استقرار تسلیحات ضدماهواره روسیه در فضا تا چه حد خطرناک است؟

روسیه قصد دارد نوع جدیدی از تسلیحات ضدماهواره‌ای را در فضا مستقر کند که به گفته کارشناسان قادر خواهد بود ماهواره‌های موجود در فضا را احتمالا با استفاده از موشک‌های هسته‌ای نابود کند.

پیش از این، جان کربی، سخنگوی دولت ایالات متحده آمریکا قصد روسیه برای توسعه یک سلاح جدید ضدماهواره را تایید کرده و در نشست خبری خود آن را "یک خطر جدی برای امنیت ملی" خوانده بود.

با این حال، سخنگوی دولت آمریکا در ادامه اظهار داشت که این سلاح‌ها "تهدیدی حاد برای آمریکایی‌ها" به شمار نمی‌روند اما جزئیات بیشتری در خصوص نوع سیستم تسلیحاتی که روسیه قصد دارد در فضا مستقر کند ارائه نکرد.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

آن گونه که از اظهارات کربی برمی‌آید، بحث بر سر استقرار نوعی از تسلیحات "فضایی" است که اساسا پیمان فضایی ۱۹۶۷ را نقض می‌کند. این پیمان که روسیه نیز آن را امضا کرده است، استقرار سلاح‌های کشتار جمعی در فضا را ممنوع می‌کند. از این رو، به نظر می‌رسد که احتمالا بحث صرفا بر سر سلاح‌های مرگبار ضدماهواره با پیشران هسته‌ای نیست بلکه پای سلاح‌های هسته‌ای در میان است که معاهده مذکور را نقض می‌کند.

بیشتر بخوانید: شکاف آمریکا و روسیه؛ چه بر سر ایستگاه فضایی می‌آید؟

به گفته کارشناسان، انتشار این خبر اساسا چندان هم حیرت‌برانگیز نیست. متخصصان از مدت‌ها پیش در مورد جاه‌طلبی‌های روسیه در این زمینه هشدار داده بودند. در فوریه ۲۰۲۳، مدیر اطلاعات ملی ایالات متحده در گزارش ارزیابی سالانه خود، با اشاره به طرح روسیه برای توسعه، آزمایش و استقرار طیف وسیعی از سلاح‌های فضایی مخرب و غیرمخرب، جنبه‌‌های مختلفی از این برنامه را معرفی کرده بود.

این گزارش نشان می‌داد که روسیه به منظور استفاده از تسلیحات مرتبط با پارازیت و فضای سایبری، سلاح‌های ضدماهواره مداری و زمینی، در حال توسعه برنامه فضایی خود است.

پیش از این پنتاگون اعلام کرد بود که روسیه در حال ساخت و توسعه سامانه‌های موشکی اِی‌اس‌اِی‌تی (ASAT) است که قادر خواهند بود سامانه‌های فضایی مستقر در مدار پایینی زمین را نابود کنند. مقامات آمریکایی همچنین در جریان بودند که روسیه در حال ساخت یک جنگ‌افزار پرتاب از هوای ای‌اس‌ای‌تی به نام بوروستنیکا هستند که بر مبنای سامانه دوران شوروی سابق به نام کانتکت (Contact) کار می‌کند.

ایجاد تکه‌های زباله فضایی در اثر جنگ در فضا، خروج از زمین را ناممکن می‌کند

فراتر از پیامدهای انسانی و سیاسی استقرار تسلیحات مخرب در فضا، یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های دانشمندان، تولید زباله‌های فضایی در مدار زمین است. در صورت استفاده از تسلیحات هسته‌ای، میزان چنین زباله‌هایی می‌تواند به طرز چشمگیری افزایش یابد.

بنا به اعلام سازمان فضایی اروپا (ESA)، قطعات زباله بزرگ‌تر از حدود ده سانتی‌متر، قادر خواهند بود با برخورد به ماهواره‌ها و یا موشک‌ها، صدها یا هزاران قطعه زباله جدید تولید کنند. بر اساس اعلام این سازمان، در حال حاضر در حدود ۳۶ هزار و ۵۰۰ قطعه زباله معلق در فضا وجود دارد اما این را نیز باید در نظر گرفت که قطعات کوچک‌تر از این نیز خطرناک محسوب می‌شوند.

