آغاز دادگاه حسین شریعتمداری، مدیر مسئول کیهان<br>مصاحبه با صالح نیکبخت

خبرگزاری فارس نام تعداد بسیار زیاد شاکیان علیه حسین شریعتمداری را منتشر کرده است. از جمله شاکیان مدیر مسئول کیهان، افراد حقیقی‌ای هستند چون حجت‌الاسلام محسن کدیور، امیرفرشاد ابراهیمی و رضا علیجانی. همچنین نام اشخاص حقوقی‌ای چون بانک رفاه کارگران، اتحادیه اسلامی دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، در میان شاکیان به چشم می‌خورد.

صالح نیکبخت، در دادگاه روز یکشنبه به عنوان وکیل محسن کدیور، نویسنده و استاد دانشگاه، حضور یافت و شکواییه خود را برخواند. این وکیل دادگستری در مصاحبه با دویچه وله، به پرسش‌هایی در مورد پرونده حسین شریعتمداری در این دادگاه و شکایت‌هایی که علیه او مطرح است، پاسخ گفت.

دویچه وله: آقای نیکبخت، امروز جلسه‌ی دادگاه رسیدگی به اتهامات آقای حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه‌ی کیهان بوده و شما هم در آنجا حضور داشتید. می‌توانید بگویید اتهاماتی که علیه ایشان مطرح شد چه بود؟

این پرونده‌ی آقای شریعتمداری به‌عنوان مدیر روزنامه‌ی کیهان مربوط به دعاوی‌ای بود که تا قبل از سال ۸۰ علیه ایشان اقامه شده بود که تعداد آنها خیلی زیاد بود، بیش از ۳۵ـ ۳۴ مورد بود. منتها آن قسمت از اتهامات که عمدتاً مربوط به نهادهای عمومی یا ادارات دولتی و وزارتخانه‌ها بود و قبل از دوره‌ی دولت فعلی بود، اکثراً با تغییراتی که در دولت بوجود آمده، شکایت‌های خودشان را پس گرفته بودند. کسانی که باقی مانده بودند، عموماً اشخاصی حقیقی بودند که از ایشان شکایت کرده بودند. بعضی حاضر بودند، بعضی هم حاضر نبودند، که در میان آنها شکایت من به وکالت از آقای دکتر کدیور، استاد دانشگاه، از آقای شریعتمداری بود که به اتهام توهین، نشر اکاذیب، افترا و نیز هجو کردن افراد بود، که مطرح شد و من توانستم تمام متن شکواییه خودم را در ۱۴ صفحه که در سال ۷۹ به دادگاه مطبوعات داده بودم، قرائت کنم و هیأت منصفه از موضوع مطلع شد.

چرا این پرونده الان مطرح شده است؟

من هم چرایی این مسئله را در دادگاه مطرح کردم. اما ظاهر قضیه این بوده که چون آن زمان دادگاه مطبوعات به ریاست آقای مرتضوی رسیدگی می‌شد، اولاً در سال ۷۹ تا ۸۲، به مدت سه سال، اصلاً به این موضوع رسیدگی نشده بود. بعد از آن هم که این پرونده به شعبه‌ی به نام شعبه‌ی ۱۰۸۳ ارجاع شده بود و آن شعبه جانشین شعبه‌ی ۱۴۱۰ گردیده بود، متأسفانه به شکایت افراد و اشخاص مختلف در آن سال‌ها علیه مدیر روزنامه‌ی کیهان رسیدگی نشده بود، تا این که در دو ماه پیش این اتهام بار دیگر به عنوان پرونده مطرح شد. در آن جلسه‌ی قبل، آقای شریعتمداری درخواست کرده بود که جلسه‌ی دادگاه یک‌بار عقب بیفتد تا بلکه ایشان بتواند از تعدادی از این خیل عظیم شاکیان رضایت بگیرد که ظاهراً اکثر نهادهای دولتی‌ای که از او شاکی شده بودند، رضایت داده بودند و شکایت‌شان را پس گرفته بودند.

