پیامدهای سیل ایران؛ خطرهای احتمالی در سایه "بحران مدیریت"
۱۳۹۸ فروردین ۱۶, جمعه
در حالی که به گزارش سازمان هواشناسی ایران، سامانه بارشی جدید از بعد از ظهر امروز جمعه ۱۶ فروردین (پنجم آوریل) وارد کشور شده و طی روزهای شنبه و یکشنبه در تمام استان‌ها، به‌جز سیستان و بلوچستان و هرمزگان، "فعال" خواهد بود، پرسش در مورد میزان آمادگی مسئولان ایران برای مقابله با سیلاب‌های احتمالی و پیشگیری از آسیب‌های جانی و مالی، هر چه بیشتر رسانه‌ها و افکار عمومی را به خود مشغول کرده است.
در این میان گرچه مسئولان جمهوری اسلامی مدعی "مدیریت بحران" هستند، اما وضعیت وخیم برخی مناطق، اعتراضات سیل‌زدگان و نیز اذعان برخی نمایندگان یا مسئولان اجرایی به ناهماهنگی دستگاه‌ها و "عدم وجود نظم و ترتیب"، حکایت از "بحران مدیریت" در ایران دارد.
سایت "انتخاب" امروز جمعه در همین مورد نوشت: «سال‌هاست بسیاری از شخصیت‌های سیاسی از ناکارآمدی وزارت کشور و به ویژه ستاد بحران انتقاد می‌کنند. اوضاع به‌هم‌ریخته امدادرسانی در سیل پلدختر تصدیقی بر این انتقادهاست.»
"عدم هماهنگی دستگاه‌ها"
به گزارش این پایگاه خبری تحلیلی: «اینکه هنوز هیچ راه ارتباطی به شهر معمولان وجود ندارد و راه ارتباطی خود شهر پلدختر نیز صرفا از سمت خوزستان باز شده و یا بسیاری از روستاها هنوز در محاصره‌اند و امدادرسانی به آن‌ها دشوار است، شاید در چنین حادثه‌ای غیرعادی نباشد. آنچه مورد انتقاد است، عدم هماهنگی دستگاه‌ها برای رفع این بحران است که حتی صدای خود فرماندار را نیر در آورده است.»
طبق این گزارش: «فرماندار پلدختر می‌گوید کل دستگاه‌ها به وظایف خود واقف نیستند. معنای دیگر حرف فرماندار این است که تقسیم کار درستی صورت نگرفته و یا مدیریت صحیحی برای هماهنگ کردن کار‌ها وجود ندارد. طبیعی است که این موضوع نیز به ترتیب به همان فرمانداری، استانداری و در نهایت وزارت کشور باز می‌گردد.»
انتخاب با اشاره به "شانه خالی کردن" عبدالرضا رحمانی فضلی از زیر بار مسئولیت، می‌افزاید که در بحران سیل گلستان نیز پس از حواشی پیرامون استاندار سابق "تعلل و انفعال وزیر کشور" هدف انتقادها بوده؛ امری که در نهایت باعث شد تا اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری ایران، "راسا وارد ماجرا شده و استاندار را برکنار و سرپرست استانداری را تعیین کند."
تصاویر و گزارش‌های منتشرشده در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد، آسیب‌دیدگان سیل اخیر به‌خصوص در پلدختر و معمولان در استان لرستان، با انباشت شدید گل و لای در این دو شهرستان، در شرایط نامساعدی به سر می‌برند. پیامدهای احتمالی چنین وضعی، به‌ویژه شیوع بیماری‌های مختلف، از جمله نگرانی‌های سیل‌زدگان این مناطق است.
۹۷ روستای بدون برق در لرستان
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، رضا اردکانیان، وزیر نیرو، با اشاره به اینکه "در همه جا به‌جز لرستان وضعیت عادی است و مشکلی نیست"، گفته است که «۹۷ روستا در لرستان بدون برق مانده‌اند که این مسئله به دلیل عدم دسترسی به معبر برق‌رسانی و یا به دلیل آبگرفتگی است». اردکانیان همچنین خاطر نشان کرد که در جریان حوادث جوی اخیر در ایران "در مجموع ۶۲ شهر و ۲۷۱۴ روستا در خصوص آب تحت تاثیر سیلاب قرار گرفتند."
