۲۱ فوریه روز جهانی زبان مادری

زبان مادری نخستین زبانی‌ست که کودک با آن آغاز به سخن می‌کند، بی آنکه آن را آموخته باشد. کودکان به شدت از والدین یا آموزگاران خود تقلید می‌کنند. به همین دلیل نیز آنان در رشد زبانی کودک تاثیر به‌سزایی دارند.

سازمان جهانی یونسکو می‌خواهد نظر افکارعمومی را به زوال زبان‌هایی جلب کند که تنها ۱۰ هزار نفر گویش‌ور دارد. این زبان‌ها به دلیل آنکه اغلب به نسل‌های بعد منتقل نمی‌شوند، به کلی از یاد می‌روند. در جهان زبان‌های پرشماری هست که تنها کمتر از صد نفر گویش‌ور دارد. به این زبان‌ها نه هیچ گاه پرداخته شده و نه نوشته و یا سندی از آن در دست است.

در روز ۲۱ فوریه ۱۹۵۲ در داکا پایتخت آن زمان پاکستان (بعدها پایتخت بنگلادش) تظاهرات خونینی به وقوع پیوست. علت این درگیری یک مصوبه دولت بود که یگانه زبان رسمی کشور را زبان اردو اعلام می‌کرد. در حالی که اردو زبان مادری تنها ۳درصد جمعیت کشور بود. سازمان یونسکو بنا به درخواست کشور بنگلادش در ماه نوامبر ۱۹۹۹ این روز را به عنوان روز جهانی زبان مادری اعلام کرد.

زبان مادری عاملی مهم در رشد و توسعه جامعه انسانی است. زبان مادری اغلب به دلیل فشار بازدهی کار در جامعه زیر سرکوب می‌گیرد. این امر، بخشی از هویت و شخصیت طبیعی کودک را از او سلب می‌کند.

زبان‌های زنده پرشماری هست که تنها از سوی گروه‌های کوچکی به آن سخن گفته می‌شود و به همین دلیل در معرض زوال و نابودی قرار گرفته‌اند. هم‌اکنون حدود شش هزار زبان زنده در دنیا وجود دارد که ۲۵۰۰ مورد این زبان‌ها با خطر نابودی روبرو هستند. یعنی به طور متوسط در هر ماه دو زبان به دست فراموشی سپرده می‌شود. در حالی که هر زبانی یک نوع نگاه ویژه به جهان را بازتاب می‌دهد.

عامل‌هایی مانند جنگ، آوارگی و به حاشیه رانده شدن، مهاجرت و ترک اجباری زادگاه، و ترکیب و درآمیختگی زبان‌ها ازجمله خطراتی است که زبان مادری را تهدید به نابودی می‌کنند. حتا رسانه‌های جدید اطلاع‌رسانی نیز عاملی است برای غلبه یک زبان پرنفوذ جهانی مانند زبان انگلیسی، بر زبان‌های دیگر. ابزار هوشمند دیجیتال مانند تلفن یا تبلت هوشمند قابلیت استفاده از تمامی زبان‌ها را ندارند و آنها را عرضه نمی‌کنند.

"روز جهانی زبان مادری" نباید از آموزش چند زبانه غافل بماند. آموزش زبان دوم و حتا سوم، همیشه به معنای شناخت یک فرهنگی تازه، و به دنبال آن آشنایی با نگریستن به جهان از زاویه‌ای دیگر است.

نخستین گام برای نجات یک زبان رو به زوال، مستند کردن ساختار و واژگان آن است. از واژه‌نامه‌ها و قواعد دستوری آن زبان می‌توان کتاب‌های آموزشی برای مدارس تدوین کرد. نهاد "انجمن زبان‌های در معرض تهدید" در جوامعی که زبان‌های آن در معرض نابودی هستند، از بقای چندزبانی پشتیبانی می‌کند. تدریس دوزبانه یکی از این اقدامات است.