کسانی که رضایت نداده بودند، چه کسانی هستند؟

کسان زیادی بودند. خانمی به نام زهره سماواتی بود که ظاهراً اتهام بسیار سنگینی به او وارد شده بود و من خیلی متأسف شدم. کسان دیگر عبارت بودند از آقای دکتر لطیف صفری، استاد دانشگاه و مدیر روزنامه‌ی "نشاط" که شکایت‌شان همچنان باقی بود، و همچنین مدیران و مسئولان روزنامه‌های "طوس"، "جامعه"، "نشاط" و سایر نشریاتی که معمولاً آقای شریعتمداری یا روزنامه‌ی کیهان آنها را روزنامه‌های زنجیره‌ای می‌نامیدند. اینها شکایت کرده بودند، ولی وکیل‌شان در دادگاه حاضر نشده بود. همچنین از میان کسانی که الان در ذهنم هست و نامشان مطرح است، آقای علیجانی بود که محقق و نویسنده‌ی برجسته‌ای در ایران است و از لحاظ فکری ظاهراً در گروه ملی‌ـ مذهبی‌ها قرار می‌گیرد. البته من این‌طور شناختم و ممکن است این‌طور هم نباشد. همچنین بعضی از افراد مسن، برای مثال آقای عبدالرسول هم از ایشان شکایت کرده بود، چون او را به عنوان فردی رباخوار و دارای مفاسد اقتصادی معرفی کرده بودند، در حالی که وی گفت، «من هرگز معامله‌ای با عنوان "ربا" با کسی نکرده‌ام، حتا من حساب جاری هم ندارم». ظاهرا فردی خیر بود.

پس وجه مشترک شکایت‌های این افراد، افتراهایی بوده که روزنامه‌ی کیهان مطرح کرده است؟

مطالبی که آقای شریعتمداری نسبت به افراد مختلف نوشته بود، عمدتاً در این چارچوب‌ها بود: یا توهین بود یا افترا بود یا نشر اکاذیب. اما تنها ما هم شاکی نبودیم، بلکه دادستان کل کشور هم از ایشان شکایت کرده بود. اما برایم تأسف‌بار بود که چطور حتا به شکایت دادستان کل کشور در ۹ سال پیش تاکنون رسیدگی نشده بود.

نتیجه‌ی جلسه‌ی امروز چه بود؟

جلسه‌ی امروز دادگاه چون بعد از جلسه‌ی رسیدگی به شکایت مدعی‌العموم و دو نفر علیه آقای مهندس محمد نعیمی‌پور، مدیر روزنامه‌ی توقیف‌شده‌ی "یاس نو" بود، با تأخیر تقریباً یک‌ساعت و نیمه‌ای برگزار شد. تنها من و سه نفر دیگر توانستیم شکواییه‌های خود را مطرح کنیم. از طرف دیگر، به علت طولانی بودن متن شکواییه‌ی من از آقای مدیر مسئول روزنامه‌ی کیهان، که نزدیک به ۱۴ صفحه بود ، جلسه‌ی دادگاه تا ساعت حدود یک طول کشید. معمولاً اعضای هیأت منصفه نظر بر این دارند که جلسه‌ی دادگاه تا زمانی که اذان ظهر گفته می‌شود، طول بکشد. از آن زمان به بعد جلسه‌ی دادگاه ادامه نیافت و رئیس دادگاه ادامه‌ی جلسه را به زمان دیگری موکول کرد.

