مطبوعات "در حال احتضار" ایران و هشدار سه نماینده به روحانی
۱۳۹۷ اسفند ۲۲, چهارشنبه
سه تن از مدیران مطبوعاتی که هم‌زمان نماینده مجلس شورای اسلامی هم هستند، در نامه‌ای سرگشاده به حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، خواستار توجه او به وضعیت اقتصادی مطبوعات کشور در سال آینده (۱۳۹۸) و رسیدگی به وضعیت این "بیمار در حال احتضار" شده‌اند.
الیاس حضرتی، مصطفی کواکبیان و محمدعلی وکیلی، نمایندگان تهران در مجلس شورای اسلامی و به ترتیب مدیران مسئول روزنامه‌های "اعتماد"، "مردم‌سالاری" و "ابتکار"، در نامه خود خطاب به روحانی که متن آن دیروز سه‌شنبه ۲۱ اسفند (۱۲ مارس) در خبرگزاری ایسنا منتشر شد، با اشاره به نگرانی‌هایی که پیش‌تر با رئیس جمهوری ایران در میان گذاشته‌اند، از جمله نوشته‌اند: «بار دیگر تاکید می‌کنیم نفس‌های به شماره افتاده نشریات مکتوب در سال ۹۷ می‌رود تا در تندباد کم‌توجهی‌ها و سوءمدیریت بخش‌های مسئول در دولت و سایر دستگاه‌های تصمیم‌گیر، قطع شود و بیمار در حال احتضار مطبوعات، برای همیشه رخت از کشور بربندد.»
نویسندگان نامه در ادامه با اشاره به جهش قیمت ارز در ایران از ابتدای سال ۹۷ و اینکه "حتی محصولاتی که ارزبری خاصی هم نداشتند رشد حدود صد در صدی را تجربه کردند"، نوشته‌اند: «همه متولیان هم در هر موضوعی با مناسبت و بی‌مناسبت از مجلس و دولت و سازمان تعزیرات حکومتی و شورای رقابت و… خود را ملزم دیدند اهمیت ورود به بازار برای رساندن آن به تعادل را یادآور شوند.»
این سه مدیر مطبوعاتی سپس تأکید کرده‌اند: «طنز ماجرا آنجاست که دغدغه‌های مردم درباره گرانی‌ها از طریق همین مطبوعاتی به گوش مسئولان می‌رسد که خودشان به شکل مشقت باری در حال گذران روزانه امورات خود هستند و همان اقتصاد نیم بند این حوزه که بارها به آسیب‌شناسی آن پرداخته شده نیز در اثر افزایش لجام‌گسیخته قیمت ملزومات این صنف، لطمه اساسی دیده است.»
مطبوعات "مرغ عزا و عروسی خوان ایران"
سه نماینده مجلس در ادامه نامه خود به حسن روحانی با تأکید بر "رشد سیصد درصدی اقلام اصلی انتشار مطبوعات نظیر کاغذ و زینک" نوشته‌اند: «می‌دانید تامین کاغذ داخلی کاملا به خارج از کشور و قیمت ارز وابسته است. در ماه‌های گذشته با توجه به نامشخص و غیر شفاف بودن میزان تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات کاغذ، نبود معیارهای مشخص برای انتخاب شرکت‌های واردکننده کاغذ با ارز دولتی و در پرتو بی‌توجهی کامل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر امر توزیع آن، تقریباً مطبوعات نتوانستند از این ظرفیت بهره‌ای ببرند.»
آنان سپس به "ابهامات جدی" در رابطه با "میانگین تخصیص یارانه به مطبوعات و ملاک‌های توزیع عادلانه آن" اشاره کرده و افزوده‌اند: «به این آشفته بازار، بی‌ثباتی مدیریتی در معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد و خالی بودن کرسی معاون را نیز اضافه کنید.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
الیاس حضرتی، مصطفی کواکبیان و محمدعلی وکیلی مطبوعات را "مرغ عزا و عروسی خوان ایران" نامیده‌اند که به گفته آنان اکنون "بی‌پناه‌تر و یتیم‌تر از گذشته به حال خود رها شده" است. به گفته این سه نماینده اصلاح‌طلب: «شرایط رسانه‌ای کشور از حیث محدودیت‌های بعضا سلیقه‌ای در انتشار مطالب و وضعیت معیشت اقشار متوسط علاقه‌مند به مطبوعات، اجازه رشد قیمت فروش تک‌نسخه‌ای را نمی‌دهد. وضعیت توزیع آگهی‌های دولتی نیز در بدترین شرایط خود از نظر تبعیض‌های غیرحرفه‌ای و تخصصی قرار دارد و هشدارهای گاه و بیگاه اهالی رسانه، راه به جایی نمی‌برد.»
لزوم دستوری برای پیشگیری از "فرجام شوم"
نویسندگان نامه سپس با یادآوری وعده‌های انتخاباتی حسن روحانی در جریان کارزار انتخاباتی‌اش مبنی بر "گشایش" در گردش آزاد اطلاعات و سهم مطبوعات در آن، "شوربختانه" به عنوان نمایندگانی که مدیرمسئول سه روزنامه سراسری هم هستند، هشدار داده‌اند: «اگر فکر عاجلی به حال اقتصاد مطبوعات و انجام وظایف دستگاه‌های مسئول در قبال ملزومات انتشار مطبوعات نشود سال آینده باید مطبوعات مستقل را در موزه‌های این کشور به نظاره نشست و پیشخوان روزنامه‌فروشی‌ها احتمالا جز چند روزنامه وابسته به نهادهای دولتی و عمومی و یکی دو روزنامه بخش خصوصی که توانسته‌اند ارزش افزوده کافی را ایجاد کنند، خالی از برندهای این حوزه خواهد شد.»