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
با آنکه به گفته وزیر نیروی جمهوری اسلامی "همانگونه که خشکسالی نتیجه کم‌بارشی است، در ترسالی هم تجربه سیل اجتناب‌ناپذیر خواهد بود، آنچه مهم است اینکه از هر دو این‌ها منفعت کسب کنیم"، بسیاری از کارشناسان، هم ورود ایران به دوران "ترسالی" را زیر سؤال می‌برند و هم وقوع سیل را نتیجه "اجتناب‌ناپذیر" ترسالی نمی‌دانند.
در همین حال علی ساری، نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی، از "عدم وجود نظم و ترتیب در مدیریت بحران" و نیز کمبود شدید امکانات در استان خوزستان خبر داده است. این نماینده مجلس امروز جمعه به خبرگزاری ایلنا گفت، در "شهرهایی که در آستانه سیل هستند" کمبود ماشین‌آلات وجود دارد.
علی ساری خاطرنشان کرد: «در حوزه کرخه و حوزه دز حرکت آب از بالادست به پایین‌دست همچنان جریان دارد و سدها هم در حال پر شدن هستند. بنابراین رها‌سازی آب هم کماکان ادامه دارد.»
خوزستان در معرض خطر
این نماینده مجلس شرایط در بالادست اهواز و شهرستان باوی و کارون را "بسیار سخت" توصیف کرد و گفت: «در اهواز نیز آب بالا آمده اما هنوز وارد شهر نشده است. خسارات زیادی به روستاها وارد شده؛ مزارع زیر آب رفته و همچنان با خطر دست و پنجه نرم می‌کنیم و امیدوار هستیم شرایط در روزهای آینده روبه بهبود برود.»
ساری با تأکید بر اینکه "هنوز نتوانسته‌اند بخش سیلاب مناطق خوزستان را به حالت عادی برگردانند"، تأکید کرد: «همه این موارد به اصل ماجرا یعنی حجم بالای آب پشت سدها و عدم آزادسازی آن در بهمن و اسفند و عدم لایروبی رودخانه‌ها برمی‌گردد که این دو فاکتور در کنار هم این بلای خانمان‌سوز را برای استان رقم زدند.»
روز گذشته نیز مدیرکل "مدیریت بحران استانداری خوزستان" گفته بود که برای جلوگیری از خطرات ناشی از سیل احتمالی در این استان تاکنون "۱۰۰ روستای در معرض سیلاب" تخلیه شده‌اند.
از روز سوم فروردین گذشته "هشدار آماده‌باش سیل ناشی از طغیان همه رودخانه‌های خوزستان" اعلام شد. استاندار خوزستان نیز از روز ۱۱ فروردین‌ماه در این استان "حالت فوق‌العاده" اعلام کرد.
آب در خیابان‌های گوریه
خبرگزاری ایسنا نیز امروز جمعه احتمال سرازیر شدن "سیلاب استان‌های شمالی خوزستان" به این استان را علت صدور "دستور تخلیه" مناطق محصور در سیل دانسته و با استناد به سخنان فرماندار شوشتر، از "ورود سیلاب به برخی خیابان‌های شهر گوریه" خبر داده است.
قاسم رضایی، فرمانده مرزبانی ناجا در جریان بازدید از مناطق سیل‌زده مرزی خوزستان، سیلاب واردشده به این مناطق را "نیازمند کمک ویژه در سطح ملی" دانسته و گفته است: «هجوم سیلاب استان لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری به سمت خوزستان، فشار زیادی به استان وارد کرده؛ به نحوی که بخشی از شهرها و روستاها را گرفتار سیلاب کرده است.»
کیامرث حاجی‌زاده، مدیرکل مدیریت بحران استان خوزستان نیز از تصمیم "انفجار کانال شرکت کشت و صنعت نیشکر امام خمینی به منظور انحراف آب از شهر گوریه" خبر داده است.
حاجی‌زاده گفت: «برای جلوگیری از ورود آب به شهر قصد انحراف آب را از طریق کانال اصلی شرکت نیشکر امام خمینی داریم». این مقام محلی با اشاره به "حضور نیروهای سپاه و ارتش در منطقه" افزود: «همچنین در حال حاضر سردار خادم سیدالشهدا، فرمانده قرارگاه کربلای سپاه و امیر بیدادی، فرمانده ارتش در جنوب در منطقه حضور دارند.»
احمد خادم سیدالشهدا، فرمانده قرارگاه کربلای سپاه پاسداران واقع در جنوب غرب ایران، چهارشنبه گذشته برای بررسی شکستن سیل‌بندها در "نیزارهای نیشکر امیرکبیر" حضور یافته بود، با اعتراض شدید کشاورزان سیل‌زده این منطقه مواجه شده بود. این مقام ارشد سپاه معترضان را "برخی از جوانان منطقه" که سیلاب وارد مزارعشان شده و خساراتی را متحمل شده‌اند توصیف کرده که به گفته او "عصبی و احساساتی شده بودند."
