دستور خامنه‌ای به روایت لاریجانی؛ بحث بودجه یا ساختار نظام؟
۱۳۹۷ بهمن ۲۱, یکشنبه
هنوز هم با گذشت پنج روز از سخنان علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران، در رابطه با "دستور اصلاح ساختار کشور" از سوی رهبر جمهوری اسلامی، بحث‌ها و گمانه‌زنی‌ها در این مورد ادامه دارد. یک نماینده مجلس "اصلاحات ساختاری" در ایران را برای خروج از وضعیت کنونی ضروری دانسته است؛ نماینده‌ای دیگر اما می‌گوید، معلوم نیست جمله‌ای که لاریجانی درباره "اصلاح ساختار بودجه" گفته است حتما از رهبر جمهوری اسلامی بوده باشد.
علی لاریجانی چهارشنبه گذشته در جریان یک سخنرانی در قم از جمله گفته بود: «رهبر انقلاب با تدبیر دستور اصلاح ساختار کشور در مدت چهار ماه آینده را دادند.». رئیس مجلس ایران با اشاره به اینکه "در این جهت وفاق داخلی و وحدت درونی یکی از الزامات مهم سیاست داخلی است"، تأکید کرده بود که در شرایط فعلی، "دامن زدن به مشاجرات سیاسی به صلاح کشور نیست."
جلال میرزایی، نماینده مجلس شورای اسلامی، روز یکشنبه ۲۱ بهمن (۱۰ فوریه) با اشاره به اینکه "باید صبر کنیم ببنیم که مراد مقام معظم رهبری درباره اصلاح ساختاری چیست"، درباره سخنان اخیر لاریجانی گفت: «واقعیت این است که کشور در حال حاضر در حوزههای اقتصادی دچار یک انفعال و رکود است.»
این نماینده اصلاح‌طلب تأکید کرد که «در حوزه سیاسی هم تقریبا همین وضعیت را داریم و غیر از بیان مسائل راهکاری دیده نمی‌شود و راه‌حل‌هایی که بعضا ارائه میشود، پیش پا افتاده و غیرعملیاتی است.»
"وضع موجود قابل دفاع نیست"
به گزارش ایلنا، میرزایی حوزه فرهنگی را هم مشمول "انفعال و رکود" دانست و گفت: «در حوزههای فرهنگی هم بالندگی که باید را مشاهده نمی‌کنیم. دانشگاه‌ها آن خروجی که باید داشته باشند را ندارد. بیم آن می‌رود دستاوردهایی که نظام با هزینه‌های زیاد به دست آورده است، در معرض خطر قرار بگیرند.»
جلال میرزایی افزود: «اگر می‌خواهیم کشور را با هزینه کمتر از این وضعیت خارج کنیم و کارها روان شود باید اصلاحات ساختاری صورت گیرد و این کار نیازمند اصلاح رویکرد هم هست.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
این نماینده مجلس با تأکید بر اینکه "وضع موجود قابل دفاع نیست"، هشدار داد: «اگر رویکرد ما در اداره کشور بر اساس مفروضات موجود و شناخت نادرست‌مان از تحولات بین‌المللی باشد و نگاه سطحی به مسائل داخلی داشته باشیم، بیم آن می‌رود که چالش‌های پیش رو به بحران تبدیل شود.»
کور کردن چشم به جای برداشتن ابرو
میرزایی همچنین با اشاره به انحلال سازمان برنامه و بودجه توسط رئیس جمهوری سابق ایران، گفت که محمود احمدی‌نژاد: «برای اینکه بر بوروکراسی اداری غلبه کند، تصمیات خلق‌الساعه می‌گرفت، زیرا فکر می‌کرد سازمان برنامه و بودجه و بوروکراسی اداری مانع توسعه است. بنابراین تصمیماتی که برای اصلاح ساختاری آن زمان صورت گرفت، به جای اینکه ابرو را درست کند چشم را کور کرد که نتیجه‌اش را ما دیدیم.»
