چرا ایران کشتی بریتانیایی را در تنگه هرمز توقیف کرد؟
۱۳۹۸ تیر ۲۹, شنبه
نیروی دریایی سپاه پاسداران ایران روز جمعه ۲۸ تیر (۱۹ ژوئیه) اعلام کرد که به درخواست سازمان بنادر و دریانوردی استان هرمزگان، نفتکش بریتانیایی "استینا ایمپرو" را به دلیل نقض قوانین بین‌المللی در تنگه هرمز توقیف کرده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
این اقدام سپاه دو هفته بعد از توقیف ابرنفتکش "گریس ۱" توسط پلیس جبل‌الطارق و نیروی دریایی بریتانیا انجام گرفته است. دولت جبل‌الطارق علت توقیف این نفتکش را حمل نفت به پالایشگاه بانیاس سوریه و از این طریق نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه اعلام کرده بود. اما ایران گفته است که مقصد این نفتکش سوریه نبوده است و بندر بانیاس سوریه ظرفیت پهلوگیری این نفتکش عظیم را ندارد.
واکنش مقام‌های بریتانیا و ایران
بریتانیا در پی توقیف کشتی خود در تنگه هرمز توسط سپاه پاسداران بلافاصله به ایران هشدار داد. جرمی هانت، وزیر خارجه بریتانیا گفت: «برای ما به طور قطع روشن است در صورتی که این وضعیت سریع حل نشود پیامدهای جدی خواهد داشت.»
هانت با تأکید بر "پاسخ قاطع" به این اقدام ایران گفت که بریتانیا به راه حل نظامی فکر نمی‌کند و به دنبال راه حل دیپلماتیک برای حل و فصل این مسئله است.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، توقیف ابرنفتکش ایران از سوی بریتانیا را "دزدی دریایی" خواند و گفت:«آنها که خباثت‌شان برای همه آشکار است، کشتی ما را با راهزنی دریایی ربوده‌اند، اما سعی می‌کنند به آن شکل قانونی بدهند. البته عناصر مؤمن در جمهوری اسلامی این کارها را بی‌جواب نمی‌گذارند و در فرصت و جای مناسب پاسخ خواهند داد.» سه روز بعد از سخنان خامنه‌ای کشتی بریتانیا در تنگه هرمز توقیف شد.
چشم‌انداز اقدام ایران چه می‌تواند باشد؟
افشار سلیمانی، کارشناس مسائل منطقه و سفیر سابق ایران در باکو و کیف، در پاسخ به پرسش دویچه‌وله درباره چشم‌انداز اقدام ایران چنین توضیح داد: «ایران اعلام کرده است که کشتی بریتانیایی اصل "عبور بی‌ضرر" را رعایت نکرده است. اصل عبور بی‌ضرر قاعده‌ای بین‌المللی است و کنوانسیون بین‌المللی دریاها که سال ۸۲ تصویب شده نیز روی آن تاکید دارد.»
سلیمانی در ادامه صحبت‌های خود افزود: «کشتی بریتانیایی از خروجی وارد شده و دستگاه رادار خود را خاموش کرده بود و ظاهرا موجب آلودگی دریا شده و باعث شده است که ایران این کشتی را طبق درخواست سازمان بنادر و دریانوردی نگه بدارد و بررسی بکند.»
به گفته سلیمانی هدف اصلی اقدام ایران در توقیف کشتی بریتانیایی آزادی نفتکش توقیف شده‌اش در جبل‌الطارق است و این پیام را داده است که ایران می‌تواند با توقیف کشتی‌هایش مقابله به مثل بکند.
این کارشناس درباره هشدار وزیر امور خارجه بریتانیا در مورد عواقب سخت و جدی توقیف نفتکش بریتانیا گفت: «این سخنان وقتی از زبان سیاستمداری شنیده می‌شود اولین نکته‌ای که به ذهن متبادر می‌شود تهدید است. پشت سر این تهدید یک اقدام نظامی یا تحریم‌های سختی می‌تواند باشد. افزایش شمار ناوگان‌ها در خلیج فارس و تاسیس ائتلاف نظامی برای تامین امنیت کشتی‌رانی هم می‌تواند جزو این عواقب جدی باشد.»
سلیمانی در ادامه صحبت‌های خود خاطرنشان کرد که اهرم دیپلماسی درنهایت در "بحران توقیف نفتکشها" کارسازتر می‌شود. او همچنین تاکید کرد که تنش را نباید زیاد کرد و مشکلات بوجود آمده را باید از طریق دیپلماسی و سیاسی حل کرد.
