از بغداد به مسکو؛ مذاکرات بی‌نتیجه و شکاف میان ایران و ۱+۵
۱۳۹۱ خرداد ۵, جمعه
به نظر می‌رسد قدرت‌های جهانی با پیشنهاد ایران مبنی بر «حذف گام‌به‌گام تحریم‌ها» موافقت نکرده‌اند و شاید به همین خاطر است که سعید جلیلی، سرپرست هیأت ایرانی در مذاکرات اتمی، در کنفرانس خبری پس از نشست٬ در کنار کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اعلام کرد که «نتیجه این دیدارها این بود که ما با دیدگاه‌های یک‌دیگر آشناتر شدیم».
در هفته‌های منتهی به مذاکرات حساس بغداد٬ انتظارات از آن به‌طور اغراق‌آمیزی افزایش یافته بود٬ اما خروجی این مذاکرات نشان می‌دهد که نه دیپلمات‌های آمریکا و نه مقام‌های دیگر کشورها٬ در جست‌وجوی معامله‌ای زودرس یا صدور اولتیماتوم‌های شتاب‌زده نیستند.
بیشتر بخوانید: مذاکرات هسته‌ای در مسکو ادامه خواهد یافت
در حالی که اعتراضات بسیاری به نحوه پیش‌برد این مذاکرات شده٬ به نظر می‌رسد جامعه جهانی می‌خواهد با همین ریتم کند و کسل‌کننده به پیش برود؛ ریتمی که به اعتقاد بسیاری از تحلیل‌گران و سیاست‌مداران٬ به نفع جمهوری اسلامی است که همواره از "وقت‌کشی سیاسی" استقبال کرده است.
اما نشانه‌ها حکایت از قصد دو طرف برای پای‌بندی به گزینه‌های دیپلماتیک دارد. به گزارش خبرگزاری اسوشیتدپرس٬ یکی از مقام‌های بلندپایه دولت آمریکا در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفت: «ادامه مذاکرات به نفع ما٬ به نفع آنها و به نفع جهان است.»
نشانه‌هایی از تغییر رویکرد واشنگتن در برابر ایران
در شرایطی که مقام‌های اسرائیلی بار دیگر بر ضرورت حمله نظامی در صورت ادامه سیاست‌های کنونی ایران تاکید می‌کنند٬ به نظر می‌رسد اولویت‌های دولت‌های غربی و به‌خصوص آمریکا در قبال جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران دستخوش دگرگونی‌هایی اساسی شده است.
پیش از مذاکرات بغداد مقام‌های آمریکایی همواره خواستار توقف کامل همه فعالیت‌های مرتبط با تولید سوخت هسته‌ای در ایران می‌شدند؛ فرآیندی که به‌طور بالقوه می‌تواند منجر به تولید مواد مورد نیاز برای ساخت کلاهک‌های هسته‌ای شود.
اما در بغداد بسته مشوق‌های پیشنهادی به ایران نشان داد که غرب در گام نخست در صدد پایان دادن به غنی‌سازی اورانیوم با خلوص بالا در ایران است و واشنگتن ممکن است نیاز ایران به تاسیسات غنی‌سازی را پذیرفته باشد و در مقابل انتظار دارد که ایران به سادگی امکان بیشتری برای نظارت سازمان ملل بر تاسیسات هسته‌ای خود فراهم کند.
یکی از مقام‌های آمریکایی به شرط ناشناس ماندن٬ در گفت‌وگو با خبرگزاری اسوشیتدپرس گفته چنین تصوری «نسنجیده و معطوف به پایان راه است٬ آن هم در حالی که هنوز گام‌های ابتدایی برداشته نشده است». هیلاری کلینتون٬ وزیر امور خارجه آمریکا در واشنگتن اعلام کرد که اختلافات اساسی طرفین گفت‌وگو همچنان باقی است و «این برعهده ایران است که شکاف‌ها را پر کند.»
بیشتر بخوانید: مذاکرات بغداد٬ ناامیدی خوش‌بین‌ها٬ هراس بدبین‌ها
برونو ترتریس٬ از پژوهشگران ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک در پاریس، می‌گوید: «هر دو طرف گفت‌وگو نیاز به زمان دارند و به ضرورت ادامه مذاکرات معتقدند. کشورهای غربی می‌خواهند همچنان با تحریم‌ها ایران را هدف قرار دهند و ایران می‌خواهد خطر حمله نظامی را از خود دور کند.»
با به بن‌بست رسیدن این دور از مذاکرات٬ روز پنج‌شنبه (۲۴ مه / ۴ خرداد) بهای نفت به ۹۲ دلار در هر بشکه رسید.
«لغو تحریم قطعات هواپیماهای غیرنظامی» در میان مشوق‌ها
قدرت‌های جهانی در مذاکرات بغداد بر ضرورت توقف غنی‌سازی ۲۰ درصدی اورانیوم از سوی ایران متمرکز شدند و در مقابل٬ پیشنهاد مشوق‌هایی نظیر تامین ایزوتوپ‌های پزشکی مورد نیاز ایران و نیز لوازم یدکی و قطعات مورد نیاز هواپیماهای غیرنظامی ایران را مطرح کردند؛ لوازمی که سال‌ها است به‌خاطر تحریم‌ها از کانال‌های رسمی در اختیار ایران قرار نمی‌گیرد.
گروه ایرانی اما این پیشنهاد را نپذیرفته٬ چون آن‌طور که مهدی محمدی٬ سرمقاله‌نویس روزنامه کیهان و سخنگوی تیم مذاکره‌کننده ایران می‌گوید «آن‌طور که باید بر حق غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران تاکید نشده است».
اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده به سرعت و در فرآیندی نه‌چندان پیچیده می‌تواند تا سقف ۹۵ درصد که مورد نیاز برای ساخت بمب است غنی شود٬ و همین مساله از عوامل اصلی اختلاف میان ایران و غرب است.
دور بعدی گفت‌وگوها ۱۸ و ۱۹ ژوئن (۲۹ و ۳۰ خرداد) در پایتخت روسیه برگزار خواهد شد و بی‌نتیجه ماندن مذاکرات در مسکو می‌تواند پی‌آمدهای ویرانگری دست‌کم برای اقتصاد ایران داشته باشد٬ چون در پایان ماه ژوئن٬ اجرای تحریم کامل واردات نفت ایران از سوی ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا آغاز خواهد شد و به این ترتیب ۱۸ درصد از درآمدهای نفتی ایران بر باد خواهد رفت.
یکی از مقام‌های ارشد دولت آمریکا٬ بدون افشای هویت واقعی خود٬ در گفت‌وگو با اسوشیتدپرس هشدار داده است که «به اعتقاد دولت آمریکا هنوز فرصت اندکی برای دیپلماسی وجود دارد٬ اما این فرصت بی‌تردید نامحدود و بی‌کران نیست».