خوزستان و خوزستانی‌ها هر روز تشنه‌تر از دیروز
۱۳۹۷ تیر ۲۴, یکشنبه
خشکیدن کرخه و ادامه آتش‌سوزی دو هفته‌ای در هورالعظیم، دوباره خوزستان را وارد بحرانی جدی کرده است. خوزستان پنج رودخانه اصلی دارد اما کارون و کرخه از همه طولانی‌تر و حیاتی‌تر هستند. در روزهای گذشته خشک شدن کارون مشکلاتی را برای جنوب استان (آبادان، خرمشهر و شادگان) ایجاد کرد و حالا نوبت کرخه است که خشک شدن آن شهرهای جنوب غرب (حمیدیه، سوسنگرد، بستان، هویزه و رفیع) را در شرایط سختی قرار دهد، به طوری که ۵۲ روستای هویزه دو هفته است آب ندارند و از آب خام شهری استفاده می‌کنند و ورودی آب هورالعظیم به صفر رسیده است.
نهر نیسان خشکید و شهر رفیع و روستاهای هویزه چند روز است که آب ندارند. بی آبی همه را کلافه کرده؛ انسان، دام و گیاه. آب از لحاظ کمی و کیفی با مشکل مواجه شده است. نیسان که یکی از انشعابات کرخه است با گذر از رفیع در مرز با عراق به هور می‌ریزد. این نهر در حال حاضر آب ندارد.
پل ۷۵ دهنه شط عِلی در هورالعظیم که نقش جابه جایی آب از مخزن شماره دو به شماره سه تالاب را ایفا می‌کند، به علت پایین آمدن سطح آب عملاً از کار افتاده و آبی جابه‌جا نمی‌شود. موتور پمپ‌های تصفیه‌خانه‌های روستایی به دلیل بی‌آبی نهر نیسان به گِل نشسته‌اند. قرار بود میزان آب رها شده از سد کرخه از ۹۰ به ۱۳۰ مترمکعب افزایش پیدا کند، اما با وجود این، به علت برداشت بی‌رویه در بالادست باز هم مشکل بی‌آبی مرتفع نشد.
در سال‌های نه چندان دور، رفیع در دل هورالعظیم واقع شده بود، اما هور اکنون به دلایل مختلفی همچون سدسازی، عدم رعایت حق‌آبه، برداشت بی‌رویه آب در بالادست کرخه و خشکسالی حدود چهار کیلومتر از شهر عقب‌نشینی کرده است.
مردمانی درگیر دردسرهای آبی
روستای "جفیر یک" در بخش نیسان یکی از آن ۵۲ روستای بی‌آب و تشنه است؛ روستایی دورافتاده در جنوب غرب خوزستان و در ۵۵ کیلومتری شهرستان پهناور هویزه. نبود آب، زندگی انسان و حیوان را در این روستا از حرکت واداشته و به نظر می‌رسد که روستا خالی از سکنه است. شاید با بالا گرفتن عطش، چند خانواده‌ای که هنوز از روستا نرفته‌اند، عطای ماندن را به لقایش ببخشند و به راستی چرخ زندگی در اینجا برای همیشه از حرکت وا ماند.
"ام عدنان مسعودی" یکی از معدود کسانی که هنوز ریشه‌هایش در این خاک نخشکیده و کماکان در روستا مانده است، با اشاره به مخزن سفیدرنگ آب در کنار خانه‌اش می‌گوید: «ما آب نداریم. شرکت‌های نفتی اطراف برایمان آب تصفیه نشده می‌آورند. اما با این همه رفت و آمد و جمعیت برایمان کافی نیست. برای شرب هم از شهر آب می‌خریم.»
ام عدنان می‌افزاید: «به دلیل نبود آب، کشاورزی در این روستا دیگر ممکن نیست. بعضی از گوسفندان مردم تلف شده‌اند و بعضی دیگر را پیش از تلف شدن به فروش رساندند.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
"علی سیلاوی" دهیار جفیر یک درباره روستایشان می‌گوید: «براساس آخرین آمارگیری، این روستا ۷۰ خانوار و ۳۵۰ نفر جمعیت دارد. ۳۵۰ نفر کم نیست، اما دریغ از کوچک‌ترین امکانات.»
او که تنها بهورز روستای جفیر نیز هست، از شیوع بیماری‌های روده‌ای و اسهال در بین اهالی روستا خبر داده و توضیح می‌دهد: «آبی که به وسیله تانکر برای اهالی روستا آورده می‌شود، تصفیه شده و بهداشتی نیست و این موضوع باعث شیوع بیماری در روستا شده‌است.»