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، عضو هیأت رئیسه مجلس ایران، در همان روز سخنرانی علی لاریجانی در قم در واکنمش به اظهارات رئیس مجلس گفته بود که دستور رهبر جمهوری اسلامی نه در مورد اصلاح ساختار کشور، بلکه درباره "اصلاح ساختار بودجه" بوده است. این عضو اصولگرای هیأت رئیسه مجلس ایران همچنین تأکید کرده بود که: «اصلاح ساختار بودجه‌نویسی کشور موضوعی است که مورد تأکید بسیاری از نمایندگان مجلس، صاحب‌نظران و کارشناسان مرکز پژوهشهای مجلس نیز قرار گرفته و چیز جدیدی نیست.»
مدیرکل فرهنگی و روابط عمومی مجلس ایران نیز هم‌زمان مضمونی مشابه را اعلام کرده و افزوده بود: «تصور رسانه‌ها مبنی بر لزوم اصلاح ساختاری در کشور از سخنان آقای لاریجانی برداشت دقیقی نیست.»
خبرگزاری ایلنا نیز پنجشنبه گذشته اقدام به انتشار توضیحات علی لاریجانی در خصوص سخنان خود کرده و از قول او نوشته بود که موضوع نه بر سر ساختار نظام سیاسی کشور، بلکه بر سر "اصلاح ساختار نظام بودجه‌ریزی" ایران بوده است.
رئيس مجلس شورای اسلامی در ادامه با اشاره به اینکه می‌بایست در بودجه تغییراتی بر اساس "شرایط تحریمی" صورت گیرد، تاکید کرده بود که «حجم دولت باید بر اساس سیاست‌های کلی، کوچک و چابک شود.». لاریجانی اما توضیحات بیشتری در خصوص "کوچک و چابک شدن" دولت نداده بود.
"کلاف سر در گم" در صورت عدم "اجماع"
جلال میرزایی در بخش دیگری از سخنان امروز خود با بیان اینکه "باید ببنیم مقصود رهبری چیست و مجلس چه گام‌هایی می‌تواند بردارد"، گفت: «مدت‌ها است در مورد کارآمد کردن قوه مجریه فکر می‌کنیم و نمایندگان بعد از سه سال به این نتیجه رسیده‌اند که یک جای کار مجلس می‌لنگد و بیشتر کارکردهای محلی دارد و همین مسئله باعث شده است ناکارآمد شود.»
این عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس ایران ضمن تأکید بر لزوم "اجماع" جریان‌های سیاسی برای "انجام اصلاحات ساختاری در کشور" گفت: «اگر قرار باشد یک جایی بخواهیم اصلاحی انجام دهیم اما گروهی ناراضی باشند و یک نهادی هم انتقاد کند، همین وضعیتی است که در حال حاضر داریم و به جای اینکه گره‌ای باز کنیم گره‌های بیشتری را اضافه می‌کنیم و دست آخر یک کلاف سر در گم خواهیم داشت.»
هم‌زمان با میرزایی، حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو دیگر کمیسیون برنامه و بودجه مجلس ایران، با اشاره به اینکه رهبر جمهوری اسلامی "چهار یا پنج مورد را تاکید کرده بودند که به نظر من هیچکدام در لایحه بودجه‌ای که دولت آورد لحاظ نشده بود"، سخنان اخیر علی لاریجانی را تنها مربوط با اصلاح بودجه دانسته است.
توصیه خامنه‌ای برای انطباق بودجه با "شرایط تحریم"
حاجی دلیگانی به خبرگزاری ایلنا گفت: «آذرماه قرار بود که دولت بودجه را تحویل دهد ولی به جهت نقطه نظرات و ایراداتی که حضرت آقا به بودجه داشتند، درنتیجه دولت ارائه بودجه را تا چهارم دی‌ماه به تعویق انداخت تا بتواند آن نقطه نظرات و ایراداتی را که به درستی راجع به بودجه بود را اصلاح کند و ارائه دهد.»
این نماینده نزدیک به جبهه پایداری در ادامه با اشاره به اینکه "آنچه به عنوان لایحه بودجه آمد، خیلی تفاوتی با قبل نکرده بود"، مدعی شده است که طبق توصیه رهبر جمهوری اسلامی باید «بودجه به نحوی بسته شود که بتواند در شرایط تحریم بهترین عملکرد را داشته باشد.»
