آیا ایران حاضر است بر سر برنامه موشکی خود سازش کند؟
۱۳۹۹ بهمن ۹, پنجشنبه
برنامه و فعالیت موشکی ایران نه تنها باعث نگرانی کشورهای منطقه شده است، بلکه به نگرانی اروپا نیز دامن زده است. جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر پیشرفته‌ترین سامانه موشکی در خاورمیانه را دارد.
نگرانی گسترده نسبت به فعالیت‌های موشکی ایران باعث آن شده است که سه کشور اروپایی ذیربط در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، بریتانیا، فرانسه و آلمان خواستار منظور کردن برنامه موشکی ایران در دور جدید مذاکرات هسته‌ای با آن کشور گردند.
دولت جدید آمریکا گرچه نسبت به بازگشت آن کشور به توافق هسته‌ای اعلام آمادگی کرده است، اما تصریح کرده که دور جدید گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایران نمی‌تواند تنها به فعالیت‌های هسته‌ای آن کشور محدود گردد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
جیک سولیوان، مشاور امنیت ملی جو بایدن نیز بر الزام پرداختن به فعالیت‌های موشکی ایران در مذاکرات احتمالی دو کشور تاکید ورزیده است.
روزنامه سوئیسی "نویه زوریشر" گزارش تحلیلی مبسوطی به قلم اولریش فون شورین درباره فعالیت‌های موشکی ایران و میزان پیشرفت برنامه موشکی آن کشور منتشر کرده است.
مقاله به نگرانی‌های گسترده کشورهای منطقه و حتی نگرانی کشورهای اروپایی نسبت به فعالیت‌های موشکی ایران اشاره کرده و در عین حال تاکید کرده است که شانس وادار ساختن ایران به محدود کردن فعالیت‌های موشکی خود بسیار محدود است.
جایگاه برنامه موشکی ایران
مقاله به آزمایش موشکی دو هفته پیش سپاه پاسداران اشاره دارد. گفته شده است که سپاه در اواسط ماه ژانویه اقدام به آزمایش نسل جدید موشک‌های بالستیک زمین‌به زمین خود کرده است.
سپاه در جریان این رزمایش خود مدعی شده بود هر هشت موشک پرتاب شده با موفقیت به اهداف تعیین شده خود اصابت کرده‌اند.
سپاه پاسداران در آستانه شروع رسمی کار جو بایدن، اقدام به برگزاری چند رزمایش کرده بود. در این رزمایش‌ها، جمهوری اسلامی مدل‌های جدید موشک‌های ساخت خود را به نمایش گذارده بود. موشک‌هایی که از سوی کشورهای منطقه به عنوان تهدیدی غیرقابل پذیرش ارزیابی می‌شوند.
تحلیلگر روزنامه یاد شده بر این باور است که برنامه موشکی رکن اصلی سامانه نظامی ایران را تشکیل می‌دهد. از همین رو، در آستانه تغییر قدرت سیاسی در آمریکا، حسن‌روحانی رسما اعلام کرده بود که جمهوری اسلامی هیچ گونه گفت‌وگو و مذاکره‌ای بر سر برنامه هسته‌ای خود را نمی‌پذیرد.
فابیان هینتس، کارشناس فناوری موشکی در برلین، به خبرنگار "نویه زوریشر" گفته است که برنامه موشکی ایران جایگاهی مرکزی در سیاست‌های راهبردی امنیتی جمهوری اسلامی ایران دارد.
موشک در برابر نیروی هوایی فرسوده
جمهوری اسلامی گسترده‌ترین برنامه موشکی را در خاورمیانه دارد. سامانه موشکی ایران از منظر تعداد، دقت اصابت و همچنین بُرد از رقبای منطقه‌ایش پیشی گرفته است.
زرادخانه موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد و میان‌برد جمهوری اسلامی می‌توانند نقاطی را در شعاع ۳۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتری هدف قرار دهند.
نویسنده مقاله تحلیلی یاد شده معتقد است که جمهوری اسلامی پس از جنگ هشت‌ساله این کشور با عراق به فرمان آیت‌الله خامنه‌ای برنامه موشکی خود را به طور جدی آغاز کرد.