موج مهاجرت در راه است
"علوان سواری" یکی از اهالی رفیع که سال هاست به کار صیادی در تالاب مشغول بوده و اکنون بیکار شده‌است، نگران می‌گوید: «هیچ مزرعه و دامی با این وضع دوام نمی‌آورد. قبلاً هور تنها امید ما بود، پرنده‌ای شکار می‌کردیم و ماهی صید می‌کردیم و با آن زندگی می‌گذراندیم. دولت که کاری برای تحصیلکرده‌ها درست نکرده، حداقل معیشت ما را نگیرد.»
او شرکت‌های اکتشاف نفت را هم بی تقصیر نمی‌داند و می‌گوید با جاده‌سازی در هور و خشکاندن مساحت‌های بزرگی از آن جهت اکتشاف نفت، خسارت‌های زیادی به اکوسیستم منطقه وارد کرده‌اند. او اما هنوز به وعده مسئولان دربارهٔ رهاسازی آب از بالادست امیدوار است.
مسئولان محلی نیز با چالش بزرگی به نام تأمین آب شرب دام رو به رو هستند. کشاورزان هم که جای خود دارند.
«تنها منبع تغذیه هور العظیم به یک جاده خاکی تبدیل شده است. ما انتظار کمک و همراهی داریم. هوا به شدت گرم است و امکانات کم.» اینها را "کاظم بهدادمنش" عضو شورای شهر رفیع می‌گوید. او هشدار می‌دهد: «زنگ خطری بزرگ این بار از جنوب غرب استان به صدا درآمده. موج مهاجرت جدیدی به حاشیه شهرهای بزرگ در راه است. با تداوم این وضع مردم به خصوص دامداران برای جلوگیری از تلف‌شدن دام‌های خود مهاجرت خواهند کرد و این امر خالی شدن شهر از سکنه را درپی خواهد داشت.»
به گفته این عضو شورای شهر مرزی رفیع، تعداد ساکنان شهر در گذر زمان از جمعیتی بالغ بر ۲۰ هزار نفر به تنها سه هزار نفر رسیده است و این یعنی رشد منفی جمعیت. کارشناسان، علت فاجعه از بین رفتن مزارع و دامداری در این شهر را نبود و کاهش آب رود نیسان و هورالعظیم و عدم مدیریت آب در بالادست کرخه می‌دانند.
هور؛ مسلخ گاومیش‌های بی‌دفاع
از سوی دیگر این شرایط و گرمای زیاد، فضا را برای آتش‌سوزی در نیزارهای خشک تالاب مهیا کرده و آتش به جان هورالعظیم افتاده است. برخی از شهروندان بستان و هویزه از پوست اندازی گاومیش‌ها بر اثر بی آبی و گرم شدن هوا و همچنین آتش‌سوزی تالاب خبر می‌دهند اما مسئولان مرتباً تکذیب می‌کنند. کار به جایی رسید که صدا و سیمای محلی هم وارد کار شد و به سراغ این دامداران رفت.
در گزارشی که صدا و سیما پخش کرده پیرزنی از اهالی روستای رُمیم از توابع بستان در کنار اصطبل گاومیش‌ها می‌گوید: «دو ماه است که آب سالم نداریم. آبی که اکنون می‌خوریم فرقی با فاضلاب ندارد. پارسال وضعیت ما نسبتاً بهتر بود، اما امسال آب را از بالا بستند. تالاب از بس که خشک است و هوا گرم، مرتباً آتش می‌گیرد. طبیعت گاومیش‌ها هم به گونه‌ای است که باید در روز چند ساعت را در آب سپری کنند. به دادمان برسید که ما هم مسلمانیم.»
خبرگزاری موج نیز به نقل از برخی از شهروندان محلی موضوع سوختن گاومیش‌ها در هور را تأیید کرده‌است.
"ناظم ثبوتی" فرماندار هویزه اما روز پنج‌شنبه به خبرگزاری دولتی ایرنا گفت: «آتش‌سوزی در هورالعظیم به دام منطقه خسارت وارد نکرده و انتشار تصاویری مبنی بر سوختن تعدادی از گاومیش‌های رفیع از توابع هویزه در آتش‌سوزی تالاب صحت ندارد.»