به گزارش ایلنا، حاجی دلیگانی سخنان اخیر رئیس مجلس ایران را بدین‌گونه تفسیر کرده است: «یکی دیگر از نکاتی که حضرت آقا فرموده بودند این بود که درست است که بودجه یک ساله نوشته میشود ولی لایحه بودجه در نحوه نوشتن به گونه‌ای باشد که ادامه آن را سال ۹۹ (بنویسیم) که مکمل یکدیگر باشند که این مورد هم لحاظ نشده بود. علاوه بر این بودجه را هم دو سقفی بسته بودند و این هم یک اشکال اساسی بود که در بودجه‌ای که تنظیم شده بود وجود داشت، لذا به نظر می‌رسد نکته‌ای که آقای لاریجانی گفتند در همین راستا باشد.»
این نماینده اصولگرا سپس در پاسخ به این پرسش که چرا رهبر جمهوری اسلامی مهلتی چهارماهه را برای انجام این "اصلاحات" تعیین کرده، زیرا اگر صرفا بحث بودجه مطرح بود باید تا پایان امسال تکلیف لایحه آن روشن می‌شد، گفته است: «حالا این جمله را آقای لاریجانی گفته، معلوم نیست که این جمله حتما از مقام معظم رهبری باشد.»
دولت دوازدهم لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ را روز ۱۵ دی‌ماه گذشته به مجلس ایران ارائه کرد. این لایحه قرار است پس از ارائه گزارش نهایی کمیسیون تلفیق، در روز ۲۹ بهمن در صحن علنی مجلس بررسی شود.
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، پیش‌تر گفته بود که رهبر جمهوری اسلامی درباره لایحه مزبور "رهنمودهایی" را به دولت داده است. یکی از مشکلات عمده بودجه ۹۸ پیش‌بینی درآمدهای نفتی ایران با توجه به تحریم‌های آمریکا عنوان میشود. به گفته مرکز پژوهشهای مجلس، لایحه بودجه ۹۸ درآمدهای نفتی را ۱۴۲ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته که از لحاظ ریالی، افزایشی ۳۲ درصدی را به نسبت سال جاری (۹۷) نشان می‌دهد. میزان صادرات نفت ایران اما به خاطر تحریم‌های آمریکا، به بیش از نصف گذشته رسیده است.
"افول کارآیی" در سطوح مختلف
روز گذشته نیز محمود علیزاده طباطبایی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران با اشاره به سخنان اخیر علی لاریجانی در مورد دستور خامنه‌ای برای "اصلاح ساختاری" در ایران، گفته بود: «از زمانی که قانون اساسی تصویب شد، در فصل سوم آن اصلاح ساختار اداری و ایجاد نظام اداری کارآمد پیش‌بینی شده بود ولی این اصل محقق نشد و درباره این موضوع هیچ اقدامی صورت نگرفت و در اولین اصلاح قانون اساسی نیز نه تنها کارآمدی نظام بالاتر نرفت بلکه به مراتب بدترهم شد.»
این حقوقدان با اشاره به "افول کارآیی" قوه قضائیه در سه دهه گذشته، انتقادات جدی به عدم "کارآیی لازم" صدا و سیمای جمهوری اسلامی، نیاز شدید به اصلاحات در "نظام اجرایی" ایران و نیز فراگیر شدن طرح مسأله‌ای تحت عنوان "بن‌بست" جایگاه رهبری جمهوری اسلامی در محافل سیاسی، بر لزوم اجرای اصلاحاتی در این حوزه‌ها تأکید کرده است.
این عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران گفته است: «من فکر می‌کنم که همه مسئولان به این جمع‌بندی رسیده‌اند که باید اصلاح ساختاری نظام انجام شود. امیدواریم این کار طبق یک فرآیند کاملا دموکراتیک تحقق پیدا کند و شایسته‌ترین افراد که در همه زمینه‌ها تسلط دارند بتوانند برای اصلاح ساختار قدمی بردارند.»
بحث لزوم انجام تغییرات و اصلاحات در "ساختار نظام" از طرف رهبر جمهوری اسلامی موضوع تازه‌ای نیست. علی خامنه‌ای در سال ۱۳۹۰ نیز، زمانی که هنوز جامعه ایران به تمامی از التهاب ناشی از اعتراضات وسیع به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ خارج نشده بود، تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی را کاملا منتفی ندانست. سخنان اخیر منتسب به رهبر جمهوری اسلامی در مورد "اصلاحات ساختاری" نیز از سوی برخی ناظران در سطحی کلان‌تر از صرف بودجه نگریسته شده است.