان از صف​ها دارند جدا می​شوند. از صف مسلمانان، از صف نماز، از صف اطراف مسجدالحرام خارج می​شوند، پشت به نماز می‌کنند. حالا ما شیعیان آن قدر به نماز اول وقت و نماز جماعت بها نمی​دهیم، ولی اهل سنت روی این مسائل بسیار قاطع هستند و بسیار برای​شان مهم است. وقتی شما از صف نماز جماعت خارج می​شوید و پشت به صف نماز جماعت می​کنید، خب معلوم است که اهل سنت تحریک می‌شوند.»

بیشتر بخوانید: لغو حج ایرانی‌ها؛ خواسته‌های ایران در تقابل با محدودیت‌های عربستان

اشکوری می‌گوید اگر یک ناظر بیرونی برای تهیه یک گزارش بی‌طرفانه به مراسم حج برود کاملا متوجه می‌شود که شیعیان و به طور خاص شیعیان ایرانی از بقیه مسلمانان کاملا متمایز هستند و کارها و رفتارهایی را می‌کنند که حتی سایر شیعیان هم آنها را انجام نمی‌دهند.

او می‌گوید: «در ایران چون قضیه خیلی سیاسی شده، این رفتارها هم تشدید شده‌اند. وگرنه شیعیان که منحصر به ایران نیستند، دهها میلیون شیعه در جاهای دیگرهم هستند. شیعیان عراق هم می‌روند، شیعیان پاکستان یا جاهای دیگرهم می​آیند. آن​ها هم البته به دلیل مسائل فقهی مشکل دارند ولی این قدر تشدید نشده، به​خاطر اینکه اینجا با منافع دولت ایران گره خورده است.»

به عقیده این پژوهشگر دینی این گونه اعمال حساسیت‌برانگیز به مرور زمان تبدیل به دشمنی می‌شود و نه تنها نفعی ندارد بلکه ضرر هم خواهد داشت.