ارزیابی‌های متفاوت از نتایج کنفرانس اتمی واشنگتن
۱۳۸۹ فروردین ۲۵, چهارشنبه
باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده، از نتایج نشستی که خود مبتکر آن بوده، خشنود است. این‌که این تعداد رئیس جمهور و رئیس دولت از کشورهای مختلف در نشستی اتمی در واشنگتن زیر یک سقف گرد هم آمدند، این‌که نمایندگان دو دشمن دیرین که قدرت هسته‌ای هم هستند، یعنی هند و پاکستان، دست‌کم برای چند ساعت، بدون حاشیه در کنار یکدیگر نشستند، این‌که اوکراین اعلام کرد که اورانیوم غنی‌شده‌ی خود را در شرایطی امن انبار خواهد کرد یا این‌که کانادا از بازگرداندن زباله‌های هسته‌ای خود به ایالات متحده خبر داد، همه و همه موفقیت‌هایی هستند که باراک اوباما با ترتیب‌دادن این نشست به‌دست آورد. اما تا امضاشدن توافق‌های بین‌المللی که برای همه قدرت‌های هسته‌ای و کشورهای دیگر پایبندی ایجاد کنند، هنوز راه بسیاری باقی‌ست. وانگهی عدم همکاری کشورهایی همچون ایران، پاکستان، اسرائیل و کره‌شمالی، رؤیای اوباما برای جهان عاری از انرژی هسته‌ای را نقش بر آب می‌کند.
کدام خطر جدی‌تر است؟
این‌که تروریست‌ها و افراط‌گرایانی همچون القاعده از هیچ وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف خود فروگذار نیستند را هم اتفاق‌های ۱۱ سپتامبر به جهانیان اثبات کرد. به نوشته پایگاه اینترنتی نشریه‌ی "WAZ"، نفس حبس‌شده‌ای که با پایان جنگ سرد از سینه‌ها خارج شده بود، باز هم حبس شده است. به اعتقاد برخی از کارشناسان آمریکایی این‌که بمب اتمی به دست تروریست‌ها بیفتد و به سمت یکی از شهرهای اروپا یا آمریکا نشانه گرفته شود، چندان دور از انتظار نیست. به‌عنوان مثال القاعده از مدت‌ها پیش تلاش می‌کند به دانش ساخت بمب اتمی و مواد اولیه آن دست پیدا کند. اما به نوشته پایگاه اینترنتی "دی‌ولت"، خطر تروریست‌ها از کشورهایی همچون ایران، سوریه و کره شمالی به مراتب کمتر است؛ کشورهایی که در برنامه‌ی هسته‌ای با هم همکاری دارند، همسایه‌های خود را تحت فشار می‌گذارند و "سیاست بمب" را در پیش می‌گیرند.
در کنار این‌ها، هستند کشورهایی که در آنها از طلاها در گاوصندوق‌ها با دقت و حساسیت بیشتری محافظت می‌شود تا از مواد اولیه‌ی ساخت بمب اتم. مادامی هم که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هر دو روز یک بار گزارش جدیدی از سرقت یا قاچاق مواد هسته‌ای دریافت می‌کند، جهان عاری از سلاح هسته‌ای بیشتر به یک طنز تلخ شبیه است.
جهان عاری از بمب هسته‌ای با کدام ابزار؟
رالف سینا، تحلیل‌گر شبکه‌ی "WDR" آلمان نمای دیگری از اجلاس واشنگتن را در برابر دیدگان مخاطب می‌گشاید. به اعتقاد او حتی ایالات متحده به عنوان قبله‌ی فن‌آوری عالم، خود هنوز نمی‌داند که پلوتونیوم تولید شده در نیروگاه‌های هسته‌ای را کجا و چگونه باید انبار کند یا تسلیحات هسته‌ای بی‌شمار خود را به چه ترتیب باید به چرخه‌ی سوخت بی‌خطر بازگرداند.
به اعتقاد سینا، در کنفرانس واشنگتن به گونه‌ای رفتار می‌شود که حجم وسیع تسلیحات هسته‌ای آمریکا و روسیه که میراث جنگ سرد هستند، مشکلی ایجاد نمی‌کنند و تمام اختلاف بر سر خطر بالقوه‌ای‌ست که از "کشورهای شرور" یا تروریست‌ها نشأت می‌گیرد. تمام شرکت‌کنندگان در این اجلاس می‌دانند که با همکاری روسیه و چین حلقه‌ی تحریم‌ها علیه تهران تنگ‌تر می‌شود و احتمال حمله‌ی نظامی اسرائیل به تأسیسات اتمی جمهوری اسلامی کاهش می‌یابد. اما در مورد عواقب وخیم بیشماری که چنین حمله‌ای می‌تواند برای تمام دنیا در پی داشته باشد، سخنی در واشنگتن به میان نمی‌آید. رئیس دولت اسرائیل هم که اصلا در این نشست شرکت نکرده است. سینا از این منظر نشست واشنگتن را موفقیتی بزرگ، البته تنها در برگه‌های صورت‌جلسه می‌داند.
این حقیقت را نیز نباید از نظر دور داشت که کشورهایی همچون کره شمالی، پاکستان، اسرائیل یا ایران از همکاری هسته‌ای با جامعه‌ی جهانی سر باز می‌زنند. به نوشته‌ی نشریۀ "نویه اوسنابروکر تسایتونگ"، عدم شرکت نتانیاهو نیز این پرسش را بی‌پاسخ می‌گذارد که اسرائیل چه سیاست هسته‌ای‌ای را دنبال می‌کند؟ به نوشته‌ی این نشریه، این رفتار دوگانه‌ی آمریکا و اسرائیل خود مانع بزرگی بر سر تحقق صلح، به‌ویژه در خاورمیانه به شمار می‌آید.
به اعتقاد تحلیل‌گران، مادامی که انرژی هسته‌ای و نیروگاه‌های اتمی وجود داشته باشند، زباله‌های هسته‌ای که قابلیت تبدیل به بمب اتم را دارند هم تولید می‌شوند؛ موادی که می‌توان از آنها سوءاستفاده کرد یا آنها را در اختیار دیگران، در بدبینانه‌ترین صورت تروریست‌ها قرارداد.