خود آقای شریعتمداری آنجا حضور داشتند و توانستند چیزی بگویند؟

بله، آقای شریعتمداری هم حضور داشتند، وکلایشان هم حضور داشتند. او در پایان هم از من گله کرد که چرا شما گفتید "افراد مجعول‌الهویه". چون یکی از مواردی که من روی آن بارها و بارها تأکید کردم، چندین پیغام علیه آقای دکتر کدیور بود که در روزنامه‌ی کیهان منتشر شده بود و من دو سه بار گفته بودم "افراد مجعول الهویه". من به او گفتم "افراد مجعول الهویه" اشکالی ندارد. یعنی ما با همدیگر مانند دو فرد متمدن مذاکره کردیم. با هم دست دادیم و من گفتم مجعول‌الهویه مشکلی ندارد، چون ممکن است این افراد که خودشان را حسن یا حسین یا تقی و نقی نامیده‌اند، هویت واقعی خودشان را نگفته باشند و هویت‌شان مجعول باشد. ظاهراً برای ایشان این نظر پیش آمده بود که من می‌خواسته‌ام بگویم که این افراد در واقع حقیقت و وجود خارجی نداشته‌اند و شما اینها را چه کرده‌ای. اما من چنین موضوعی را اصلاً بیان نکردم. حتا در دفعات مختلف که تکرار کردم، گفتم خوانندگان مجهول‌الهویه یا مجعول الهویه، و این به معنای این نیست که ایشان اینها را جعل هویت کرده است، بلکه به معنای این است که ممکن است افراد دیگری خود هویت خودشان را تغییر داده باشند.

چون آقای شریعتمداری هم مسئله‌ای در این رابطه مطرح نکرد و فرصت نبود از خودش دفاع کند، ظاهرا دفاعیات ایشان را گذاشتند برای جلسه‌ی بعد، چون دوران این هیأت منصفه دارد تمام می‌شود و ممکن است عده‌ای از آنها تغییر پیدا کنند. کما اینکه من در روزهای قبل در مطبوعات خواندم که دو نفر از اعضای معروف هیأت منصفه که یکی‌شان یک روحانی اصولگرا و البته بسیار منطقی و لااقل در مسایل فقهی استاد بودند، بنام آقای دعاگو، را برکنار کردند یا اینکه دوباره ایشان انتخاب نشد؛ ممکن است کلمه‌ی برکناری درست نباشد و دوباره انتخاب نشده باشد. همچنین یکی دیگر از آنها، سرکار خانم فاطمه کروبی، همسر آقای حجت‌الاسلام شیخ مهدی کروبی بود که به‌عنوان یکی از اعضای هیأت منصفه در این جلسه‌ی دادگاه حضور نداشتند. رییس دادگاه اعلام کردند، با توجه به اینکه ممکن است اعضای هیأت منصفه تغییر پیدا کند، ظاهراً نظرشان بر این بود که زمان طولانی‌تری را بگذارند، شاید آقای شریعتمداری بتواند رضایت بعضی از این خانواده‌ها را جلب کند.

قرار است جلسه‌ی بعدی این دادگاه کی باشد؟

قرار جلسه‌ی بعدی دادگاه را تعیین نکردند. ولی قطعاً آنگونه که روال دادگاه‌هاست، وقت از طرف دادگاه تعیین و به همه‌ی شاکیان اعلام می‌شود. من احتمال می‌دهم، جلسه‌ی بعد بیش از دوماه دیگر طول می‌کشد.

بعد از سال ۸۰ هم دست‌کم فعالان حقوق بشری هستند که از حسین شریعتمداری شکایت کرده‌اند. اطلاعی دارید که سرنوشت آن شکایت‌ها چه شده است؟

من چون همیشه به‌عنوان یک حقوقدان یا وکیل مسایل خود را مطرح می‌کنم، فقط اطلاع دارم که عده‌ی زیادی از آقای شریعتمداری، هم در این پرونده و هم در پرونده‌های دیگری که بعداً رسیدگی می‌شود، شکایت کرده‌اند. از طرف دیگر، لحن روزنامه‌ی کیهان متأسفانه خود روزنامه را تبدیل به یک روزنامه‌ی منزوی کرده است. یعنی الان با تیراژ کم منتشر می‌شود یا دست‌کم تیراژش به مراتب کمتر از آن زمانی است که من در سالهای دهه‌ی ۵۰ در این روزنامه به‌عنوان یکی از خبرنگاران و نویسندگان کار می‌کردم. آن زمان هرگز کار روزنامه به این شکل نبود که الان هست. همچنین بعد ازانقلاب که به ترتیب آقای دکتر یزدی، آقای دکتر خاتمی، رییس جمهور سابق ایران، و آقایان اصغری، شمس‌الواعظین و کسانی دیگر مدیریت این روزنامه را به‌عهده گرفتند، هرگز روال کیهان به این شکل و سیاق نبوده که در ده سال اخیر یا قبل از آن وجود داشته است. به همین جهت، به نظر می‌رسد روزنامه‌ی کیهان که بزرگترین مؤسسه‌ی مطبوعاتی در ایران و حتا در آسیا بجز ژاپن بوده، الان دیگر با آن وضعیت نیست و تیراژش، آن طور که من از روزنامه‌فروشی‌ها سوال می‌کنم، نسبت به روزنامه‌های دیگر بسیار پایین است؛ حتا با روزنامه‌هایی هم که توسط جناح موسوم به اصولگرایان منتشر می‌شود، قابل مقایسه نیست.