در شرایطی که جنگنده‌های عراقی روزانه مناطقی در تهران و سایر شهرهای ایران را بمباران می‌کردند، نیروی هوایی ایران و پدافند هوایی این کشور در موقعیت برابری نبودند.
در همان زمان، آیت‌الله خامنه‌ای چاره را در تولید موشک‌های بالستیک دید و سامانه موشکی را جایگزینی برای نیروی هوایی فرسوده این کشور دانست.
نیروی هوایی فرسوده
تحریم‌های تسلیحاتی ایران نه تنها مانع از آن شده بود که جمهوری اسلامی بتواند ناوگان هوایی خود را با جنگنده‌های جدید مجهز کند، بلکه عدم دریافت لوازم یدکی، استفاده از جت‌های جنگی این کشور را نیز محدود ساخته بود.
جدید‌ترین جنگنده‌های موجود در ناوگان هوایی ایران متعلق به سال ۱۹۷۶ هستند. در آن ایام، حکومت پهلوی موفق به خرید جنگنده‌های اف-۱۴ از آمریکا شده بود.
بنابراین از عمر این جنگنده‌ها اکنون ۴۵ سال می‌گذرد. آمریکا استفاده از جنگنده‌های اف-۱۴ را عملا در سال ۲۰۰۶ متوقف کرده است. نویسنده مقاله "نویه زوریشر" می‌نویسد که ایران تنها کشوری در جهان است که هنوز از این جنگنده‌ها استفاده می‌کند.
نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران به موازات جنگنده‌های اف-۱۴ چند فروند جنگنده اف-۴ و همچنین میگ ۲۹ دوران حکومت اتحاد شوروی و همچنین سوخوی ۲۲ و ۲۴ را در ناوگان هوایی خود دارد.
گرچه جمهوری اسلامی ایران اقدام به ساخت قطعات یدکی مورد نیاز این جنگنده‌ها نموده است، اما توان این جنگنده‌ها در قیاس با جنگنده‌های مدرنی که کشورهای همسایه ایران از آن برخوردارند، غیرقابل قیاس است.
نویسنده مقاله یاد شده در ادامه نگاهی به ناوگان هوایی کشورهای همسایه انداخته است. کشورهای عربی حوزه خلیج فارس اکنون از جنگنده‌های نسل چهارم و پنجم در نیروی هوایی خود بهره می‌برند.
به عنوان نمونه عربستان سعودی ۲۰۰ فروند هواپیمای اف-۱۵ آمریکا را در اختیار دارد. افزون بر آن، این کشور دارای ۷۰ فروند هواپیمای یوروفایتر تایفون و ۸۰ فروند هواپیمای تورنادو است.
امارات متحده عربی نیز حدود ۸۰ فروند جت جنگی اف-۱۶ و بیش از ۶۰ فروند میراژ فرانسوی ۲۰۰۰ در ناوگان هوایی خود دارد. افزون بر آن، امارات اخیرا اقدام به خرید ۵۰ فروند جنگ جنگی فوق مدرن اف-۳۵ کرده است.
بنیان‌های تکنیکی برنامه موشکی ایران
اساس برنامه موشکی ایران بر موشک‌های اسکود دوران اتحاد شوروی استوار بود. موشک‌هایی که ایران از طریق لیبی، سوریه و کره‌شمالی تهیه کرده بود.
موشک‌های اسکود از منظر دقت اصابت ناکارآمد بودند. فابیان هینتس بر این باور است که این موشک‌ها نمی‌توانستند پایه‌های دفاعی و نظامی ایران را تشکیل دهند.
بر اساس اظهارات هینتس جمهوری اسلامی پس از آن برای برنامه موشکی خود اولویت قائل شد. برنامه موشکی ایران ناظر بر بهبود کیفیت موشک‌های ساخت خود و افزایش دقت اصابت این موشک‌ها بوده است.
استفاده از این موشک‌ها در عراق و سوریه از سال ۲۰۱۷ به این سو، حکایت از بهبود کیفی آنها دارد. جمهوری اسلامی در ژانویه سال ۲۰۲۰ نیز، نمونه‌هایی از این موشک‌ها را در حمله به پایگاه نظامی عین‌الاسد استفاده کرده بود.
