«آرایش سیاسی منطقه تغییر خواهد کرد» • مصاحبه

«تا سوریه و عربستان سعودی به توافق نرسند، دولت جدید لبنان تشکیل نخواهد شد». این تحلیلی است که این روزها اکثر رسانه‌های عربی و تحلیلگران سیاسی آن را مطرح می‌کنند. درست در چنین روزهایی ملک عبدالله پادشاه عربستان به سوریه سفر کرده است.

آیا روابط دو کشور عربستان و سوریه که از زمان ترور رفیق حریری نخست‌وزیر لبنان در سال ۲۰۰۵ به تیرگی گراییده بود، رو به بهبودی است؟ آیا با بهبود روابط این دو کشور مسئله‌ی لبنان و تشکیل دولت جدید در این کشور حل خواهد شد؟ در این صورت ایران چه جایگاهی پیدا خواهد کرد؟ آیا نزدیکی کشورهایی چون عربستان به سوریه، ایران را در منطقه منزوی خواهد کرد؟ در این صورت ایران باید چه موضعی اتخاذ کند؟

اینها پرسش‌هایی است که سعی کردیم پاسخ آن را از دکتر حسن هاشمیان کارشناس جهان عرب جویا شویم.

دویچه‌وله: آقای دکتر هاشمیان، رسانه‌های عربی سفر ملک عبدالله پادشاه عربستان به سوریه را یک رویداد مهم سیاسی در منطقه‌ی خاورمیانه توصیف کرده‌اند. نظر شما هم همین است؟

دکتر حسن هاشمیان: دقیقاً. چون این اولین سفر پادشاه عربستان سعودی به سوریه بعد از قتل آقای رفیق حریری است و می‌دانید که براثر این رویداد یعنی قتل نخست‌وزیر لبنان، روابط سوریه و عربستان به شدت تیره شد. این سفری که الان دارد به این شکل انجام می‌شود، نشان می‌دهد که روابط دو کشور در خیلی از موضوعات منطقه دارد بهم نزدیک می‌شود و بخصوص در مورد لبنان و فلسطین دارند کارهای زیادی را به شکل مشترک انجام می‌دهند.

برخی از ناظران معتقدند تا عربستان و سوریه به توافق نرسند، دولت لبنان تشکیل نمی‌شود. آیا نقش این دو کشور در لبنان تا این حد جدی است؟

بله، این درست است. چون ما در فرایند شکل‌گیری دولت قبل از استعفای آقای رفیق حریری دیدیم که تمام راهها به بن‌بست منتهی شد و سپس بعد از این که آقای حریری کناره‌گیری کرد و یکبار دیگر از گروه «۱۴ مارس» به‌عنوان نخست وزیر معرفی شد، نظریه‌ی معروف ’’s.s‘‘ مطرح شد. این نظریه عربستان سعودی و سوریه را مطرح می‌کند که حرف اول نام هر کدام از این دو کشور با ’’اس‘‘ شروع می‌شود و اکنون می‌بینیم که حتا لحن آقای میشل عون که در دوره‌ی قبل به شدت مخالف آقای رفیق حریری بود، الان تغییر پیدا کرده و این نشان می‌دهد که گروه‌های مختلف، آماده‌ی همکاری با رفیق حریری در تشکیل دولت لبنان هستند و به اعتقاد من بزودی هم این دولت در لبنان تشکیل خواهد شد.

پس به این ترتیب می‌شود این را نتیجه‌گیری کرد که آرایش سیاسی در منطقه قدری دارد تغییر می‌کند، با توجه به این که عراق هم به یک ثبات نسبی رسیده یا دارد می‌رسد. نظر شما چیست؟

بله. واقعیت این است که در مورد عراق، که شما اشاره کردید، بحث مهمی را می‌شود مطرح کرد، بخصوص این که وقتی دولت آقای مالکی به شدت برضد سوریه موضع‌گیری کرد، اکثر کشورهای عربی که به شکلی با سوریه در یکسری مسایل اختلاف داشتند، از سوریه حمایت کردند و بخصوص عربستان سعودی که بر سر لبنان و بر سر خیلی قضایای دیگر با سوریه مخالف بود، خیلی به سوریه نزدیک شد. همچنین کشور مصر، حتا آقای حسنی مبارک حاضر نشد در کنفرانس سران دوحه با آقای مالکی به شکلی کنار بیاید. در مسئله‌ی عراق و متهم کردن سوریه به دخالت در یکسری انفجارها در عراق، حسنی مبارک و کشور مصر پشت سوریه را گرفتند و دیدیم که خیلی به سوریه نزدیک شدند و این چیزی که شما تحت عنوان یک نقشه‌ی جدید یا یک توازن جدید در منطقه از آن نام می‌برید، کاملاً درست است.

و این توازن جدید منطقه‌ای چه تأثیری بر ایران خواهد گذاشت. به نظر می‌رسد که کشورهای عربی بیش از پیش دارند بهم نزدیک می‌شوند. آیا به نظر شما ایران در انزوا قرار خواهد گرفت؟

من معتقدم که سوریه تلاش خواهد کرد که رابطه‌ی خودش را با ایران حفظ بکند و از این رابطه به شکل معادله‌ی سود به نفع خودش استفاده کند. چون ما هرچه در رابطه‌ی سوریه و ایران می‌بینیم، سوری‌ها بیشتر سعی کرده‌اند از رابطه‌ای که با ایران دارند بهره‌برداری کنند تا اینکه چیزی به ایران بدهند. تا وقتی ایران در معادله‌ای که با سوریه دارد برای سوری‌ها منافعی داشته باشد، به اعتقاد من این رابطه از سوی سوریه باقی می‌ماند. ولی اگر زمانی قرار شود سوری‌ها به ایران چیزی بدهند یا در کنار ایران باشند، ما می‌بینیم که یکسری بازیهایی چه با اروپا، چه با امریکا و چه با جهان عرب از سوی سوریه آغاز می‌شود. من معتقدم که سوری‌ها یک نگاه منفعت‌طلبانه به ایران دارند و این را ادامه خواهند داد.

و فکر می‌کنید ایران در مقابل چه موضعی اتخاذ بکند؟

ایران یک کشور خیلی بزرگ و قدرتمند از لحاظ ذاتی است و توانایی‌هایش قابل مقایسه با سوریه یا کشور دیگری در منطقه نیست. ایران بایستی بر این توانایی‌ها تکیه کند و رابطه‌اش را در سطح بین‌المللی بهبود بدهد، چه با اروپا و چه با آمریکا، و حق‌اش این است که با بهبود این روابط، کشورهای منطقه را تحت این معادله دربیاورد. اگر ایران چنین گرایشی را در سیاست خارجی خودش پیش بگیرد، به اعتقاد من کشورهای کوچک تحت تأثیر آن قرار خواهند گرفت و به شکلی منافع ایران در منطقه را تأمین خواهند کرد. اما اگر این سیاست موفقیت‌آمیز نباشد، به اعتقاد من چنین چیزی اتفاق نخواهد افتاد.

مصاحبه‌گر: میترا شجاعی

تحریریه: بهرام محیی