آیا افغانستان کشوری امن است؟
۱۳۹۶ خرداد ۱۰, چهارشنبه
انفجار مهیب روز چهارشنبه ۳۱ ماه مه (۱۰ خرداد) در کابل بار دیگر نگاه‌ها را متوجه یک پرسش کلیدی کرد و آن اینکه آیا می‌توان افغانستان را کشوری امن ارزیابی کرد. و اگر دولت و نیروهای نظامی و انتظامی این کشور قادر به حفظ امنیت در پایتخت این کشور و نمایندگی‌های سیاسی کشورهای خارجی نیستند، آیا وضعیت امنیتی در دیگر نقاط افغانستان وخیم‌تر نیست؟
فلوریان وایگند، رئیس بخش پشتو و دری دویچه وله در همین رابطه با نیکول بیرتش، کارشناس مسائل افغانستان بنیاد علم و سیاست گفت‌وگو کرده است.
اخراج گروهی پناهجویان افغان
وایگند با اشاره به وضعیت وخیم امنیتی در افغانستان یادآور می‌شود که از ابتدای سال جاری تا کنون بیش از ۱۰۰ هزار نفر دیگر به علت درگیری‌ها، ناگزیر خانه و زادگاه خود را ترک کرده‌اند. رئیس بخش پشتو و دری دویچه وله در ادامه از نیکول بیرتش می‌پرسد:
• بر اساس گزارش سازمان ملل، در ۲۹ ولایت از مجموع ۳۴ ولایت افغانستان پدیده آوارگی وجود دارد. حملات هوایی ارتش آمریکا نیز در سال جاری در قیاس با سال گذشته سه برابر شده است. آیا واقعا می‌توان گفت که افغانستان کشوری امن است؟ آیا اخراج گروهی پناهجویان، همچون موردی که قرار است امروز غروب (چهارشنبه ۳۱ ماه مه) اتفاق بیافتد، قابل دفاع است؟
نیکول بیرتش: اوضاع امنیتی در افغانستان وخیم‌تر شده است. تنها ۵۷ درصد از خاک کشور در اختیار و زیر کنترل نیروهای دولتی است. حدود ۲ و نیم میلیون نفر از مردم افغانستان در مناطقی زندگی می‌کنند که یا در کنترل طالبان قرار دارند یا زیر نفوذ آن‌ها اداره می‌شوند.
۹ میلیون شهروند دیگر افغانستان نیز در مناطقی زندگی می‌کنند، که در آن‌ها جنگ بین نیروهای دولتی و طالبان حاکم است. شمار قربانیان غیرنظامی و از آن جمله کودکان کماکان بسیار بالاست.
بسیاری از مردم برای نجات جان خود از این مناطق جنگ‌زده به حاشیه شهرهای بزرگ پناه برده‌اند. امکان یافتن کار برای بسیاری از این حاشیه‌نشینان وجود ندارد.
مهاجرانی که از پاکستان و ایران به افغانستان بازگشته‌اند، را نیز باید بر این عده از شهروندان افزود. این افراد در بهترین حالت برای خود و خانواده در اردوگاه‌های پناهندگی جایی می‌یابند. مشکل تامین تغذیه روزبه‌روز گسترش می‌یابد و نهادهای درمانی و آموزشی نیز به علت تداوم درگیری‌ها تعطیل شده‌اند.
حملات هوایی آمریکا که عمدتا متوجه نیروهای وابسته به داعش است، باعث کشته‌شدن و آوارگی افراد غیرنظامی می‌شود. تلاش‌های مربوط به مذاکرات صلح با طالبان تا کنون بی‌نتیجه مانده‌اند. این در حالی است که طالبان خبر از آغاز حملات گسترده بهاری خود می‌دهد. حملاتی که متوجه نیروهای انتظامی و نظامی و همچنین نیروهای بین‌المللی مستقر در افغانستان است. دولت و همچنین طالبان متعهد شده‌اند که در راستای کاستن از شمار قربانیان غیرنظامی تلاش کنند، تلاشی که تا کنون اما راه به جایی نبرده است.
بیشتر بخوانید: به‌رغم اعتراضات، آلمان سومین گروه از پناهجویان افغان را اخراج کرد
• در کجای افغانستان می‌توان مناطق امن یافت و یا اصولا به چه مناطقی ما منطقه امن می‌گوییم؟
- نیروهای طالبان بر بسیاری از نقاط روستایی تسلط دارند، حال آنکه دولت افغانستان توجه خود را معطوف به دفاع از مناطق شهری و همچنین راه‌های ارتباطی نموده است.
وقتی در افغانستان از مناطق امن سخن می‌رود، نگاه‌ها بیشتر معطوف به پایتخت و مراکز ولایات بزرگ همچون هرات و مزارشریف است. احتمال اینکه در این مناطق کسی قربانی خشونت‌های نظامی و درگیری‌ها شود در قیاس با سایر نقاط کمتر است. مثلا این مناطق امن‌تر از ولایاتی همچون هلمند، ننگرهار و قندوز هستند. اما همین کابل نیز به طور مداوم هدف حملات تروریستی قرار دارد. مثل همین مورد انفجار امروز (چهارشنبه ۳۱ ماه مه) در مرکز شهر کابل که حداقل ۸۰ کشته برجای گذاشته است.
• اما شمار حملات تروریستی در مراکز شهری ولایات بزرگ نیز رو به افزایش است، بزهکاری افزایش می‌یابد و نیروهای انتظامی در امر تامین امنیت این مناطق ناموفق بوده‌اند. آیا برای پناهجویانی که به افغانستان برمی‌گردند، می‌توان دورنمای روشنی پیش‌بینی کرد؟
- پناهجویانی که به افغانستان برمی‌گردند، عموما کسانی هستند که سال‌های سال در افغانستان زندگی نکرده و یا حتی در آن کشور بزرگ نشده‌اند. این افراد قاعدتا از شبکه اجتماعی موجود طرد شده و از ارتباطات لازم و پشتیبانی‌ها محروم هستند.
امکاناتی که توسط سازمان بین‌المللی مهاجرت برای این دسته از افراد پیش‌بینی شده است، نیز کفایت نمی‌کند و این سازمان نمی‌تواند به همه پناهجویانی که به افغانستان بازگشته‌اند، از نظر یافتن سرپناه یا کار کمک کند. نرخ بیکاری در افغانستان بالغ بر ۴۰ درصد است و فرصت‌های شغلی هم که به وجود می‌آید معمولا بر اساس روابط توزیع می‌شوند و نه بر اساس ضوابط.
بیشتر بخوانید: آلمان بیش از ۱۲ هزار پناهجوی افغان را پس می‌فرستد
• آیا این خطر وجود ندارد که این دسته از مهاجرانی که به افغانستان بازگشته‌اند به علت نداشتن یک دورنمای روشن یا به خاطر سرخوردگی از غرب، مثلا به علت عدم پذیرش درخواست پناهندگی‌شان، رو به افراط‌گرایی بیاورند؟
- چنین امری قابل تصور است. یعنی این احتمال وجود دارد که این دسته از افراد جذب آن سازمان‌های افراطی بشوند که از آن‌ها حمایت و پشتیبانی می‌کنند. من شخصا اما شاهد چنین مواردی نبوده‌ام.