استاد کویرشناسی: دریاچه ارومیه نجات دادنی نیست

پرویز کردوانی فارغ‌التحصیل رشته عمران کویر در آلمان است و نخستین پژوهش خود درباره دریاچه ارومیه را حدود نیم قرن پیش (۱۳۴۵ خورشیدی) آغاز کرد.

او که پدر علم کویرشناسی ایران خوانده می‌شود در گفتگوی مفصلی با "خبرآنلاین" که متن آن روز جمعه هشتم فروردین ۹۳ منتشر شد به تشریح دیدگاه‌های خود درباره‌ی گذشته، حال و آینده‌ی دریاچه ارومیه پرداخته است.

کردوانی اعتقاد دارد مشکل دریاچه ارومیه به استفاده از منابع تامین آب آن برای توسعه کشاورزی و آب شرب شهرها در دهه‌های گذشته مربوط می‌شود و توقف این روند و بازگشت به گذشته امکانپذیر نیست.

«دریاچه ارومیه احیا شدنی نیست»

"همه دریاچه‌های دنیا و ایران را می‌شود احیا کرد، دریاچه ارومیه را نمی‌شود." این حکم قاطع کارشناسی است که سال ۱۳۲۵، پیش از شروع تحصیل در آلمان درباره شش حوزه اصلی آبریز ایران از جمله رودهایی که به دریاچه ارومیه می‌رسیدند تحقیق کرده است.

یکی از استدلال‌های کردوانی این است که برداشت آب برای استفاده کشاورزی طی چند دهه بسیار بیش از حد مجاز بوده است: «در اطراف دریاچه ارومیه فقط ۴ هزار چاه باید وجود داشته باشد نه ۲۴ هزار تا.»

او می‌افزاید برخی پیشنهادها برای بستن یک‌ساله این چاه‌ها نیز به خاطر لطمه سنگین به کشاورزان عملی نیست و اگر هم عملی باشد "دریاچه احیا نمی‌شود."

به گفته‌ی کردوانی در حال حاضر در برخی از بخش‌ها سطح آب دریاچه تا ۹۰ متر پایین رفته و "از حوضه آبریز دیگر آبی به دریاچه نمی‌ریزد و از دریاچه آب به سمت اطراف می‌رود."

«آب نبندید، زیر دریاچه سوراخ است»

استاد کویرشناسی تاکید کرد که دریاچه ارومیه پیشروی آب شور هم دارد چون برداشت از سفره‌های زیرزمینی بیشتر از تغذیه است. به تعبیر او "زیر دریاچه سوراخ است. به همین دلیل آب بستن به دریاچه ارومیه، خیانت است."

کارشناسان معتقدند از آنجا که سفرهای آب زیرزمینی منطقه از بالادست تغذیه نمی‌شوند آب شور از دریاچه به سمت سفره‌ها و چاه‌های آب دشت‌های اطراف دریاچه ارومیه درحال پیشروی است.

مطابق برخی گزارش‌ها خطر شوری اب‌های زیرزمینی صدها شهر و روستای اطراف دریاچه ارومیه را تهدید می‌کند. در روزهای پایانی سال گذشته مدیر ستاد حوادث و مدیریت بحران آذربایجان غربی اعلام کرد که از مساحت دریاچه ارومیه حدود ۴۰۰ کیلومتر مربع دیگر کاسته شده و این روند با شتاب ادامه دارد.

حسن عباس‌نژاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی نیز روز جمعه، هشتم فروردین ۹۳ از شدت گرفتن روند کاهش آب دریاچه ارومیه خبر داد و گفت ارتفاع آب این دریاچه به نسبت زمان مشابه در سال گذشته دست‌کم ۴۰ درصد کاهش یافته است.

شتاب سیر قهقرایی دریاچه

به گزارش خبرگزاری ایسنا، عباس‌نژاد با اشاره به پیشروی بیشتر خشکی در جنوب دریاچه گفت: «با کاهش میزان بارندگی و افزایش دمای هوا دریاچه ارومیه در حال طی کردن سیر قهقرایی خود است.»

دولت یازدهم نجات دریاچه ارومیه را یکی از برنامه‌های محوری خود اعلام کرده و هفت وزیر کابینه حسن روحانی مامور احیای این دریاچه شده‌اند.

در هفته‌ی پایانی بهمن ماه سال پیش یک کنگره بین‌المللی با حضور ۶۰۰ کارشناس داخلی و خارجی در دانشگاه ارومیه تشکیل شد تا درباره راهکارهای نجات دریاچه ارومیه رایزنی کند.

پرویز کردوانی معتقد است با توجه به معضل کم‌آبی در اغلب استان‌های ایران و وضعیت کنونی، تمام تلاش‌هایی که برای انتقال آب به ارومیه می‌شود محکوم به شکست است.

تبدیل دریاچه به پارک گیاهی

کردوانی تصریح می‌کند که خشک شدن دریاچه‌ها واقعیتی است که در برخی دیگر از کشورها نیز رخ داده و "اگر دریاچه خشک شود، بهتر می‌شود" و تازه می‌توان کار عمران و آبادانی را شروع کرد.

مطابق طرح پیشنهادی کردوانی باید با جلوگیری از ورود آب، روند خشک شدن دریاچه را شتاب داد، و طی یک تا یک سال و نیم نمک آن را که استفاده صنعتی دارد جمع‌آوری کرد.

بر اساس این طرح باید در ادامه سطح دریاچه را با یک لایه ده سانتی‌متری ماسه و شن مخلوط با بذر گیاهان مختلف پوشاند تا به گفته کردوانی تبدیل به "یک پارک گیاهی عالی" شود.