او ادامه داد: «بخش عمده آتش‌سوزی هورالعظیم در ایران نبوده و آن مقدار هم که در سمت ایران بوده از رفیع ۱۷ کیلومتر فاصله داشته است که در آن نقطه فقط هنگ مرزی مستقر بوده و دامداری در آن منطقه ممنوعه وجود ندارد.»
"پای عراق و ترکیه در میان است"
"سیدعادل مولا" معاون محیط زیست استان خوزستان پای عراق را وسط می‌کشد و می‌گوید که عمده آتش‌سوزی در بخش عراقی این تالاب مشترک است. با اینحال او آب پاکی را روی دست همگان می‌ریزد و اعلام می‌کند که بعید می‌داند با توجه به وجود جنگ‌های داخلی در عراق بتوان با گفت‌وگو، عراقی‌ها را متوجه وضعیت وخیم هورالعظیم کرد. او با اعلام اینکه امکانات کافی برای خاموش کردن آتش در اختیار نداریم، تأکید می‌کند که دیپلماسی با کشور عراق نیز برای خاموش کردن هور فعلاً بی‌نتیجه مانده است.
"هدایت الله خادمی" یکی از نمایندگان خوزستان اما پای ترکیه را به میان می‌کشد و یکی از دلایل آتش‌سوزی‌های هورالعظیم را سدسازی‌های ترکیه بر روی رودخانه‌های دجله و فرات می‌داند. به گفته او، ترکیه سال‌هاست این پروژه را شروع کرده و باعث خشک شدن قسمت‌هایی از خاک عراق در حال حاضر و باعث خشک شدن قسمت وسیعی از مراتع این کشور در آینده‌ای نزدیک می‌شود. طبیعتاً بعد از خشک شدن کشور عراق، اولین کشوری که از جنبه‌های مختلف متضرر می‌شود، ایران است. او اذعان می‌کند که مانند موضوع گردوغبارها که ما هنوز نتوانسته‌ایم کشورهایی را که منشأ گرد و غبار هستند قانع به کمک کردن کنیم در این موضوع هم کاری صورت نگرفته است.
واکنش سرد رسانه‌های عراقی
رسانه‌های عراقی که این روزها سرگرم صندوق‌های رای آتش گرفته و تشکیل دولت جدید هستند، توجه آن چنانی به آتش هورالعظیم نداشتند. روزنامه الزمان در خبری اعلام کرد که این آتش‌سوزی نتیجه خشک شدن تالاب و گرماست و دود آن چندین شهر از استان میسان را در برگرفته است.
سایت الفرات وابسته به عمار حکیم نیز علت این آتش‌سوزی را نامعلوم توصیف کرده است. سایت شبکه العالم به نقل از سفیر عراق در تهران گفته که دولت عراق در جریان موضوع قرار گرفته و نمایندگانی از استان خوزستان با استاندار بصره در این خصوص رایزنی کرده‌اند.
"نمایندگانی که تشنگی نکشیده‌اند"
مردم خوزستان می‌گویند که نمایندگانشان در مجلس ایران کاری نمی‌کنند. برخی از کاربران شبکه‌های مجازی نمایندگان را افرادی توصیف می‌کنند که "تشنگی نکشیده‌اند."
"نعیم حمیدی" یک فعال اجتماعی عرب در یادداشتی می‌پرسد: «این روزها پرسش‌های مهمی ذهن مردمان خوزستان را درگیر ساخته، اینکه رئیس مجمع نمایندگان خوزستان کیست و کجاست؟ چرا فریاد و نهیبی نمی‌زند؟ چرا ظرفیت‌های قانونی ۱۸ نماینده را بسیج نمی‌کند؟ چرا نامه‌نگاری نمی‌کند؟ چرا به خرمشهر و آبادان و رفیع و هویزه نمی‌رود و از نزدیک با مردم رنج دیده این دیار ابراز همدردی نمی‌کند؟ حداقل برای گرفتن چند سلفی جهت انتخابات آینده!»
مردم شهرهای مختلف خوزستان در صفحات مختلف شبکه‌های مجازی این روزها یک هشدار مشترک را بازنشر می‌کنند. آنها با یادآوری فریاد تشنگان در خرمشهر و آبادان و اعتراضات چند روزه مردم در این شهرها، هشدار می‌دهند که گاومیش‌های سوخته، روستاهای بی‌آب، هوای گرم و پر از گرد و غبار، مردم خسته و عصبانی و مسئولان بی‌تفاوت، همه در کنار هم به مانند یک انبار مهمات قدیمی می‌مانند که هر لحظه می‌تواند منفجر شود؛ مثل خرمشهر در روزهای گذشته.