آفرینش هنر در زندان؛ نمایشگاهی از آثار زندانیان گوانتانامو

محمد انسی‌ اهل یمن است. او ۱۵ سال در بازداشتگاه گوانتانامو در پایگاه آمریکا در کوبا زندانی بود و بسیار شکنجه‌ شد. نقاشی و طراحی به او کمک کرد تا رنج حبس در سلول سرد و تاریک را تحمل کند. او گل و منظره می‌کشید تا سوار بر اسب رؤیاهایش به سوی دنیای آزاد بتازد.

"سرگیجه در گوانتانامو" نام این اثر است که عمار البلوجی با آکوارل کشیده است. او از ده سال پیش در زندان گوانتانامو به سر می‌برد. او پیش از آن سه سال و نیم زندانی سازمان سیا بود. در کاتالوگ نمایشگاه نیویورک آمده است که نقاشی‌های او پاسخ به شکنجه‌ایست که بر او اعمال کردند.

احمد ربانی اهل پاکستان است. او دو سال در سلول انفرادی زندانی سازمان سیا بود تا اینکه به زندان گوانتانامو انتقال یافت. در گوانتانامو با زندانیان دیگر آشنا شد. تمامی زندانیان گوانتانامو به عنوان تروریست احتمالی پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ بازداشت و حبس شدند. انسان‌ها سوژه نقاشی‌های او نیستند. او مدت‌ها در اعتصاب غذا به سر می‌برد و به سختی از تاثیرات آن جان سالم به در برد.

زندانیانی که به شدت زیر کنترل زندانبانان بودند از سال ۲۰۰۹ اجازه یافتند مواد لازم برای نقاشی دریافت و با آن‌ در سلول‌هایشان کار کنند. وقتی همه موادی که داشتند تمام می‌شد از مواد دیگری که می‌یافتند استفاده می‌کردند: پودر قهوه، شن یا سنگریزه از حیاط بیرون زندان. خالد قاسم با موادی از این دست تابلوهای بسیار کوچکی درست می‌کرد، مانند این نقاشی که "تایتانیک" را روی امواج دریا ترسیم کرده است.

زندانیان بسیاری از نقاشی‌هایشان را بر پایه خاطراتشان کشیده‌اند. در زندان چشم‌انداز دریا و آسمان‌خراش وجود ندارد، اگرچه صدای دریا را در همه سلول‌ها می‌توان شنید. این نقاشی آکوارل اثر عبدالملک عبود است که اهل یمن است. او ۱۵ سال در گوانتانامو زندانی بود و در سال ۲۰۱۵ آزاد شد.

در سال ۲۰۰۸ باراک اوباما‌، رئیس جمهور آمریکا، دستور تسهیل شرایط زندگی زندانیان گوانتانامو را صادر کرد،‌ اما طرح او برای بستن این زندان با مقاومت سیاسی روبرو شد. از آن زمان زندانیان اجازه یافتند چند ساعت در روز را به تماشای حتی تلویزیون‌های عربی بنشینند و از آن طریق از اخبار آگاهی یابند؛ از جمله از غرق شدن الان کردی، کودک پناهجوی سوری. این نقاشی اثر محمد انسی است.

زندانیان برای نقاشی‌های خود گاه از عکس به عنوان الگو استفاده کرده‌اند. مانند این نقاشی که محمد انسی در سال ۲۰۱۶ کشیده است. برگزارکنندگان نمایشگاه، ارین تامپسون، پیج لاینو و چارلز شیلدز‌، برای نمایشگاه "قصیده‌ای برای دریا" در نیویورک آثار چهار زندانی آزاد شده از بند و چهار زندانی که هنوز در حبس به سر می‌برند را برگزیده‌اند. تمامی نقاشی‌ها برای نخستین بار است که در معرض تماشای عموم قرار می‌گیرند.

اتاق‌های نمایشگاه "گالری رئیس جمهور" که در آن آثار هنری زندانیان گوانتانامو به نمایش گذاشته شده متعلق به کالج جان جی است که یکی از مدارس عالی برجسته برای رشته حقوق در نیویورک است. نمایش عمومی نقاشی‌های زندانیان در آمریکا بحث‌برانگیز شده است. علاقه‌مندان می‌توانند تا تاریخ ۲۶ ژانویه از این نمایشگاه دیدن کنند.

تا امروز هم زندان گوانتانامو پا برجاست. اوباما نتوانست به وعده خود برای بستن آن عمل کند، چون اراده سیاسی‌ای از سوی اکثریت برای تحقق آن وجود نداشت. ۲۴۲ نفر در آغاز دوره ریاست جمهوری اوباما در سال ۲۰۰۹ در گوانتانامو زندانی بودند. در پایان سال ۲۰۱۷ شمار زندانیان به ۴۱ نفر رسید. هنوز روشن نیست که این زندانیان کی آزاد خواهند شد.

این یکی از نادرترین عکس‌هایی است که از زندگی روزمره در زندان گوانتانامو گرفته شده است: والتر میچات، خبرنگار روزنامه "میامی هرالد"، این عکس را با موبایلش گرفته است. همه چیز زیر کنترل است و ارتش آمریکا‌ تصاویر را پیش از انتشار سانسور می‌کند.