ابراهیم کالین، سخنگوی نهاد ریاست جمهوری ترکیه، در ماه اکتبر گذشته گفت که روسیه پیشنهاد میانجی‌گری بین رجب طیب اردوغان و بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه را مطرح کرده است. پس از آن نیز اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، اواسط ماه نوامبر اعلام کرد که می‌تواند این پیشنهاد را در زمان مناسب بررسی و ارزیابی کند.
بعدها عبدالقادر سلوی، ستون‌نویس روزنامه ترکیه‌ای حریت، نزدیک به دولت ترکیه، فاش کرد که ممکن است دیداری میان اردوغان و اسد با میانجی‌گری ولادیمیر پوتین در روسیه صورت گیرد.
احتمال عادی‌سازی روابط آنکارا -دمشق زمانی افزایش یافت که رئیس جمهوری ترکیه در تاریخ ۲۰ نوامبر در مراسم افتتاحیه جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، دیدار کوتاهی با عبدالفتاح سیسی، همتای مصری خود داشت. میانجی این گفت‌وگو، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر بود.
اردوغان پیش از این در رابطه با مصر به عنوان مدافع اخوان‌المسلمین و تحت‌الحمایه آن‌ها محمد مرسی عمل می‌کرد، روی کار آمدن ژنرال سیسی در قاهره در سال ۲۰۱۳ را تنها یک "کودتای نظامی" می‌دانست و رئیس جمهوری جدید مصر را "ظالم" می‌خواند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
پس از این دیدار، دولت مصر طی یک بیانیه رسمی نوشت: «دست دادن اردوغان و سیسی آغازی برای بهبود روابط دوجانبه خواهد بود.»
در همین زمینه، وزیر خارجه ترکیه در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با رشید مردوف، همتای ترکمنستانی‌اش، از انتخاب سفیر جدید در قاهره و همچنین قبول سفیر جدید مصر در آنکارا طی ماه‌های آینده خبر داد.
به گزارش خبرگزاری آناتولی، مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، در این کنفرانس درباره روابط با سوریه نیز گفت: «هدف ما پایان دادن به جنگ داخلی در سوریه است. این روند را با مخالفان ادامه می‌دهیم و آنان در مذاکرات آستانه با رژیم اسد شرکت می‌کنند. هدف ما احیای روند سیاسی از جمله مذاکرات درباره قانون اساسی است.»
اردوغان نیز در یک برنامه ویژه حزب عدالت و توسعه برای جوانان در قونیه، با بیان اینکه در سیاست "هیچ‌کینه و کدورتی" وجود ندارد گفت: «در دوره بعدی همانطور که با مصر وارد این مسیر شده‌ایم، با سوریه نیز می‌توانیم وارد این مسیر شویم.»
این سخن اردوغان می‌توانست حاوی پیام تمایل او برای دیدار با بشار اسد باشد.
پس از این اظهارات اردوغان، روزنامه الاخبار چاپ لبنان نوشت که بشار اسد در دیدار با دانشجویان و روزنامه‌نگاران سوری، با اشاره به نشانه‌های آمادگی آنکارا برای پاسخگویی به خواسته‌های دمشق، گفته است: «از ترکیه انتظار اقدام می‌رود، نه حرف.»
انتخابات ۲۰۲۳ مهم‌ترین دلیل اردوغان برای نزدیکی به اسد
نزدیک شدن به دمشق برای اردوغان قبل از انتخابات ضروری است؛ زیرا سال ۲۰۲۳ سال ویژه‌ای برای ترکیه خواهد بود.
انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی، بیستمین سال به قدرت رسیدن اردوغان و صدمین سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه، از جمله دلایلی هستند که اهمیت این انتخابات را دوچندان می‌کنند.
رقابت انتخاباتی آتی در ترکیه برای حزب حاکم کاملاً مشکل‌ساز خواهد بود. بنابراین اردوغان به دستاوردهای قابل توجهی در عرصه سیاست خارجی نیاز دارد. او می‌خواهد به مردم ترکیه نشان دهد که قادر است برای منافع ملی کشورش حتی دست‌دوستی به سمت کسانی دراز کند که زمانی "دشمن" تلقی می‌شدند.
اردوغان همچنین به دنبال آن است که به مردم خود بگوید، قادر به حل مشکل پناهندگان سوری در ترکیه از طریق احیای روابط با دمشق است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
در حال حاضر نزدیک به چهار میلیون پناهنده سوری در ترکیه هستند که این مسئله در کنار مشکلات گسترده اقتصادی بر دولت اردوغان و حزب او تأثیر منفی گذاشته است. در این زمینه، مخالفان به‌شدت از اردوغان و سیاست مهاجرتی او انتقاد می‌کنند. در این بین "حزب ظفر" که به‌شدت افکار ملی‌گرایانه دارد، تلاش می‌کند با اظهارات مهاجر‌هراسانه، در انتخابات آتی سهمی برای خود دست و پا کند.
این نخستین‌بار نیست که اردوغان در انتخابات ترکیه برای گرفتن آرای مردم از بحران سوریه استفاده می‌کند. در مارس سال ۲۰۱۱، هنگامی که درگیری در سوریه آغاز شد، اردوغان که در آن زمان نخست‌وزیر ترکیه بود، به صورت آشکار از اقدامات مخالفان سوری حمایت کرد. این رفتار اردوغان میزان محبوبیت او در انتخابات ژوئن همان سال را تقویت کرد و آن سال حزب عدالت و توسعه با ۴۹.۹ درصد بیشترین آرا را به دست آورد.
قبل از شروع بهار عربی و جنگ داخلی در سوریه، دمشق و آنکارا روابط نزدیکی داشتند. در سال ۲۰۱۰ گردش تجاری بین دو کشور از ۱.۸ میلیارد دلار فراتر رفته و ترکیه بزرگترین شریک تجاری سوریه بود. این رابطه در سال ۲۰۱۲ به پایین‌ترین حد خود رسید و صادرات ترکیه به سوریه به ۵۰۱ میلیون دلار کاهش یافت.
منافع آنکارا از توافق احتمالی با دمشق
رئیس جمهوری ترکیه در تاریخ ۲۰ نوامبر دستور آغاز عملیات نظامی "پنجه شمشیر" را علیه حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) که آنکارا آن را سازمانی تروریستی می‌داند، در شمال سوریه و عراق صادر کرد. آنکارا پ‌ک‌ک را مسئول حمله تروریستی در مرکز استانبول می‌داند که در جریان آن بمبی در خیابان استقلال در ۱۳ نوامبر منفجر شد. در نتیجه این حمله ۶ نفر کشته و دست‌کم ۸۱ نفر زخمی شدند.
در صورت عادی‌سازی روابط آنکارا و دمشق، ممکن است عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه این‌بار با تایید دمشق همراه شود. آنکارا می‌داند که دمشق نیز از این اقدام ترکیه حمایت خواهد کرد، زیرا بشار اسد نیز از نزدیک شدن آمریکا به کردها ناراضی است.
البته نزدیکی آنکارا به دمشق دلیل دیگری نیز دارد. آنکارا می‌خواهد به کردها این پیام را بدهد که آمریکا کشور قابل اعتمادی نیست و در صورت جدی‌تر شدن شرایط، وضع موجود تغییر خواهد کرد.
اردوغان همچنین در پی آن است که پس از احیای روابط با سوریه، به وابستگی این کشور به جمهوری اسلامی ایران پایان دهد؛ اقدامی که در صورت توفیق، گامی بلند در جهت افزایش نفوذ ترکیه در منطقه محسوب خواهد شد.