در آن هنگام، ایران در واکنش به حمله پهپادی آمریکا به خودروی حامل قاسم سلیمانی و فرمانده حشد الشعبی، ابومهدی مهندس، اقدام به پرتاب موشک به محل استقرار نیروهای نظامی در عراق کرده بود.
استفاده از این موشک‌ها توسط شورشیان حوثی در مقابله با عربستان و همچنین توسط حزب‌الله لبنان نیز حکایت از بهبود کیفیت و دقت اصابت آنها دارد.
محدود کردن بُرد موشک‌های بالستیک
جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدا مدعی بود که برنامه موشکی این کشور خصلتی دفاعی دارد. از این رو، ایران می‌بایست بُرد این موشک‌ها را محدود می‌کرد.
بر همین اساس جمهوری اسلامی اعلام کرده بود که موشک‌های بالستیک این کشور بُردی کمتر از ۲۰۰۰ کیلومتر دارند.
این در حالی است که این کشور در سال ۲۰۱۷ از موشک جدیدی رونمایی کرد که از بردی بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر برخوردار بود.
نویسنده مقاله "نویه زوریشر" در این باره به آزمایش موشک "خرمشهر" اشاره می‌کند. این موشک بر اساس فناوری موشکی "موزودان" کره‌شمالی ساخته شده است.
کارشناسانی همچون میشائیل اله‌مان و دیگر کارشناسان موسسه بین‌المللی تحقیقات استراتژیک بر این باورند که این موشک‌ها بُردی آشکار بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر دارند و می‌توانند نه تنها همه نقاط خاورمیانه را هدف قرار دهند، بلکه حتی نقاطی واقع در اروپا نیز در تیررس آنها قرار دارد.
فابیان هینتس و سایر کارشناسان فناوری موشکی بر این باورند که جمهوری اسلامی به دانش تولید موشک‌هایی با بُرد بیشتر دست یافته است.
همین کارشناسان می‌گویند که تولید موشک‌های قاره‌پیما توسط جمهوری اسلامی عملا می‌تواند امنیت اروپا و آمریکا را به مخاطره بیاندازد.
سازش بر سر برنامه موشکی
مقاله تحلیلی "نویه زوریشر تسایتونگ" احتمال سازش جمهوری اسلامی بر سر برنامه موشکی خود را ناچیز می‌داند. نخست به این دلیل که برخلاف فعالیت‌های هسته‌ای، موازین ناظر بر فعالیت‌های موشکی در سطح جهان به طور دقیق تعریف و تنظیم نشده است.
افزون بر آن، کنترل فعالیت‌های موشکی بسیار دشوار است و نیاز به حضور و بازرسی دائمی دارد و جمهوری اسلامی چنین سطحی از بازرسی را نمی‌پذیرد.
فابیان هینتس بر این باور است که اروپا در دور جدید مذاکرات خود با جمهوری اسلامی ایران حداکثر می‌تواند خواستار محدود کردن بُرد موشک‌های بالستیک ایران به زیر ۲۰۰۰ کیلومتر شود.
اما در صورت تحمیل محدود کردن بُرد موشک‌های ساخت ایران به کمتر از ۲۰۰۰ کیلومتر، نگرانی کشورهای خاورمیانه و از جمله اسرائیل و عربستان سعودی از فعالیت‌های موشکی ایران رفع نخواهد شد.
به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
گفته می‌شود که بسیاری از کشورهای منطقه تهدیدهای فوری ناشی از فعالیت‌های موشکی ایران را در حال حاضر بیش از خطرات برخاسته از فعالیت‌های هسته‌ای این کشور می‌دانند.
نویسنده در همین رابطه از جمله به حمله موشکی سال ۲۰۱۹ به تاسیسات نفتی آرامکو عربستان اشاره کرده و بر این باور است استفاده از موشک‌های هدایت‌شونده و همچنین پهپادها از سوی ایران و نیروهای متحد این کشور در منطقه به موازات پیشرفت ایران در عرصه تولید و ساخت موشک‌های بالستیک تهدیدی جدی برای امنیت کشورهای خاورمیانه است.