یک میلیون قطعه با اندازه بین ۱ تا ۱۰ سانتی‌متر نیز در فضا وجود دارند و تخمین زده می‌شود ۱۳۰ میلیون قطعه ریزتر از این، یعنی بین یک میلی‌متر تا یک‌ سانتی‌متر زباله معلق نیز در فضا وجود داشته باشد. این قطعات ممکن است به منابع انرژی، سیستم‌های ارتباطی و یا به حسگرهای ابزارهای تحقیقاتی آسیب جدی وارد کنند.

پیش از این ارتش روسیه در نوامبر ۲۰۲۱، یک موشک ضدماهواره یا اصطلاحا اِی‌اس‌اِی‌تی را بر روی ماهواره جاسوسی کوسموس ۱۴۰۸ خود که یک ماهواره جاسوسی از کارافتاده دوران شوروی بود، آزمایش کرد.

انهدام این ماهواره افزون بر ۱۵۰۰ قطعه زباله فضایی جدید تولید کرد و موج اعتراض بین‌المللی را برانگیخت و همچنین بحث‌هایی را در سازمان ملل درباره ممنوعیت موشک‌های ضدماهواره و آزمایش‌‌ بر روی این موشک‌ها به راه انداخت. بیل نلسون، رئیس سازمای فضایی ناسا، این آزمایش‌ها را اقداماتی "بی‌ملاحظه"، "خطرناک" و "بی‌ثبات‌کننده" توصیف کرده بود.

بیشتر بخوانید: پوتین مصوبه مجلس برای لغو پیمان منع آزمایش سلاح‌های هسته‌ای را امضا کرد

در آوریل سال ۲۰۲۲، ایالات متحده اعلام کرد که به هر گونه آزمایش موشکی ضدماهواره در آینده پایان خواهد داد. آمریکا در سال ۲۰۰۸ برای آخرین بار از سلاح ضدماهواره برای انهدام یک ماهواره خود استفاده کرده بود.

به گفته متخصصان، استفاده از موشک ضدماهواره در جنگ‌‌‌های آینده ممکن است، به تسریع فرایندی به نام سندرم کسلر منجر شود.

سندرم کسلر، یک واکنش زنجیره‌ای غیرقابل کنترل است که در آن، زباله‌های فضایی، یکی پس از دیگری ماهواره‌ها را نابود می‌کنند و در ادامه، زباله‌های بیشتری ایجاد می‌‌شود و ماهواره‌های بیشتری از بین می‌روند.

در نتیجه، مسیرهای مداری زمین به قدری با زباله مسدود می‌شوند که تا سال‌ها، و چه بسا قرن‌ها، نتوان پرتابی به فضا انجام داد.

بر اساس این پدیده که دانشمند ناسا، دونالد کسلر، در سال ۱۹۷۸ آن را مطرح کرد، اثر دومینوی چنین رخدادی ممکن است لایه‌ای از زباله‌های غیرقابل نفوذ پیرامون زمین ایجاد کند که پرتاب‌های فضایی از زمین را اساسا غیرممکن، و انسان را در نهایت در زمین ایزوله کند.

آیا ادعای پوتین صرفا یک بلوف سیاسی است؟

با در نظر گرفتن آن چه که در خصوص خطرات استفاده از یک سلاح ضدماهواره هسته‌ای مستقر در فضا ذکر شد، این پرسش مطرح می‌شود که آیا اساسا قصد روسیه برای توسعه چنین برنامه‌ای منطقی است؟

رابرت ام. سوفر از مرکز استراتژی و امنیت اسکوکرافت در اندیشکده شورای آتلانتیک می‌گوید روسیه ممکن است تلاش کند در صورت انجام حمله اول هسته‌ای، با از بین بردن ماهواره‌های دشمن که برای مراقبت، کنترل و هدایت ضروری‌اند، از اقدام تلافی جویانه ایالات متحده جلوگیری کند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

سوفر بر این باور است که سلاح‌های هسته‌ای مستقر در فضا احتمالا مشابه توسعه اژدرهای اتمی زیردریایی قاره‌پیما و یا موشک‌های کروز با پیشران هسته‌ای روسیه، توانایی روسیه برای تهدید ایالات متحده را به میزان زیادی افزایش نخواهد داد.

با این حال، او تاکید دارد که ایالات متحده باید نیروهای هسته‌ای و فضایی خود را به‌روزرسانی کند تا اطمینان حاصل شود هیچ حریفی "هرگز به انجام حمله اولیه موفق علیه ایالات متحده فکر نکند."