معاوضه کشتی بین ایران و بریتانیا
حسین آرین، افسر سابق نیروی دریایی و تحلیلگر امور نظامی هم می‌گوید هدف نهایی ایران عمل متقابل در مقابله با توقیف کشتی در جبل‌الطارق است. او می‌گوید ایران بهانه کرده است که کشتی در کریدور مخالف حرکت می‌کرده و می‌توانست باعث تصادف بشود و به دستورات سپاه توجهی نکرده است.
حسین آرین اما بر این باور است که توقیف نفتکش بریتانیایی توسط سپاه پاسداران برنامه‌ریزی شده بود. او تاکید کرد: «در تنگه هرمز تردد کشتی‌ها را چک و کنترل می‌کنند و مدتها قبل با عکسبرداری‌ها و فیلم‌هایی که در گشت‌های روزانه با پهپادها می‌کنند متوجه می‌شوند که چه کشتی‌هایی می‌آیند و چه نوع کشتی‌هایی هستند. برای اینکه کشتی مثل هواپیما نیست که سرعت فوق‌العاده‌ای داشته باشد. دو روز قبل از اینکه وارد تنگه هرمز شوند متوجه می‌شوند که چه نوع کشتی‌هایی با چه پرچمی وارد تنگه هرمز خواهند شد. اینها کارهای معمولی اطلاعاتی است. بنابراین توقیف کشتی بریتانیایی برنامه‌ریزی شده بود به ویژه اینکه با چندین قایق رفتند و هلی‌کوپتر هم بالاسرش بوده و کاپیتان کشتی مجبور شده است به دستورات سپاه پاسداران عمل بکند.»
"مذاکره بریتانیا با ایران به نتیجه نرسید"
حسین آرین بر این باور است که هدف ایران از توقیف کشتی بریتانیا آزادسازی نفتکش توقیف شده در جبل‌الطارق است.
این کارشناس ولی از دو سناریویی صحبت کرده است که در پرونده کشتی توقیف شده ایران در جبل‌الطارق مهم بوده است.
او گفت : «چند روز پیش سروزیر جبل‌الطارق به لندن آمد و با ترزا می، نخست وزیر، جرمی هانت، وزیر خارجه، و حتی با مقام‌های ایرانی صحبت کرد. به نظر می‌آید که مذاکره با ایران به نتیجه‌ای نرسیده است. پیش شرط‌هایی برای ایران داشته است که ایران نخواست آن را بپذیرد. سناریوی دیگر این است که در مذاکرات با مقام‌های ایرانی در لندن به یک توافق نسبی اما نه قطعی رسیدند ولی سپاه پاسداران به دستور آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر کل قوا، تصمیم گرفتند همانطوری که خامنه‌ای گفت به "خباثت انگلیس" جواب داده شود.»
به گفته آرین اقدام ایران هزینه سنگینی برای کشورهای اروپایی خواهد داشت زیرا برایان هوک، رئیس گروه اقدام ایران در وزارت امور خارجه آمریکا، اخیرا در واشنگتن اعلام کرد که هر کشوری باید نفتکش خود را اسکورت بکند و آمریکا فقط هماهنگی آن را بر عهده خواهد گرفت.
آرین اضافه کرد با اینحال هنوز مشخص نیست کشورهایی مثل آلمان و فرانسه با آن موافقت بکنند. تابحال این دو کشور با این موضوع منفی برخورد کرده‌اند. آمریکا قصد دارد یک ائتلاف نظامی بوجود بیاورد اما با فرانسه و آلمان اجماع سیاسی بر سر آن نیست.
احتمال خروج بریتانیا از برجام
حسین آرین ضمن اشاره به واکنش جرمی هانت درباره پاسخ قاطع بریتانیا در توقیف کشتی خود در تنگه هرمز گفت که نکته مثبت در موضع‌گیری بریتانیا این است که این کشور قصد دارد مسئله توقیف کشتی‌ها را هر چه سریع‌تر از طریق دیپلماتیک حل کند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
آرین درباره اهرم‌های فشار بریتانیا علیه ایران درارتباط با کشتی توقیف شده‌اش چنین توضیح داد: «من فکر نمی‌کنم که بریتانیا اهرمی برای فشار به ایران داشته باشد. برای اینکه بریتانیا دیگر نیروی دریایی قوی و مقتدری ندارد و منابعش تحلیل رفته است. دولت بعدی بریتانیا به احتمال قوی بیشتر به آمریکا متمایل خواهد شد و فشار بر ایران را بیشتر خواهد کرد و این احتمال وجود دارد که فاصله خود را در برجام از آلمان و فرانسه بیشتر بکند و حتی شاید از برجام هم خارج شود.»
آرین بر این باور است که توقیف نفتکشها از راه دیپلماسی و مذاکره حل خواهد شد. او پیش‌بینی می‌کند که بین ایران و بریتانیا احتمالا معاوضه کشتی‌ها صورت بگیرد.