این سه مدیر مطبوعاتی در نهایت خواستار صدور "دستورات لازم" رئیس جمهوری ایران برای پیشگیری از "چنین فرجام شومی" شده‌اند.
انتشار نامه سرگشاده این سه نماینده مجلس به روحانی هم‌زمان بود با جشن بیستمین سال تأسیس "انجمن صنفی مدیران نشریات ایران". شرکت‌کنندگان در این مراسم نیز از جمله خواستار "تغییر نگاه دولت" به مطبوعات بخش خصوصی شده بودند.
به گزارش خبرگزاری مهر، روز ۱۴ اسفند نیز محمدرضا دربندی، مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد ایران، نقل کرده بود که «روند تأمین کاغذ به قیمت دولتی تا یک ماه و نیم گذشته ادامه پیدا کرد ولی متوقف شد؛ چون بانک مرکزی دیگر ارز تخصیص نداد و اعلام کرد دارو از مطبوعات واجب‌تر است».
"سخت‌ترین دوران" از لحاظ تأمین کاغذ
فعالان مطبوعاتی در این میان از "پیچ و خم‌های عجیب" تأمین کاغذ خبر می‌دهند. محمد قوچانی، سردبیر روزنامه "سازندگی" چهارشنبه گذشته گفته بود: «سخت‌ترین دوران روزنامه‌نگاری را از جنس تأمین کاغذ در یک سال گذشته سپری کردیم. وقتی شروع به انتشار روزنامه سازندگی کردیم، بهای کاغذ کیلویی ۳ هزار تومان تا ۳ هزار و ۵۰۰ تومان بود اما الان به ۱۶ هزار تومان رسیده است و این فشار غیرقابل‌باوری را به روزنامه ما رسانده است. ما روزنامه را با ۳۲ صفحه شروع کردیم و الان در پایان یک سال به ۱۶ صفحه رسیدیم. طبیعتا اعضای تحریریه هم به نصف رسید.»
هم‌زمان محمدامین ایمان‌جانی، مدیرمسئول روزنامه "فرهیختگان" گفته بود که در سال جاری (۱۳۹۷) نه تنها این روزنامه، بلکه "اکثر روزنامه‌ها" در ایران با کاهش تیراژ مواجه بوده‌اند.
مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد ایران با بیان اینکه "هر روزه تماس‌های بسیاری درباره کاغذ داریم" گفته بود: «توصیه ما هم کاهش تعداد صفحات و تیراژ است تا این برهه را سپری کنیم، ضمن اینکه تا اطلاع ثانوی رسانه‌ها مشمول ماده ۱۶ نمی‌شوند.»
طبق ماده ۱۶ قانون مطبوعات: «صاحب امتیاز موظف است ظرف شش ماه پس از صدور پروانه، نشریه مربوطه را منتشر کند و در غیر این صورت با یک بار اخطار کتبی و دادن فرصت پانزده روز دیگر در صورت عدم عذر موجه اعتبار پروانه از بین می‌رود، عدم انتشار منظم نشریه در یک سال نیز اگر بدون عذر موجه (به‌تشخیص هیأت نظارت) باشد، موجب لغو پروانه خواهد بود.»
بدین ترتیب چنانچه نشریات ایران نتوانند به دلیل مشکلات اقتصادی به‌طور منظم منتشر شوند با "لغو پروانه" مواجه نخواهند شد. تصمیمی که عملا به معنای پذیرش وضعیت وخیم مطبوعات از سوی وزارت ارشاد ایران است.
سایت "انصاف‌نیوز" اواسط مردادماه گذشته گزارشی را درباره تیراژ "روزنامه‌های کاغذی" ایران منتشر کرده بود که به گفته این پایگاه خبری تحلیلی، از وضعیت "بسیار نامطلوب" مطبوعات کشور حکایت داشت. طبق این گزارش که با واکنش‌های متفاوت و گاه تندی مواجه شد، تیراژ روزنامه حکومتی کیهان "حدود ۴۷۰۰"، روزنامه سازندگی حدود ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰"، روزنامه‌های اطلاعات، خراسان، جهان صنعت، وطن امروز، مردم‌سالاری و پیروزی "حدود ۳۰۰۰"، روزنامه جمهوری اسلامی "حدود ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰" و تیراژ روزنامه ابتکار "حدود ۱۰۰۰ نسخه با ۵۰ درصد برگشتی" عنوان شده بود.
طبق گزارش انصاف‌نیوز، «روزنامه همشهری به عنوان پرتیراژترین روزنامه که وابسته به شهرداری تهران است، حدود ۱۸۰ هزار نسخه در روز منتشر می‌شود که حدود ۴۵% برگشتی دارد (این روزنامه زمانی بالای ۵۰۰ هزار نسخه در روز منتشر می‌شد.)»
بر اساس این گزارش، روزنامه‌های جام جم وابسته به صدا و سیمای جمهوری اسلامی با "حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار" و روزنامه ایران وابسته به دولت با "حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار"، پرتیراژترین روزنامه‌های کاغذی ایران پس از همشهری هستند.
از جمله روزنامه شرق با "حدود ۷۸۰۰ نسخه و ۵۰ درصد برگشتی"، روزنامه اعتماد با "حدود ۷۰۰۰" و روزنامه جوان با "حدود ۷۰۰۰ نسخه" در رده بعدی گزارش انصاف‌نیوز قرار داشتند. آمار ارائه‌شده از سوی این پایگاه خبری البته با انتقادهای زیادی روبه‌رو شد و برخی روزنامه مدعی ارقام دیگری از تیراژ خود شدند.