اگر اتهامات آقای شریعتمداری به اثبات برسد، چه حکمی امکان دارد برای ایشان صادر شود؟

تصمیم این مورد بستگی به چند چیز دارد. اولاً لازم است هیئت منصفه اتهامات ایشان را وارد بداند. دوماً اگر وارد بداند، باید ببیند که با توجه به سوابقی که ایشان داشته و محکومیت‌هایی که داشته، قابل گذشت هست یا نیست؛ که این مسئله‌ی خیلی مهمی است. اگر این موضوعات بوجود آمد، دادگاه می‌تواند این موضوعات را به‌عنوان موارد مشدد در موردش اعمال کند. ولی من آرزو دارم، دادگاه فقط در چارچوب قوانین و مقررات کشور به این موضوع رسیدگی کند، تا هرکس احساس کند که در این کشور، هم شکایت او شنیده می‌شود و هم آن کسی که مورد شکایت واقع می‌شود، هرکس و در هر مقامی باشد، در مقام خودش باید در مقابل دادگاه به‌عنوان نماینده‌ی کل جامعه و نظام و مملکت پاسخگو باشد. اگر چنین کاری بشود، من حقیقتاً خواهان مجازات سنگین و اشدی برای ایشان نیستم، بلکه خواهان این هستم که فقط و فقط این رویه اصلاح شود.

رویه اصلاح شود یا ایشان را دست‌کم از مدیریت کیهان کنار بگذارند؟

اصلاح رویه، با توجه به اینکه ایشان سال‌هاست در این روزنامه بوده و رویه‌ی خودش را تغییر نداده است، علی‌الاصول نباید به معنای ابقای ایشان باشد. اما ایشان فقط مدیر روزنامه‌ی کیهان در کیهان نیستند، سمت‌های دیگری هم دارد و لازمه‌اش این است که با توجه به آن سمت‌های ایشان، در کیهان در موردش تصمیم گرفته شود.

با توجه به اینکه اگر کسی از خود آقای شریعتمداری یا کیهان شکایتی کرده، سپس شاهد پرونده‌سازی علیه خود بوده، شما در این مورد تاملی می‌کنید؟

من شخصاً یک وکیل دادگستری هستم. سابقه‌ی این را هم ندارم که ایشان علیه من مطلبی بنویسد. ایشان قبلا چندین بار در موضوع پرونده‌ی متهمان خوزستان و همچنین پرونده‌ی انجمن دفاع از حقوق زندانیان، به نحوی پای من را هم در میان آورده، اما من تصور نمی‌کنم که دیگر الان مطلبی ایشان داشته باشد که علیه من عنوان کند. وانگهی اگر بکند، ما ضامن خوب رفتار کردن افراد یا با وجدان بودن اشخاص نیستیم. ایشان می‌تواند هر مطلبی را اگر واقعیت داشته باشد، علیه من منتشر کند. و اگرهم واقعیت نداشته باشد، فضایل وجدانی خودش را زیر پا گذاشته است. ولی من تصور نمی‌کنم که ایشان در این راستا مطلبی علیه من داشته باشد و تا الان نگفته باشد. تا حالا هرچه خواسته‌اند، گفته‌اند و هیچ کدامش هم با واقعیت منطبق نبوده است.

مصاحبه‌گر: کیواندخت قهاری

تحریریه: بابک بهمنش