در شبکه‌های اجتماعی تصاویر تنش در این منطقه و نیز مشایعت شدن احمد خادم سیدالشهدا به سوی خودروی حامل او توسط محافظان‌اش مشاهده می‌شود.
روز گذشته نیز گزارش‌هایی از اعتراضات سیل‌زدگان پلدختر در استان لرستان منتشر شده بود. خبرگزاری ایلنا از "خشم مردم پلدختر" در مواجهه با استاندار لرستان و نماینده این شهرستان در مجلس خبر داده و نوشته بود: «در پی ضعف در امدادرسانی و بی‌توجهی مسئولان به وضعیت سیل‌زدگان لرستان، مردم شهرستان پلدختر واکنش تندی نسبت به استاندار لرستان و نماینده این شهرستان داشتند.»
نقش "نبود مکانیزم نظارتی" در شدت تخریب‌ها
در این میان پروانه مافی، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، "بی‌توجهی به مدیریت حاشیه رودخانه‌ها" را عامل "فاجعه سیل اخیر" معرفی کرده است. خانم مافی امروز جمعه به خبرگزاری برنا گفت: «با بروز فاجعه سیل فراگیر در شمال و جنوب کشور یک نکته کلیدی در افزایش شدت حادثه را قطعا باید بی‌توجهی به مدیریت حاشیه رودخانه‌ها و مسیرهای سیلابی برشمرد.»
این نماینده مجلس افزود: «یکی از دلایل افزایش شدت تخریب‌ها را باید در نبود مکانیزم نظارتی و وحدت رویه در مدیریت آب رودخانه‌ها در پایین‌دست سدهای ساخته شده توسط مدیران شهری و استانی در استان‌ها و شهرهای مختلف کشور برشمرد. بعد از ساخت سدها و کاهش دبی آب پایین‌دست این ذهنیت اشتباه در مدیران برای تجاوز به حریم رودخانه‌ها و دادن مجوز ساخت و ساز باعث شد عملا در شرایط سیلابی بستر رودخانه با ظرفیت حداقلی برای عبور آب مواجه باشد که طبعا شدت تخریب‌ها را دوچندان خواهد کرد.»
این عضو فراکسیون امید مجلس تأکید کرد: «تصاویر این فاجعه در شمال و جنوب گویای همین یک نکته کلیدی است که حریم رودخانه‌ها از دست سواستفاده‌کنندگان در امان نبوده و حتی بعضا بستر خشک رودخانه‌ها نیز مورد تعرض جدی قرار گرفته است.»
پروانه مافی در نهایت سیل اخیر در ایران را "تلنگری برای مدیریت یکپارچه منطقه‌ای و شهری" دانست و خواستار "حساسیت ویژه و اقدامی موثر در آزادسازی حریم رودخانه‌ها و رفع معارضین از یک سو و برخورد جدی و بدون اغماض با سودجویان" از سوی دیگر شد.
روز گذشته وزیر راه و شهرسازی ایران نیز گفته بود که با ساخت و سازهای غلط، سیلاب اخیر به جای افتادن در مسیل‌ها، به سوی شهرها و روستاها سرازیر شده و نیروی تخریبی زیادی پیدا کرده است. محمد اسلامی همچنین یادآور شده بود که رودخانه‌های ایران به موقع لایروبی نشده بودند.
در جریان سیلاب و بارندگی‌های شدید در ایران که با آغاز سال جدید خورشیدی (۱۳۹۸) اکثر استان‌های کشور را در بر گرفت، طبق آمار رئیس سازمان اورژانس ایران ۷۰ نفر کشته و ۷۹۱ نفر مصدوم شده‌اند. گزارش روز گذشته این سازمان همچنین از مفقودالاثر بودن چهار نفر حکایت دارد.
طبق این گزارش، استان فارس با ۲۳ کشته و لرستان با ۱۴ کشته بیشترین قربانیان سیل را داده‌اند. بیشترین مصدومان نیز متعلق به استان لرستان با ۲۵۶ نفر بوده است. سپس فارس با ۱۹۰، خوزستان با ۹۸ و گلستان با ۷۷ نفر، دیگر استان‌ها با بیشترین مصدومان بوده‌اند. از دیگر پیامدهای سیل اخیر، آواره شدن ده‌ها هزار ایرانی و هزاران میلیارد تومان خسارت بود.